Aliluja svih hrišćana

JAVLjAJU se istraživači sa tvrdnjom da je Isus bio oženjen i da je imao decu. Obe crkve, međutim, čvrsto se drže one Isusove - da su mu „mati, braća i sestre samo oni koji izvršavaju volju njegovog Oca i na nebesima“. Isus, dakle, nije imao ništa svoje lično.

O bezbračnosti se polemisalo i na Prvom vaseljenskom saboru, a tek 1074. godine papa Grgur je ozakonio celibat u Zapadnoj crkvi. Pravoslavni su tu odstupili i kod njih mirski sveštenici prvog stepena, đakoni, protođakoni, kao i jereji drugog stepena imaju pravo da zasnuju bračnu zajednicu. Monasi, jerođakoni, arhiđakoni, monasi prvog, drugog i trećeg stepena, ne uživaju tu privilegiju.

Različito se u dve crkve odnose prema bračnoj vezi. Brak sklopljen u rimokatoličkoj crkvi je neraskidiv, dok pravoslavni ostavljaju mogućnost razvoda.

I oko jedne divne pesme su nastale podele. Pohvalni glas Aliluja preuzet je u izvornom obliku od Jevreja. Veličanstveni slavopoj prvi je pomenuo sveti apostol i jevanđelist Jovan i uveo ga u svoje delo Otkrovenje i namenio ga svim „razumnim bićima“. Aliluja nikad nije prevođena kako bi se i na taj način obznanilo da će se u budućem životu svi narodi sjediniti. U vreme uskršnjeg posta rimokatolici, odlučeno je, ne poje Aliluja. Za pravoslavne to je neoprostiv greh. Pišući o svetim postovima u Hilandarskom tipiku (1199) Sveti Sava ostavlja u amanet monasima zapovest: „Znajte da je post kada se ne poje Bog Gospod, nego kad se poje Aliluja“.

Isus i apostoli sigurno nisu koristili brojanice. One su se prvo pojavile kod budista, zatim kod muhamedanaca, da bi ih tek od 12. veka preuzeli i hrišćani. Potpuna brojanica uobičajeno ima sto zrnaca, manja upola manje, a najčešće je u upotrebi ona sa 33 zrna, koja simbolično podseća na godine Hristovog života. Osnovna crkvena uloga brojanice je da omogući tačno odbrojavanje molitava upućenih Hristu i Bogorodici. Brojanice su prihvaćene i u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, kao moda, ali i praktično pomagalo. Pominje ih i Njegoš u „Gorskom Vijencu“.

Pominjemo ovde brojanice kao redak izuzetak. Oko njene namene, broja zrnaca, izgleda... pravoslavni i rimokatolici nisu se sporili. Broji se i odbrojava po slobodnoj volji i bez greha.

A kada smo već kod izuzetaka: Srbi pravoslavne vere, su jedini u hrišćanskom svetu koji imaju svog svetitelja - zaštitnika. Imaju svoju krsnu slavu. „Za nas Srbe, slava znači i naš rođendan i naš imendan. Ali ne u telesnom, nego u duhovnom smislu“, zapisao je omiljeni patrijarh Pavle.

Kada se i kako ova crkveno-narodna svetkovina mogla začeti? Etnolozi tvrde da slave imaju dugu tradiciju, smeštaju ih još u predhrišćansko vreme, kad su Srbi poštovali vrhovnog boga Peruna i kada je svaki dom imao i svoje domaće božanstvo. Teolozi, međutim, veruju da je slava tekovina svetosavlja što otkriva i sam njen naziv - krsna slava. Dok nije bilo krštenja, nije moglo ni biti krsnih slava?

Krsne slave oslikavaju bogato duhovno nasleđe i jedna su od glavnih odlika srpskog pravoslavlja. Tokom cele godine paradiraju svetitelji među Srbima, ali su slave najbrojnije u jesen i zimu. Najviše se slave: Nikoljdan, Aranđelovdan, Đurđevdan... Šampion po brojnosti je Nikoljdan (19. decembar). Nikoljdan slavi pola Srba, a druga polovina odlazi u goste. Slavska svetkovina, po crkvenom protokolu, ima posebnu draž i verna je tradiciji. Sve je više onih, naročito po gradovima, kod kojih je kult slavlja bogata trpeza.

Uoči velikog raskola, istočnjaci su bili u medijskoj ofanzivi, vrlo kritični prema gresima koje čine zapadnjaci. U toj kavzi prednjačili su carigradski monah Nikita (Srčani) i Leon Ohridski, koje je podsticao i carigradski patrijarh Mihailo. Leon je jasno naznačio neoprostive grehe zapadnjaka: 1. što u pričešće uvode beskvasni hleb, 2. poste subotom, 3. jedu krv i udavljeno, 4. u vreme Uskršnjeg posta ne poju Aliluja. Raskol je počeo sa samo četiri zablude, a u vekovima posle njega, taj broj se umnožavao da bi dostigao brojku od 43.

U vreme kad se vlada Kraljevine Jugoslavije spremala da potpiše konkordat, sporazum sa Vatikanom, pobunila se Srpska pravoslavna crkva, a podržali su je vernici, političari među kojima su čak bili i komunisti. Tada je objavljena i posebna publikacija: „Razlika između pravoslavne i rimokatiličke vere“, sa podnaslovom - „Kratki razgovori za narod“.

Autor publikacije je Mihailo Popović, protojerej i paroh beogradski. Popović je to vešto spakovao. On je u ime svih radoznalih postavio pitanja, pa onda na njih dao odgovore i nabrojao samo deset (a ne 47) zabluda rimokatoličke crkve i njih je detaljno obrazložio.

Te zablude su: 1. Rimokatolici uče, da je tobož, rimski papa glava Hristove Crkve i namesnik Božji na zemlji, 2. Rimokatolici tvrde da papa ne može grešiti kad govori o veri, 3. Rimokatolici veruju da, tobož, Duh Sveti izlazi ne samo od Oca nego i od Sina, 4. Priznaju bezgrešno začeće Presvete Bogorodice od Joakima i Ane, 5. Priznaju učenje o suvišnim zaslugama svetaca, 6. Ne miropomažu i ne pričešćuju malu decu, 7. Vrše pričešće na presnom hlebu, 8. Poste u subotu, 9. Vrše bogosluženje na latinskom jeziku, koji narod ne razume, 10. Upotrebljavaju pri bogosluženju orgulje. Ovim, međutim, Popović nije zaključio spisak zabluda.

(Nastaviće se)