Noć zacrnila Kosovo!

PRELAZAK sa srpskom vojskom preko Kosova polja predstavljao je neposredan povod i inspiraciju pesniku Dragoljubu Filipoviću (1884-1933) da napiše i na Krfu objavi zbirku pesama, koju je nazvao „Kosovski božuri“. Pesme su pisane u desetercu i sadrže više likova iz naše narodne poezije, a među njima i Kosovku devojku.

Filipovićevi junaci iz “Kosovskih božura“ govore i svojom pojavom i svojim gestom, ali i svojom dušom. Oni nisu suvi izraz jedne kopije iz narodne epike, već oživljeni predstavnici svoga naroda, oblikovani kroz živu stvaralačku emociju pesnika koji je živeo i osećao narodnom dušom i umeo da to poetički razuđenom vitalnošću i oblikuje... Takvu sugestivnost dobija i ženski lik iz našeg naroda i njegove legende - „Kosovka devojka“. Ona je:

Lepa ko san Ravijojle Vile,

Čedna kao zvezda sa istoka.

Bleda ko vez pokrova od svile,

Setna kao miris bosioka.

S vencem tuge, ispod tri uvojka,

Poljem hodi Kosovka devojka.

Ali, nju krasi široka duša narodne žene i tuge zbog tragike jednog doba. I njeno je mesto Kosovo. Tu ona traži svoj put, prebraja poginule „svakog žali kao rođenoga“, tu je odraz i njene mladosti i ljubavi i života, jer se i sama predaje sudbini svoga naroda. Kosovo postaje i ishodište i zahodište njene mladosti:

Kondir nosi i preliva mrtve,

Traži mlada zaručnika svoga.

Suzom kvasi po Kosovu žrtve,

Svakog žali kao rođenoga.

Vetar duše, sahne krvi vrelo,

Crna zemlja počinje opelo.

Posle ove, izašlo je više različitih zbirki pesama posvećenih Kosovu od raznih autora. Ali, u malom broju pesama savremenih pesnika pojavljuje se i motiv Kosovke devojke.

Tek u okviru proslave jubileja „Šest vekova od Kosovske bitke 1989“, Miodrag Pavlović je u „Savremeniku“ objavio pesmu „Kosovo“, čiji peti segment predstavlja Kosovka devojka.

Nešto kasnije, Rajko Petrov Nogo objavio je zbirku pesama „Lazareva subota“, u kojoj je sadržan i sonet „Kosovka devojka“.

Osim u poeziji, lik Kosovke devojke zastupljen je i u prozi pa i u književnim delima koja su nastala van Srbije. Francuskinja srpskog porekla Milena Noković objavila je 1985. godine u Parizu roman „Et la nuit ottomane tomba sur Kossovo - I otomanska noć pade na Kosovo“, koji je u prevodu Zorice Stanimirović „Noć pada na Kosovo“, publikovan dve godine kasnije u Beogradu. U ovom istorijskom romanu mešaju se segmenti legende i plodovi mašte samog pisca sa činjenicama.

Roman predstavlja značajan doprinos u afirmaciji srpske istorije i tradicije u francuskom kulturnom miljeu. „Ovaj roman je, svakako, najznačajniji književni, i uopšte, odjek Kosovskog boja u francuskoj književnosti“, ukazao je Mihailo Pavlović.

Osim već pomenutih zajedničkih osobina, koje su svojstvene „Kosovkama“ svih umetnika, postoji još jedna. Ona se ogleda u jasno naglašenom humanizmu koji je uočljiv i lako prepoznatljiv kod svih ovih dela bez obzira na to kojoj umetnosti pripadaju. „Iz svakog lika zrači dobrota. Ona Kosovkina večna dobrota koju nijedan umetnik ne promaši, jer bez toga Kosovka ne bi bila Kosovka. Humanost, ljubav, dobrota - to je Ona“, naglašava Saša Božović.

Kosovka devojka je zastupljena i u toponimiji Srbije. Više ulica u gradovima širom Srbije nosi njeno ime. Naravno, i u Beogradu postoji ulica koja se tako zove. Nalazi se u strogom centru grada i predstavlja jednu od najstarijih beogradskih ulica. Trasirana je 1872. godine i tada je dobila ime Devojačka, a od 1930. nosi današnji naziv - Kosovke devojke i pripada opštini Stari grad.

„Kosovka devojka“ ima svoju ulicu i u drugim srpskim gradovima. I u Nišu se nalazi u samom centru i zajedno sa Borskom ulicom povezuje grad Niš sa auto-putem za Sofiju. U Kruševcu se nalazi u naselju Lazarica između Jefimijine i ulice Timočke bune. U Požarevcu je locirana u blizini sportskog centra „Tulba“ i povezuje Izvorsku sa Ulicom Danila Kiša. U Leskovcu je smeštena u naselju Rade Žunić i izlazi na Ulicu Drugog srpskog ustanka. U Prokuplju se nastavlja na Ulicu Stojana Stefanovića Bate u naselju Borovnjak. Kosovkina ulica u Vranju je u donjem delu grada (Donje Vranje) u blizini auto-puta za Skoplje između ulica Nikole Pašića i Ognjena Price.

Kosovku devojku je prihvatila i Srpska pravoslavna crkva s obzrom na to da ona predstavlja oličenje hrišćanske etike. Čistota njenog srca i duše, njena humanost iznad svega, našla je i tu mesto. Crkva je u Kosovki devojci sagledala simbol dobrote, čistote i ljubavi prema čoveku.

Osim toga, ona sadrži i određene simbole duhovnosti. „Prizor devojke nadnesene nad ranjenim junakom podseća na potresnu samilost koja se upućuje Raspetom posle skidanja sa krsta. Devojka koja tu samilost iskazuje sasvim se približila tajnama smrti“, piše Miodrag Pavlović. Prema tome, hrišćanski kosovski epos, i te kako, obuhvata i „Kosovku devojku“.

(Nastaviće se)