Radić glavna uzdanica!

PREMA mišljenju dobrih poznavalaca političkih prilika u Kraljevini Jugoslaviji poseta kralja Aleksandra Crnoj Gori i obnova Njegoševe kapele ličnim kraljevim sredstvima imali su širok odjek u zemlji i uticali su na smanjenje rejtinga partije crnogorskih separatista na čelu sa Sekulom Drljevićem. Na parlamentarnim, oblasnim i opštinskim izborima 1926. i 1927. godine, crnogorski federalisti i separatisti su pretrpeli težak poraz. Računa se da su izgubili preko 50 odsto biračkog tela. U jugoslovenski parlament izabran je samo jedan njihov poslanik (Mihailo Ivanović), na oblasnim izborima dobili su od 33 poslanička mesta samo četiri, dok su od 122 opštine u Crnoj Gori dobili većinu samo u 10.

Izgubivši političko tle u Crnoj Gori Sekula Drljević i njegova Crnogorska stranka su se okrenuli prema Hrvatskoj i njihovim separatistima.

Prijateljski i srdačni odnosi između Crnogorske stranke i Hrvatske seljačke stranke naročito su došli do izražaja u leto 1927. godine, kada su na Cetinje došla dva istaknuta prvaka HSS - August Košutić i Ljudevit Kežman. Oni su, zajedno sa Sekulom Drljevićem, Mihailom Ivanovićem, Radomirom Vešovićem i drugima obilazili Crnu Goru i učestvovali na stranačkim zborovima, kao i na sednici Glavnog odbora stranke, sve u nameri da poprave ugled i ojačaju snagu posustalog federalističkog pokreta u Crnoj Gori.

Drljevićev odnos prema Radiću izazivao je veliko podozrenje, naročito u Crnoj Gori. Bilo je nejasno kakve veze ima Crnogorska stranka, koja je u svom programu na prvom mestu isticala borbu za ostvarenje federativnog statusa Crne Gore, sa seljačkim pokretom, a naročito sa Hrvatskom seljačkom strankom. S druge strane, ako je Crnogorska stranka promenila svoje programsko opredeljenje i svrstala se u seljački pokret, zašto nije uspostavila bližu saradnju sa nekom srpskom zemljoradničkom strankom. Zbog svega ovoga Sekula Drljević i Crnogorska stranka više nisu uživali poverenje u narodu kao ranije.

List „Glas naroda“ za Sekulu Drljevića kaže „da je svakom iskrenom, poštenom i trajnom sporazumu i zajedničkom radu najveća smetnja on sam i nekolicina njegovih slijepih poslušnika“, pa poručuje: „ako se crnogorski seljaci budu sporazumijevali sa srbijanskim, hrvatskim i slovenačkim seljacima, oni će taj sporazum umjeti napraviti i bez Sekule Drljevića“.

U jednom drugom članku, „Glas naroda“ opet oštro kritikuje Drljevića, tvrdeći da on nije predstavnik seljačkih masa Crne Gore, jer su on i njegovi saradnici navikli na privilegije, pa se na njih ne može računati u radu za dobro seljačkih masa.

U Hrvatskoj su o Sekuli Drljeviću imali sasvim drugačije mišljenje. List „Obzor“ iz Zagreba ga je čak nazivao „crnogorskim seljačkim vođom“. Drljevića su zaista u zagrebačkim nacionalističkim i secesionističkim krugovima doživljavali kao vođu crnogorskih seljačkih masa, ali i kao velikog nacionalistu. Radić mu je stavio oreol borca za nacionalna prava Crnogoraca i najvećeg protivnika „beogradskog hegemonističkog režima“. Time je prvak HSS hteo da crnogorske seljake uvuče u svoju političku orbitu u cilju lakšeg obračuna sa „srpskim centralizmom“. Radić je u stvari hteo da se nametne kao vođa nezadovoljnika, ne samo u Hrvatskoj, nego i na pravoslavnom području Jugoslavije.

Pomažući Radiću da postane seljački prvak i na pravoslavnom području, Drljević je odlazio i u Makedoniju, propagirajući politiku HSS i stupajući u kontakte sa opozicionim političarima koji su pružali otpor Beogradu. Može se pretpostaviti da je dolazio i u dodir i sa ljudima bliskim makedonskim separatistima, članovima VMRO (Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija). Hrvatski nacionalisti i federalisti su odranije imali bliske odnose sa ovom organizacijom, a Pavelićeve ustaše su u saradnji sa VMRO (i njihovim članom Veličkom Georgijevim) izveli atentat na kralja Aleksandra u Marselju 1934. godine.

O Sekuli Drljeviću, kao bliskom saradniku Stjepana Radića, ali i kao ideologu crnogorskih separatista, potrebno je dati jedno opširnije objašnjenje s obzirom na to da je on u toku svog dugog političkog života imao presudan uticaj na rađanje i širenje secesionističkih ideja u Crnoj Gori, kao i na razbijanje jedinstva srpskog naroda. Svoju separatističku i proustašku ideologiju izneo je u knjizi „Balkanski sukobi“, izdatoj u Zagrebu za vreme Drugog svetskog rata, u kojoj sa ostrašćenom mržnjom govori ne samo o Srbijancima nego i o Srbima uopšte.

MINISTRI

Pričalo se da je jednom uglednom Crnogorcu koji mu je postavio pitanje zašto nema nijednog ministra Crnogorca u aktuelnoj vladi, kralj Aleksandar odgovorio: „Šta će vam ministri kada imate kralja“, aludirajući na svoje crnogorsko poreklo.

(Nastaviće se)