Krugovi oko kralja Petra

POŠTO su saznali za Petrov izbor, Aleksije i Božidar su mu poslali telegram kojim čestitaju i izražavaju svoju lojalnost, prećutno brišući pretenzije koje je Aleksije izrazio 1894. godine. Kralj je zahvalio telegramom upućenim kneževima Aleksiju i Božidaru Karađorđeviću - telegram koji je Aleksije držao pod staklom na svom pisaćem stolu kao dokaz njihove lojalnosti, ali i kao kraljevsko priznanje njihove kneževske titule.

Članom 57 Ustava Srbije imenovan je vladajući kralj Petar Prvi iz Karađorđeve dinastije i utvrđen nasledni red zakonitih muških potomaka po starešinstvu. U odsustvu direktnog muškog potomstva predviđeno je da nasleđivanje prelazi na bočnu liniju. Oko novog kralja, novog osnivača dinastije, uspostavilo se više porodičnih krugova. Prvi krug, sinovi Đorđe i Aleksandar, koji se nazivaju kraljevići, a počasno oslovljavaju sa kraljevsko visočanstvo. Drugi krug, kraljev brat Arsen i njegov sin Pavle koga je Petar vaspitavao u Ženevi sa sopstvenom decom; Arsen i Pavle su bočna linija koja bi mogla da nasledi presto, nazivaju se kneževi Karađorđević, a oslovljavaju sa visočanstvo. Petar, Arsen i sinovi su muški potomci poslednjeg vladajućeg Karađorđevića. Aleksije i Božidar pripadaju trećem krugu koji se ne pominje u Almanahu Gote, ali kojima se prećutno priznaje kneževska titula, iako je reč o pukoj učtivosti.

Sedmorica muških Karađorđevih potomaka naći će se okupljeni jedan jedini put na krunisanju kralja PetraPrvog, u septembru 1904. godine. Aleksije i Božidar su takođe bili pozvani. U Parizu se pričalo da je kralj naručio krunu kod Božidara, ali to nije bilo tačno. Kruna Karađorđevića, upotrebljena samo jednom, načinjena je od metala jednog od prvih turskih topova zadobijenih pod Karađorđem. Božidar nije uradio krunu, ali je načinio prvi portret kralja Petra Prvog.

Jugoslovenska izložba likovnih umetnika otvorena 5/18. septembra, bila je prvorazredni umetnički događaj, a istovremeno velika manifestacija južnoslovenske solidarnosti. Nešto manje od sto slovenačkih, hrvatskih, srpskih i bugarskih umetnika izložilo je 458 radova u salonima Kapetan-Mišinog zdanja - Beogradskog univerziteta. Organizatori su pozvali i Božidara da učestvuje. Umetnik, kraljev rođak, prirodno je našao mesto na ovoj izložbi, u zdanju koje je podigao njegov deda po majci. Ti umetnici su prvi put izlagali zajedno, sa ciljem da pokažu kulturno zajedništvo svojih zemalja.

Božidar je bio srećan što je najzad mogao da se predstavi kao srpski umetnik i kao Jugosloven, otvoreno, u svojoj zemlji. Poslao je „Pogled na Veneciju“, sliku iz 1895, koja se danas nalazi u Narodnom muzeju u Beogradu, čitavu seriju predmeta od metala i kože, kao i portret kralja Petra.

Nažalost, ništa ne znamo o tom portretu. Kao rezultat susreta u Ženevi početkom 1903, ovo platno govori o dvostrukoj nameri svoga tvorca - da se ponovo lati slikarstva koje je napustio od 1895. godine i da izvede pomirenje s onim koga je spreman da prizna kao glavu kuće Karađorđevića i kao svog suverena. U međuvremenu su Božidarevi radovi privukli veliku pažnju u srpskoj prestonici. Među umetnicima južnoslovenskih zemalja Božidar je predstavljen kao evropski umetnik i kraljev rođak.

Krunisanje je obavljeno 8/21. septembra, tri dana posle otvaranja izložbe. Koliko god da je postao kraljev rođak, Božidar je u Beograd stigao gotovo u tajnosti, pre krunisanja, a za otvaranje Jugoslovenske izložbe. Prvi put je u Srbiji boravio pod svojim imenom. Čak i tog septembra 1904. Božidar nije odmah otkrio svoj identitet. Odseo je u hotelu, ne baš u najboljem, nego u starom hotelu „Balkan“ na Terazijama - koji će biti srušen 1935. godine i zamenjen novim. Želja mu je bila da Beograd i izložbu razgleda po svojoj volji.

Aleksije je stigao u dan kako je protokolom predviđeno. Božidar, još neprimećen u Beogradu, otišao je pešice na stanicu da dočeka brata. Jedan žandarm ga je sprečio da priđe peronu koji je bio rezervisan „za Dvor“. „Ali i ja sam pomalo sa dvora, knez Božidar Karađorđević!“ Tako se u Beogradu saznalo da je knez - umetnik već stigao. Aleksija i Božidara drže kao siromašne rođake, ali ipak rođake. Božidar uostalom nije došao samo kao daleki rođak nego i kao specijalni izveštač lista „Figaro“, kom će iz Beograda slati izveštaje o svečanostima.

Aleksije je prvi put došao u Srbiju i susreo se s kraljem Petrom; ovaj ga je odlikovao, kao i Božidara, Karađorđevom zvezdom drugog stepena. Braća nisu poznavala ostale članove porodice. Mladi su radoznalo gledali u Božidara. Najstarija, princeza Jelena, koja će se udati za ruskog kneza i preživeti dve revolucije, tada je imala dvadeset godina. Kraljević Đorđe, naslednik prestola, imao je sedamnaest - on će se odreći prava na presto i umreti u Beogradu 1972. godine. Aleksandar, budući kralj Jugoslavije, ubijen u Marselju, imao je šesnaest godina. Najmlađi, njihov brat od strica Pavle, koji će postati namesnik posle smrti kralja Aleksandra, imao je samo jedanaest godina. Govorili su im o tom rođaku koji živi u Parizu, esteti, zlataru, prijatelju Pjera Lotija. Neće se ponovo videti.

Sve ovo nije mnogo promenilo položaj kneginje Sarke i njenih sinova u Parizu. Njihovi odnosi s dvorom u Beogradu bili su korektni, ali se uzajamno nisu cenili nimalo više.

(Nastaviće se)