Prolaz kroz devet krugova pakla

RAZMERE stradanja muslimanske vojske i civila u Srebrenici nisu bile nikakva tajna za najviše fukcionere međunarodne zajednice. Karl Bilt u knjizi "Misija mira", na 103. strani, tvrdi da je u toku jedne nedelje, u borbi po šumama, kraj puteva u zonama Srebrenice i Tuzle život izgubilo oko 4.000 ljudi.

"Tačno je da je mnogo muslimanskih vojnika poginulo u Srebrenici i oko nje. Radi se i o pogibijama u međusobnim borbenim okršajima delova muslimanske vojske prilikom izvlačenja iz Srebrenice. Masovni gubici na muslimanskoj strani su posledica ratnih dejstava i borbenih radnji, a ne nasilja nad civilima, koje su muslimanski komandanti namerno stavljali u svoj borbeni raspored i kolone prilikom proboja pod borbom. Muslimani su borbeno delovali uz upotrebu oružja, vršili proboj iz okruženja i u tim probojima nanosili ozbiljne gubitke Vojsci Republike Srpske. U tim dejstvima su bili poraženi i u borbi pretrpeli velike gubitke."

Šta se sve dešavalo u koloni 28. divizije, koja se probijala prema Tuzli, detaljno je pisao i Ibran Mustafić, u već spominjanoj knjizi "Planirani haos":

"U proboju prema Tuzli svašta se događalo. Ono što je evidentno jeste to da gotovo niko nije stradao od članova srebreničke mafije i njihovih porodica. Znači, povlašteni su prošli, jer su na suprotnoj strani imali partnere. Srebrenica je slučaj koji ne pamti istorija. Nikad se u istoriji nije dogodio slučaj da jednu ogromnu populaciju neko povede sa slobodne teritorije i koncentriše na tako mali prostor koji kontroliše neprijateljska vojska. Oni su, u stvari, samo povedeni da bi bili topovsko meso. Od Izetbegovića je uslijedila direktiva da Armija BiH ništa ne preduzima dok se genocid ne završi. Najveća istorijska sramota jeste to da je nakon svega Memorijalni centar u Potočarima otvorio predsjednik najmoćnije sile na svijetu, zločinac nad narodom Podrinja Bil Klinton."

PREŽIVELI borci 28. divizije i civili, muško stanovništvo od 16 do 65 godina (vojni obveznici), od 11. do 17. jula prošli su kroz svih devet krugova pakla i nazad. Njihova svedočenja teška su i kada se čitaju.

Svedok Ramiz Husić pričao je haškom istražitelju Janu Kruševskom, 9. juna 1999. godine:

"... Upali smo tri ili četiri puta u zasjedu prije nego što smo se konačno predali.. Vidio sam da su u toj zasjedi četiri čovjeka ubijena granatom... otprilike nakon 15 minuta hoda, upali smo u drugu zasjedu... dok sam bježao, vidio sam oko desetoro mrtvih i oko dvadesetoro ranjenih... među ubijenima i ranjenima bilo je i vojnika naoružanih sa puškama i civila... Tada sam se vratio našoj grupi. Već je bio dan i u potoku sam vidio oko 30 leševa... Takođe sam vidio i jednog čovjeka na stablu koji je pokušavao počiniti samoubistvo... Kasnije nam je prišao jedan čovjek iz Srebrenice, Ramiz koga su zvali mesar jer je imao mesarnicu, i rekao ljudima da polože oružje. Mora da je bio lud jer malo kasnije bacio ručnu granatu među ljude i ubio bar tri-četiri čovjeka... Neki, ljudi, bilo ih je oko desetak, koji se nisu htjeli predati, izvršili su samoubistvo. Vidio sam ih kako liježu, stavljaju granatu pod trbuh i sami se dižu u vazduh. Nastavili smo prema Kravici i usput vidjeli i mrtve i ranjene ljude. Primijetio sam da je još dvoje ljudi iz naše kolone izvršilo samoubistvo nakon što su viđeli mrtva tijela..."

SELIMOVIĆ Nuriza, jedna od retkih žena u koloni, jer je bila referent za operativno-nastavne poslove Komande 284. brigade, svedoči u izjavi, datoj Komandi 28. divizije, 26. jula 1995. u Tuzli:

"Veliki broj ljudi je došao i prebacio se u toku dana preko asfalta, od njih sam saznala da je broj ljudi, koji se kreće odsječen od kolone, između 2.000 i - 3.000. Tek tada saznajem da se dešavaju loše i pogubne stvari za naše ljude, da se komandant brigade Ibro Duda predao, da su se neki ljudi sami ubijali. Ljudi su se skupljali u grupu od po 20 oko bombe i zagrlivši se zajedno vršili samoubistva..."

O sukobu sa Srbima kaže: "Otvorili smo vatru na njih, zajedničkim glasom smo povikali naprijed, skočili i krenuli, natjerali smo ih u bijeg, četvoricu smo ubili na licu mjesta, 5-6 smo živih zarobili, 2 smo ostavili živa, ostale smo..."

U nastavku izjave kaže: "Mi smo nastavili put pretresanjem Križevačkih njiva sve do Parloga. Od tada već, ljudi koji su bili u pozadini, počeli su da se masovno ubijaju, dajući znake psihičkih poremećaja, gdje se dešavalo da se raspršte jedni od drugih i otvaraju vatru jedni na druge.... Cijenim da smo imali 4.000 -5.000 gubitaka vojno sposobnih ljudi".

EKSPERT odbrane u procesima haškim optuženicima u slučaju Srebrenica, admiral Boško Antić, ukazao je na ključnu ulogu Muhameda Zilića, šefa bezbednosti Drugog korpusa Armije Bosne i Hercegovine, u prikrivanju istine o srebreničkoj nesreći. Naime, svi relevantni dokumenti Drugog korpusa iz jula 1995. godine su nestali, i nisu bili dostupni istražiteljima ratnih zločina. Zašto ih službenici suda nisu odlučno tražili kao što su tražili sva dokumenta Vojske RS iz Banjaluke i Beograda, pitanje je na koje nikada nećemo dobiti odgovor.

STRADALI NA VIŠE NAČINA

NA ZAHTEV Doma za ljudska prava u predmetu Srebrenica, Uprava bezbednosti Ministarstva odbrane Republike Srpske, 28. 9. 2003. godine, dostavila je dokument o proboju 28. divizije, pov. br. 01/1-182-4, u kome piše:

"...stradalo je više hiljada muškaraca Bošnjaka, najvećim delom su to pripadnici 28. divizije Armije BiH, delom muškarci civili, tačan odnos vojno sposobnih i eventualno maloljetih lica - dece, žena i staraca nismo mogli pouzdano utvrditi.

Stradali su na više načina:

a) Jedan broj u vojnim operacijama, u oružanom sukobu 28. divizije Armije BiH sa Vojskom RS, najvećim delom na dva prostora, prvo na pravcu Srebrenica - Potočari ka komunikaciji Konjević Polje - Nova Kasaba i drugo na pravcu od doline reke Drinjače ka Crnom Vrhu;

b) Jedan broj u međusobnim obračunima između dva ekstremna krila komande 28. divizije Armije BiH (onih koji su bili za oružani proboj ka zoni 2. K Armije BiH i onih koji su zagovarali predaju i razoružavanje divizije)

c) Jedan broj je stradao u mnogobrojnim minskim poljima i na drugim eksplozivnim preprekama. Postojale su čak četiri uređene linije minskoeksplozivnih prepreka...

d) Jedan broj bio je zarobljen od strane snaga Vojske Republike Srpske i Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske, zatočen i na kraju pogubljen;

e) Jedan broj je stradao pri nailasku na samoorganizovane zaštitne snage srpskih sela i naselja na pravcu proboja ili pak pri namjernim upadima u srpska sela u potrazi za hranom, vodom, lijekovima, civilnom odjećom (opšte je pravilo bilo doći do civilne odjeće i predstaviti se kao civilno lice);

f) Jedan broj je stradao na mnogo drugih načina (utapanjem u rijeku Drinu, u pokušaju prelaska u SR Jugoslaviju, probio se ka drugoh zaštićenoj zoni Žepi i stradao u borbama za ovu enklavu, umro usled iscrpljenosti i iznemoglosti, bolesti i dr).