Rasparčavanje srpskog jezika

DA u Srbiji postoji centar za rasparčavanje srpskog jezika i da on, pod nazivom Odbor za standardizaciju srpskog jezika, deluje u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti vidi se u knjizi "Srpski jezik u normativnom ogledalu". Između 50 odluka Odbora za standardizaciju srpskog jezika ima i onih koje su korisne, kao i onih koje su irelevantne. U nekoj normalnoj istorijskoj situaciji bavljenje jezičkim sitnicama, nedoumicama i finesama stvarno ima smisla. Ali, prve dve odluke ne tiču se sitnica i, za razliku od ostalih, od strateškog su značaja. One su pogubne jer poriču identitet i integritet srpskog jezika.

Prvom odlukom legalizuje se novoproglašeni bošnjački jezik, uz već "priznati" - "hrvatski" jezik. Drugom odlukom ispoljen je negativni odnos prema srpskoj filološkoj tradiciji. Obe vode ka rasparčavanju srpskog jezika, a posledično, i ka rasparčavanju srpskog naroda. Prva odluka je prihvaćena još 1998. godine pod naslovom Bošnjački ili bosanski jezik. Pošlo se od toga da takav jezik zaista postoji i samo mu treba odrediti pravo ime.

ODBOR za standardizaciju video je svoj zadatak samo u tome da odgovori na pitanje da li ga treba zvati bosanski ili bošnjački. Tako je jedno od kapitalnih pitanja za srpsku lingvistiku, koja se tiče identiteta i integriteta srpskoga jezika, dobilo isti tretman kao i pitanje da li treba pisati sat ili čas. Učinjeno je to u ime novoustanovljenog principa da je jezički standard isto što i nacionalni jezik.

Po ovom principu, koji važi samo za srpski jezik, implicitno je rečeno: koliko jezičkih standarda, toliko jezika. U trenutku donošenja ove odluke nije bio utvrđen crnogorski jezički standard, i on će od ovog Odbora, iz istih kvazi principijelnih razloga, jednog dana biti proglašen za poseban jezik.

Poznato je da i engleski jezik ima više standarda; da se britanski engleski jezik razlikuje od američkog, kao i od australijskog engleskog, ali u svim slučajevima to je uvek engleski jezik. Iskazujući slepu lojalnost Dejtonskom sporazumu, koji se i nije bavio pitanjima jezika, ali je bio potpisan tobože, na četiri jezika: srpskom, hrvatskom, bošnjačkom i engleskom, srpski lingvisti nisu se potrudili da pokažu da je taj Sporazum pisan ne samo na dva jezika: na engleskom (američkom jezičkom standardu) i na srpskom (u srpskoj, hrvatskoj i bošnjačkoj verziji).

IZRAZ "bošnjački jezik" do Dejtona postojao je samo tri ratne godine, a onda je taj izraz stekao isti status sa izrazom "srpski jezik". I to tako što su ga srpski lingvisti eksplicitno podržali. Izraz "hrvatski jezik" s pravom se odnosi na čakavsko ili kajkavsko narečje; ali tim narečjima nije pisan Dejtonski sporazum. Pisan je u hrvatskoj standardnoj jezičkoj verziji srpskog jezika.

Dejtonski dokument nisu pisali lingvisti već političari. Ali prvu odluku Odbora za standardizaciju srpskog jezika pisali su oficijelno reprezentativni srpski lingvisti. I oni su standardnojezički izraz Hrvata i Muslimana stavili u isti rang sa srpskim narodnim i književnim jezikom.

Ako je jezik kojim nam se preko televizije obraća Rasim Ljajić bošnjački, jezik kojim govori Ivana Dulić Marković - hrvatski, a Milo Đukanović - crnogorski, koji je onda srpski jezik? Jesu li Vuk i Šantić pisali bošnjačkim ili srpskim jezikom? Reprezentativni srpski lingvisti kao da nisu svesni šta ovakvim svojim odlukama priređuju svom jeziku i svom narodu. Posledice ovakve jezičke politike stvaraju haos. Naopakim lingvističkim odlukama daje se za pravo proizvoljnim političkim stavovima koji kažu da se na severu Bačke govori: mađarskim, srpskim, hrvatskim, bunjevačkim, crnogorskim, jugoslovenskim jezikom, a možda i nekako drugačije. Da li bi iko ozbiljan u naučnom svetu postupio ovako kao Odbor za standardizaciju srpskog jezika u svojoj odluci.

ZAŠTO srpski lingvisti tako rade? Zato što tako radi idejni centar za rasparčavanje srpskog jezika u Zagrebu koji je srpskim lingvistima doturio ideju o standardizaciji kao vrhovnom jezičkom zakonu. Dovoljno je pogledati Novu deklaraciju (iz 2005. godine) Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti - HAZU. Srpski lingvisti su odradili zadatak koji su dobili iz Zagreba. Zar onda nije tačno da SANU, u ovom, jezičkom domenu, i dalje deluje kao puki ogranak HAZU? Odbor se pokazao revnosnim u zatiranju srpske filološke tradicije i javnosti jasno poručio: Treba odbaciti slavistiku i srpsku filološku tradiciju (srbistiku) iz prve polovine 19. veka, koju simbolizuje Vuk Karadžić. Dakle, treba odbaciti onakvu tradiciju kakvu u svojim nacionalnim filologijama, postojano čuvaju svi slovenski narodi. Nijedna od tih nacionalnih filologija nije dovela do toga da se njihovi nacionalni jezici rasparčaju na četiri i više jezika.

OVOVREMENO političko nasilje oličeno je i u predlogu ekspertskog tima, autora teksta novog Ustava Crne Gore, koji ne poriču da je ime jezika lingvističko pitanje, ali bez uvažavanja lingvističkih i filoloških zakona nasilno prave zakonski akt kojim brišu ime srpskog jezika i istovremeno tom ukinutom srpskom imenu dodeljuje ime crnogorske države, naglašavajući da je pitanje jezika i političko pitanje, u prelomnim istorijskim periodima primarno državotvorno pitanje, da su sazreli uslovi da se ime jezika izmeni.

O ovom satiranju i poništenju, o ovom aktuelnom zlu koje decenijama lomi i razgrađuje duhovnu kartu srpskog naroda, srpskog jezika i pravoslavne vere, u neizvođenoj drami Ivana Negrišorca: "Vidiš li svice na nebu", jedan od junaka kaže: "Ovde je falsifikovana istorija stvarana više od pola veka! Jednostavno, oni koji su pristajali na takvu zabunu, imali su koristi od toga! Oni koji nisu pristajali, bili su kažnjavani! Nažalost, uvek je bilo finansijera koji se trude da stanje ovakvog zaborava, slepila i ludila trajno ostane! ... Svaki narod možeš ovako uništavati, samo ako ima dovoljno finansijera i za takav projekat."

DA ništa nije slučajno potvrđuje nam i Rezolucija o ustavnim promenama u Bosni i Hercegovini koju je krajem juna o.g. usvojila Parlamentarna skupština Evrope u Strazburu, predlažući između ostalog - zarad normalnog funkcionisanja države - i uvođenje jednog službenog jezika - bosanskog umesto sadašnja tri (srpskog, hrvatskog i bosanskog). Rezolucija, doduše, ima karakter preporuke, ali iskustvo iz poslednjih 15 godina govori nam da je pitanje vremena kada će "dobronamerna sugestija" postati prvo otvoreni pritisak, a zatim brutalno nametanje pripremljenog rešenja.

SUKOB DUHA I SILE

POVODOM tvrdnji da je sa nestankom totalitarnih režima prestao politički značaj pisca, da je u demokratskim društvima on na margini, Milovan Danojlić je rekao: To je površno zapažanje, istina drugog reda. Nekadašnji disidenti su potisnuti sa scene, ali sukob između Duha i Sile nastavlja se na jednoj mnogo višoj ravni. Marginalci kao što su Noam Čomski, Peter Handke ili Aleksandar Zinovjev još kako zagorčavaju život svojim vladama. Novi totalitarni silnik zove se Novac; on je jači i opasniji od komunističkih vlastodržaca. U želji da ovlada planetom napreduje mnogo brže od Kominterne. Kad se uporedi sa prodorima multinacionalnih kompanija, Kominterna deluje danas kao pevačka dužina. Novom silniku smetaju nacionalne kulture, nacionalne crkve i nacionalna prošlost. Nije zadatak književnosti da napada ili brani neki režim, nego da vaspitava osećanja ljudi, da ih upućuje na razmišljanje i da održava jezik.