Bojkot zagrebačkih klubova

KRALj Aleksandar Prvi Karađorđević raspustio je Skupštinu 6. januara 1929. godine i formirao novu vladu sa armijskim generalom Petrom Živkovićem (1879-1953), a oktobra iste godine specijalnim ukazom preimenovao naziv države SHS u novo ime Kraljevina Jugoslavija. Umesto dotadašnje teritorijalno upravne podele, država je ograničena na devet, takozvanih, banovina. Sve do 1932, na današnjoj teritoriji Hrvatske bile su vaspostavljene Savska i Primorska banovina. Jedinstvena Banovina Hrvatska priznata je tek 1939. pod ogromnim pritiskom Vladimira Vlatka Mačeka (1879-1964), vođe Hrvatske republikanske seljačke stranke i naslednika Stjepana Radića (1871-1928), osnivača, koga je u Skupštini (20. juna 1928) teško ranio pucnjem iz pištolja Puniša Račić (Slatina - Crna Gora, 12. jul 1886, ubijen od strane komunističkih oslobodilaca - 1944), poslanik iz Peći, zbog u replici nanete uvrede: Koliko to krvi treba da platimo Srbiji za Solunski front!

U novonastaloj situaciji bio je podeljen i fudbalski sport. Nastala su mnoga politička trvenja u kojima su znatno učestvovali i klubovi.

VRHUNAC je nastao rasturanjem Skupštine Jugoslavenskog nogometnog saveza - JNS. Zagrebački klubovi su odlučili da igraju isključivo prijateljske utakmice, uglavnom u Austriji i Mađarskoj, ali su njihovi nogometaši nastavili da prihvataju pozive saveznog kapitena, zemljaka dr Ante Pandakovića (Zagreb, 1891-1968). Tada su konačno mogli da nastupaju za reprezentaciju pod legalnim imenom Jugoslavija. Redovno učešće u reprezentaciji nikada nije odbijao golman Maksimilijan Mihelčič (Ljubljana, 29. avgust 1905 - 29. mart 1958, Zagreb), član HŠK Građanski. Slovenac, po zanimanju šofer, kao vozač gradonačelnika Zagreba, morao je da poštuje sve državne poslove, pa i da igra nogomet. Okosnicu reprezentacije su činili igrači BSK-a i SK Jugoslavija. Veliki uticaj na opredelenje zagrebačkih klubova imao je Austrijanac, moćan čovek u FIFA, Hugo Majcl (nem. Hugo Mayzl), naravno, zbog pređašnjeg rata i mržnje prema Srbima koju nikada nije krio.

Kada je na inicijativu predstavnika BSK-a, 29. novembra 1929, sedište nogometne administracije iz Zagreba prebačeno u fudbalski Beograd, odnosi među šest podsaveza došli su do usijanja. Do lažnog izmirenja došlo je 27. februara 1930, a već 16. marta održana je Skupština JNS u Zagrebu. Glagoljivi nogometni čimbenici pokušali su da budu darežljivi i ubede delegate da se odluka odloži, ali je većinom glasova Savez prešao pod ingerenciju Beograda. Potegli su Hrvati sve svoje veze u FIFA, čak i preteći da će osamostaliti svoj savez, ali se sve završilo na verbalnom deliktu. Ako su bivši podanici Austro-Ugarske imali podršku u Hugu Majclu, imao ih je i Mihailo Andrejević, predsednik BSK-a, kod Žila Rimea (Jules Rimet), predsednika FIFA.

Od mnogih interpretacija ovih događaja posebno je važna ona koju je u svojim memoarima zapisao profesor dr Mihailo Andrejević: "Naporedo sa razvojem i usponom futbala raste i futbalsko rivalstvo Zagreba i Beograda. Naročito beogradski funkcioneri, podstaknuti uspesima svojih klubova, žele jaču afirmaciju Saveza, kako u domaćem, tako i u međunarodnom takmičenju."

PO KRATKOM postupku, JNS je preimenovan u Jugoslovenski fudbalski savez - JFS. Ali zvaničan pečat Saveza je dugi niz godina, sve do završetka Drugog svetskog rata, imao latinična slova JNS. Za novog predsednika izabran je Janko Jan Šafarik (1882-1949), pomirljivi čovek iz Beograda, slovačkog porekla. Na prvoj sednici 30. aprila 1930, za saveznog kapitena imenovan je arhitekta Boško Simonović, a zahvaljujući novom predsedniku, obezbeđeno je i učešće na Prvom šampionatu sveta iste godine u Montevideu.

U novim okolnostima, ali i zbog učešća reprezentacije na šampionatu u Montevideu, glavnom gradu Urugvaja, odloženo je prvenstvo države i igrano je u jesen iste godine. Očekivanja su bila da BSK i SK Jugoslavija budu glavni rivali za titulu, u oslabljenoj ligi sa šest klubova. Pojačan novim igračima, zagrebački HŠK Konkordija, s mađarskim trenerom Bogdanom Čuvajem (mađ. Bogdan Chuvay), osvojio je samo dva boda više od SK Jugoslavija i splitskog NK Hajduk, BSK-a, SSK Slavija iz Sarajeva i ŠK Slavija iz Osijeka.

POSLE uspeha reprezentacije u Urugvaju, tim SK Jugoslavija je zapao u krizu odlaskom nekolicine kvalitetnih fudbalera i nije se plasirao 1931. u završnicu državnog prvenstva. U eliminacijama, klubovi su bili podeljeni u tri grupe. Za finale, iz prve, plasirali su se HŠK Građanski, NK Hajduk i HŠK Konkordija, iz druge BSK i SAŠK, a i iz treće šabački SK Mačva. Pod okriljem novoimenovanog saveza, BSK je ubedljivo osvojio titulu šampiona, postavivši svojevrstan rekord jer nije izgubio nijedan bod na deset utakmica. Rukovodstvo kluba je, uz već afirmisane fudbalere na šampionatu u Urugvaju, okupilo veliki broj mladih i talentovanih igrača.

Prvu titulu beogradski "plavi" osvojili su u sastavu: Otmar Glazari (italijanski državljanin, došao iz splitskog Hajduka), Predrag Radovanović, Dragomir Tošić, inž. Milorad Arsenijević, Miodrag Mija Jovanović, Ljubiša Đorđević, Aleksandar Tirnanić, Blagoje Moša Marjanović, Nikola Grba Marjanović, Đorđe Vujadinović, Dragutin Virić, Svetislav Glišović, sa trenerom Šandorom Nemešom, ili, kako su ga u Beogradu zvali, Aleksom (Alexander Neufeld Sndor Nemes, 25. septembar 1899. - 27. oktobar 1977), savetnikom iz Mađarske. Dve godine kasnije, 1933, zvanično je postao prvi trener.

TIM SK Jugoslavija, popularni "crveni" (dresovi), ispao je i naredne 1932. u drugom krugu takmičenja, po kup sistemu, igrajući protiv HŠK Konkordija - 0:0 i 1:6. Na neki način bio je to kraj zlatnog doba igrača koje je predvodio Dragan Jovanović Žena. U dvomeču sa splitskim NK Hajduk, šampion BSK je neočekivano eliminisan - 0:0 i 0:3. Ono što su priželjkivali u Zagrebu, dogodilo se kada je HŠK Konkordija u finalu dva puta istim rezultatom - 2:1, pobedio NK Hajduk.

Sa istim trenerom, novim golmanom Franjom Glazerom (Sarajevo, 7. januar 1913. - 1. mart 2003, Zagreb), pridošlim iz zagrebačkog HŠK Građanski, i nekolicinom mlađih igrača, BSK je 1933. povratio titulu u Ligi sa jedanaest klubova, sa tri boda više od splitskog NK Hajduk. Tim je uglavnom igrao u sastavu: Glazer, Radovanović, Tošić, Arsenijević, Ivan Stevović (zamenio Miju Jovanovića), Đorđević, Tirnanić, Blagoje Marjanović, Slavko Šurdonja (zamenio Nikolu Marjanovića), Vujadinović, Glišović. Šampionat 1934. nije igran zbog nekih novih uslovljavanja klubova Zagrebačkog nogometnog podsaveza (!), ali i zbog atentata i ubistva kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića. Na sastanku JFS u Beogradu za 1935. potvrđena je liga sa deset klubova, dok je sledeća ostala tajna.

POBEDONOSNI POHOD BSK-a

ZA GLAVNOG favorita 1935. godine važio je BSK. Do titule je stigao samo sa dva boda više od drugoplasiranih SK Jugoslavija i HŠK Građanski. Tim beogradskih "plavih" nastupao je sa sledećim igračima: Glazer, Radovanović, Milorad Mitrović (zamenio Dragomira Tošića), Arsenijević, Stevović, Bruno Knežević (zamenio Ljubišu Đorđevića), Tirnanić, Šurdonja, B. Marjanović, Vujadinović, Glišović, Vojin Božović, a trener je bio Aleks Nemeš. Prvenstvo je neobično dugo trajalo, s mnogo pritužbi na postignute rezultate i suđenje.