Velika imena igraju pred Nemcima

ZBOG izgradnje Tehničkog fakulteta, Univerzitetske biblioteke i Državnog arhiva, 1926. godine, na prostoru gde se nalazio stadion "Trkalište", SK Jugoslavija dobio je zemljište na kome je 1963. obnovljen i dograđen Stadion FK Crvena zvezda, kasnije nazvan surogat imenom "Marakana", jer je stadion sa istim imenom već postojao u Brazilu. Samo godinu dana kasnije, 1927, morao je da se iseli sa svog igrališta i BSK koji se doselio na mesto gde se od 1948. nalazi Stadion FK Partizan, nešto kasnije nazvan JNA. Tako su na Topčiderskom brdu ponovo bili susedi i večiti rivali.

Na Uskrs 1941. kralj Petar Drugi Karađorđević (Beograd, 6. oktobar 1923. - 3. novembar 1970, Denver, SAD) trebalo je da svečano otvori Stadion SK Jugoslavija. Ali, ovaj važan fudbalski događaj je izostao, jer je u Beogradu bila nemačka vojska, a mlado visočanstvo u emigraciji u Londonu!

IZBIJANjE rata zaustavilo je realizaciju plana da prestonica Kraljevine Jugoslavije dobije sportski kompleks olimpijskih razmera. To je bio ogroman poduhvat i verovatno nije slučajno što je pre nego što se upustio u njegovu izgradnju SK Jugoslavija pokušao da za predsednika izabere prvog ministra Vlade dr Milana Stojadinovića (Čačak, 4. avgust 1888. - 24. oktobar 1961, Buenoj Ajres), političara i finansijskog eksperta ogromnih mogućnosti, ali je ovaj odbio takvu počast. Kada je dr Stojadinović udaljen s vlasti, klubu u usponu, mislilo se, dobro bi došao i predsednik beogradske opštine, industrijalac Vlada Ilić (Vlasotince, 7. mart 1882. - 3. avgust 1952, Beograd), ali je on odbio mesto prvog čoveka kluba. Postao je samo počasni član. Ovaj potez imao je rezon, jer ondašnji i svi kasniji političari, futdbalski neobrazovani moćnici, uvek su imali neutoljivu želju da se uz pomoć sporta i sportista dopadnu narodu, budućim glasačima na važnim izborima. Od toga doba ništa se nije promenilo ni u novom milenijumu. Za predsednika tadašnjeg grada Beograda, gospodina Vladu Ilića, sigurno da nije važilo takvo pravilo, jer je za fudbal i njegovu nadgradnju izdvajao lični novac. Dolaskom komunističke klike na vlast život je okončao u kućnom pritvoru, gotovo u bedi.

U LISTU "Politika" od 12. maja 1940. piše: "Na poslednjoj sednici veća Gradskog Poglavarstva odobreno je SK Jugoslavija da može zadužiti opštinsko zemljište na kome se nalazi njeno igralište u visini od jednog miliona dinara. Istovremeno je Veće odobrilo produženje zakupa igrališta još za trideset godina.

Ovim je rešeno jedno krupno pitanje beogradske Jugoslavije. Još prošle godine Jugoslavija je dobila od opštine veliko zemljište radi proširenja svog dosadašnjeg terena i građenja sportskih klupskih objekata. 'Crveni' su stvorili petogodišnji plan za radove, ali kako se u današnjim prilikama mora biti oprezan, oni su odlučili da po planu izvedu ove i iduće godine samo najhitnije radove: proširenje fudbalskog stadiona i građenje novog igrališta za manje utakmice i treninge."

Novo, prošireno zemljište imalo je 65.429 kvadratnih metara i pružalo se duž Banjičkog venca do Autokomande. Glavni stadion trebalo je da prima 30.000 gledalaca, a tribine su bile predviđene za sve prateće objekte. Autor projekta bio je Dragan Gudović (1904-1989, Beograd), arhitekta u Ministarstvu građevine i član uprave kluba. Posle aprilskog rata 1941. i velikog razaranja, Stadion SK Jugoslavija popravljen je, nakon čega su ga Nemci proglasili za sportski stadion odbrambenih snaga Vermahta (nem. Wehrmacht sport place). Odmah nakon završetka rata, kako to obično biva, nove vlasti uzurpirale su igrališta-stadione, BSK-a i SK Jugoslavija i u pobedničkoj euforiji osnovali nove klubove sa ideološkim motivima, simbolima i imenima. Plaćeni zakup SK Jugoslavija na trideset godina više nije bio validan, smatrali su pobednici.

DUGO su vladale zablude da se tokom Drugog svetskog rata na teritoriji okupirane Kraljevine Jugoslavije nije igrao ozbiljan fudbal. Navodno, to nije bilo moguće, jer su članovi SKOJ-a (komunistička omladina), posebno u Beogradu, bili aktivni u borbi protiv okupatora. Na teritoriji glavnog grada, u periodu 1942-1944, igrane su, kad je to moglo, redovne utakmice. Prvu su, revijalno-prijateljsku, već 1941. i posle okupacije, odigrali BSK i SK Jugoslavija, pre nego što je promenio ime u SK 1913 - 2:2. Formirana je Prva liga sa deset klubova koju su činili: SK 1913, BSK, Vitez, BASK, Mitić, ČSK, Jedinstvo, Sloga, Obilić i Balkan. Ostali, a bilo je još trideset klubova, svrstani su u tri razreda: prvi, drugi i treći. Prosek gledalaca bio je izvanredan - 1.700, po meču, kao i prosek 3,80 postignutih golova po utakmici. U Vojvodini se za vreme okupacije normalno igrao fudbal, samo što je Banat bio vezan za Srbiju, dok je Srem pripadao takozvanoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (prvi put u istoriji država (!), ali i pod protektoratom Trećeg rajha), a Bačka Mađarskoj.

Beogradski klubovi, najčešće BSK, SK 1913, Vitez i BASK, redovno su gostovali u unutrašnjosti Srbije. Takvi mečevi su izazivali veliko interesovanje ljubitelja fudbala u Kragujevcu, Valjevu, Kruševcu, Šapcu, Jagodini, Kraljevu, Nišu, Čačku, Požarevcu, Zaječaru. Na pojedinim utakmicama često je bilo i po pet hiljada gledalaca. Posebno se aktivno igralo u Banatu. Najaktivniji klubovi su bili iz Bečeja, Kikinde, Pančeva i Velikog Bečkereka (Petrovgrad, stari naziv), kasnije nazvanog, po komunističkom heroju Žarku Zrenjaninu.

VELIKA fudbalska imena nastupala su tokom nemačke okupacije. Predratna zvezda i posleratni selektor Aleksandar Tirnanić igrao je za tim Električne centrale, u Ligi takozvanog prvog razreda, jer je morao da prehrani porodicu. Već vremešnom i popularnom Tirketu novinari nisu opraštali slabije igre, pa su ga bez trunke poštovanja, za ranije zasluge, kritikovali.

Za BSK, u vreme četvorogodišnje okupacije, igralo je najviše budućih reprezentativaca nove komunističke Jugoslavije kao, na primer, Srđan Mrkušić, Branko Stanković, Kosta Tomašević, Rajko Mitić, dok su Ljubomir Lovrić, Aleksandar Atanacković i Predrag Đajić nastupali za SK 1913, naslednika SK Velika Srbija i SK Jugoslavija.

- Nikada i nikom se nisam pravdao zašto sam za vreme kvislinške NDH-a igrao nogomet u zagrebačkom Građanskom. Imao sam samo sedamnaest godina kad su me učlanili u domobrane. Najtačnije je da me je ova igra spasla da ne budem regrutovan u Ustašku bojnu, kod Ante Pavelića. U Beogradu sam se oženio Olgom, kćerkom poznatog karađorđevićevačkog generala Radivoja Jankovića, poznatog kao jedan od potpisnika kapitulacije s Nemačkom, posle čega je ovaj dopao u četvorogodišnje zarobljeništvo - rekao je Stjepan Bobek, legendarni fudbaler i reprezentativac FK Partizan, u razgovoru, 25. decembra 2003, za Beogradski nedeljnik NIN.

SUTRA:SRBIJA PRVAK NOVE JUGOSLAVIJE