Savezni organi lažiraju činjenice

U TRAŽENjU podrške državnih organa za priznanje Makedonske pravoslavne crkve, mitropolit Dositej je početkom oktobra 1969. zatražio pomoć Savezne komisije za verska pitanja oko ugovaranja prijema kod Mitje Ribičiča, predsednika Saveznog izvršnog veća. Međutim, do zakazanog susreta nije došlo jer se mitropolit razboleo. Zato se on, početkom marta 1970. godine, obratio Ksentu Bogoevu, predsedniku makedonskog Izvršnog veća, da posreduje susretu sa Ribičičem.

Bogoev se obraća Milu Jovićeviću, predsedniku Savezne komisije za verska pitanja, a on, 25. marta, Kabinetu predsednika Saveznog izvršnog veća. U opširnom pismu, Jovićević je izneo istorijat Makedonske pravoslavne crkve i nekoliko lažnih činjenica, kao što su, na primer, tvrdnje o kontinuitetu sa Ohridskom arhiepiskopijom, ukidanju eparhija Srpske pravoslavne crkve 1941, o vremenu stvaranja Inicijativnog odbora... Prenet je i deo iz "Informacije o odnosima Srpske pravoslavne crkve i Makedonske pravoslavne crkve", iz juna 1969. godine.

KRAJEM sedme decenije XX veka Makedonska pravoslavna crkva je imala arhiepiskopiju u Skoplju, tri eparhije u Makedoniji (Prespansko-bitoljsku, Zletovsko-strumičku i Debarsko-kičevsku) i jednu u dijaspori Američko-kanadsko-australijsku. Služilo je oko 250 parohijskih sveštenika, školovalo se oko 90 bogoslova u bogosloviji Sveti Kliment Ohridski u Dračevu. Štampan je list "Vesnik"...

Srpska pravoslavna crkva je, po ko zna koji put, nudila Makedonskoj pravoslavnoj crkvi mogućnost pokajanja i vraćanja u matično krilo. Kako se to nije desilo posle tri godine, pokrenut je crkveno-pravni postupak. Episkop žički Vasilije, 20. aprila 1970. godine, dostavio je Sinodu optužnicu protiv vinovnika stvaranja raskolničke organizacije i predložio da se odredbe kanona primene.

Vlast u Srbiji reagovala je strahovitim političkim pritiskom na patrijarha Germana, da je on bio prisiljen, da te godine na Saboru, odloži sve rasprave i donošenje bilo kakvih odluka o Makedonskoj pravoslavnoj crkvi i njenim arhijerejima.

U SKLOPU zajedničke akcije makedonske i komisije za verska pitanja Srbije, za rešenje problema priznavanja autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve, krajem oktobra 1970, u Skoplju su boravili Vitomir Petković, predsednik Komisije za verska pitanja Srbije, Vladimir Stanojević, sekretar te komisije, Milan Bačkalić, predsednik vojvođanske komisije, Mustafa Osmanagić, predsednik kosovskometohijske komisije, i Nemanja Madžarević, predsednik beogradske Komisije za verska pitanja.

Članovi ove delegacije, zajedno sa rukovodstvom makedonske komisije za verska pitanja, posetili su mitropolita Dositeja i Ksentea Bogoeva, predsednika makedonskog Izvršnog veća. Petković je Bogoevu ukazao da je autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve istorijska činjenica i stvarnost i da su na tome počivala sva nastojanja kod Srpske pravoslavne crkve da to prizna. To je rađeno, kako kaže, i da bi se sprečilo narušavanje bratstva i jedinstva srpskog i makedonskog naroda. Bogoev je u stilu političara tog vremena pominjao neprijatelje, pričao o teškoćama... Zaključio je da ne bi bilo dobro da priznanje autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve dođe najpre od Rumunske, Ruske ili Bugarske pravoslavne crkve.

JUGOSLOVENSKI politički rukovodioci u to vreme pokreću novu diplomatsku aktivnost ne bi li bilo obezbeđeno priznanje autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve bar od nekih pomesnih Crkava. Tako je Miša Pavićević, potpredsednik Saveznog izvršnog veća, predložio Milu Jovićeviću, predsedniku Savezne komisije za verska pitanja, da pozove rumunskog ambasadora 28. septembra 1970. godine.

O ovoj inicijativi Jovićević je izvestio Vitomira Petkovića, predsednika srbijanske Komisije za verska pitanja. Po Petkovićevom svedočenju plan je bio da Jovićević ambasadoru Rumunije prenese informacije o poseti predstavnika Makedonske pravoslavne crkve Bukureštu i njihovim razgovorima sa patrijarhom Justinijanom.

Naime, patrijarh Justinijan je navodno izjavio da je Rumunska pravoslavna crkva spremna da prizna autokefalnost Makedonskoj pravoslavnoj crkvi, bez obzira na stav Srpske pravoslavne crkve, ukoliko to neće smetati jugoslovenskoj vladi.

SA OVIM stavom Rumunske pravoslavne crkve, predsednika SIV-a Mitju Ribičiča, početkom 9. aprila 1970. godine, upoznao je arhiepiskop Makedonske pravoslavne crkve. Potom je Ribičič razgovarao sa predstavnicima najviših vlasti Srbije i Makedonije i tom prilikom je dogovoreno da se rumunskom ambasadoru "zvanično saopšti da jugoslovenska vlada nema ništa protiv, ukoliko Rumunska pravoslavna crkva želi da prizna autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve.

Petković je u svom izveštaju napisao: "Mišljenje i našu procenu u vezi sa ovim iznećemo u opširnoj informaciji koju pripremamo. Ono što se odmah može reći to je da je pitanje priznanja autokefalnosti nekoj pravoslavnoj crkvi u isključivoj nadležnosti sabora svih pravoslavnih crkava pojedinačno, odnosno pravo sabora one crkve od koje se traži priznanje."

PRILIKOM susreta Mila Jovićevića i ambasadora Rumunije Vasilija Sandrua, 28. septembra 1970, domaćin je pokrenuo pitanje problema verskih zajednica. Najpre je govorio o verskim slobodama u Jugoslaviji, i u tom kontekstu je pomenuo Srpsku i Makedonsku crkvu, naglasivši da obe imaju dobre odnose sa Rumunskom pravoslavnom crkvom. Na red je došlo i priznanje autokefalnosti... Jovićević je tvrdio da se Makedonska pravoslavna crkva afirmisala kao samostalna Crkva, i da želi da održava prijateljske veze sa ostalim hrišćanskim zajednicama, naročito sa pravoslavnim.

Naveo je da je nekoliko delegacija, sastavljenih od episkopa iz Makedonije, odlazilo u posetu Rumunskoj pravoslavnoj crkvi i da su vođeni razgovori sa njenim predstavnicima i patrijarhom Justinijanom i njihovu spremnost da priznaju autokefalnost Makedoncima ukoliko se sa tim složi jugoslovenska vlast.

Jovićević je potom prešao na cilj susreta. Naglasio je da jugoslovenske vlasti pozdravljaju reči arhijereja Rumunske pravoslavne crkve. Na kraju je zamolio ambasadora da taj stav prenese patrijarhu Justinijanu, odnosno velikodostojnicima Rumunske pravoslavne crkve.

MAKEDONCI ODLAZE KOD PAPE

PAPA je 22. maja 1970. primio u privatnu audijenciju jednu delegaciju iz Skoplja, koju su sačinjavali mitropolit Dositej, Vasko Apostolski, predsednik Skupštine Makedonije, Vjekoslav Cvrlje, izaslanik Jugoslavije u Vatikanu, i još neke ličnosti iz javnog i kulturnog života. Prijem je dogovoren zahvaljujući Cvrlji, a direktan povod je bio poseta delegacije grobu Svetog Kirila. Tri dana kasnije, kardinal Jan Viledebrands izvestio je patrijarha Germana o toj poseti naglašavajući da Rimokatolička crkva poštuje Pravoslavnu i ne želi da se meša u odnose pojedinih autokefalnih crkava. "Stoga, ako autokefalija neke Crkve nije priznata od strane autokefalnih pravoslavnih Crkava, Rimska crkva ne može stupiti u zvanične odnose sa tom Crkvom."