Srpsko ime starije od slovenskog

ZAHVALjUJUĆI dosadašnjem zavidnom broju testiranih pripadnika savremenog srpskog naroda, nesumnjivo se pokazalo da su Srbi genetički vrlo raznovrsni, da nose gene Slovena, Ilira, Tračana, Rimljana, Normana, Sasa i drugih, ali da ih to različito poreklo nije sprečilo da se okupe pod jednim, srpskim imenom. Ova istraživanja su, takođe, osnažila ideju da je pojam starosedelaca na Balkanu relativan zbog neprekidne smene stanovništva. Treba imati na umu da svako od nas podjednako nosi genetičko nasleđe svih naših predaka i sa ženske i sa muške strane, te da je Y DNK haplogrupa samo jedna kockica našeg genetičkog mozaika.

O POREKLU Srba postoji nekoliko različitih teorija: srpsko-slovenska, iranska, starosedelačka... Genetika ne može da ih potvrdi, ali ni da ih opovrgne.

Po srpsko-slovenskoj teoriji, ime Srbin starije je od imena Sloven, jer su, navodno, Protosloveni sebe zvali Srbima. Današnji Srbi i Lužički Srbi sačuvali su to staro ime, kao nekadašnju oznaku svih Slovena. Ovu teoriju zastupali su istoričari, lingvisti i slavisti Konstantin Jiriček, Jozef Domaševski i Pavel Jozef Šafarik.

Narod Serboi, "kaže" iranska teorija, bili su sarmatsko (iransko) pleme koje je živelo u Istočnoj Evropi (Sarmatia Asiatica), severno od Kavkaza. Prvi pisani pomeni "sarmatskih Srba" potiču iz 69. godine naše ere, u delu Plinija Cecilija Sekundusa "Poznavanje prirode", i to u latinizovanom obliku - Serbi. Posle Plinija, narod "Serbi" pominju i Tacit, Ptolemej, Prokopije, Jordan, Vibijus, Ajnhard. Veza između "starih" i današnjih Srba nije naučno dokazana. Pretpostavlja se da su se Serbi iz Azijske Sarmatije sa Alanima preselili u srednju Evropu, u Polablje, oko 4. veka. Po ovoj teoriji, Serbi i Alani su bili vrlo srodna plemena, a zanimljivo je da su potomci Alana današnji Oseti na Kavkazu.

POSTOJI i teza da su se Serbi na području Polablja mešali sa Slovenima i ostavili im svoje ime. Deo ovih Slovena, sa usvojenim imenom Srbi, doselio se na Balkan u 7. veku. Tu se izmešao sa ranije doseljenim slovenskim plemenima i romanizovanim potomcima balkanskih starosedelaca. Potomci onih koji su ostali u Polablju su današnji Lužički Srbi.

Osnovu starosedelačke teorije čini ideja da su Srbi starosedeoci na Balkanu, odnosno da su oni direktni naslednici kulture Lepenskog vira, pa potom vinčanske.

Kako kažu arheolozi Nikola Vukosavljević i Mihailo Mučibabić, iz Odbora za arheologiju Društva srpskih rodoslovaca "Poreklo", postoje izvori koji pominju pleme Serba u vreme antike, tokom 1. i 2. veka nove ere, u stepama između Kaspijskog i Crnog mora. U tim krajevima se ne pominju slovenska, već samo indoiranska (alanska, sarmatska) plemena. Zato neki autori poreklo prvobitnih nosilaca srpskog imena dovode u vezu sa tim plemenima. Provala Huna u Evropu krajem 4. veka naše ere dovela je do pomeranja različitih naroda na prostoru od reke Ural do Rajne.

U OVIM seobama, poznatijim kao Seoba naroda, verovatno je učestvovalo i pomenuto pleme Serba koje se, kao i većina drugih, pomerilo ka zapadu. Iako, nema čvrstih istorijskih potvrda, pretpostavlja se da se ovo alansko nomadsko pleme nametnulo kao vladajući sloj grupi Slovena među koje je dospelo, prenoseći im svoje ime, ali zauzvrat, bilo je od njih slovenizovano.

Ne možemo sa sigurnošću odrediti gde se mešanje Serba i Slovena dogodilo, kažu Vukosavljević i Mučibabić, ali sledeće što je poznato je postojanje Bele Srbije, prapostojbine iz koje su Srbi došli na Balkan. Smatra se da se Bela Srbija nalazila na prostoru današnje istočne Nemačke i zapadne Češke, jer je na toj teritoriji početkom 7. veka zabeleženo postojanje Srbije sa vladarom Dervanom na čelu.

PRVI istorijski pomen plemena Srba na Balkanu, kojima dugujemo naše ime, nalazi se u Ajnhardovoj Hronici iz 822. godine. Nakon toga, pomenuti su i u poznatom Spisu o narodima vizantijskog cara-istoričara Konstantina Sedmog Porfirogenita. Prema oba ova spisa, Srbi naseljavaju veliki deo nekadašnje rimske provincije Dalmacije koja je obuhvatala mnogo veći prostor od njenog današnjeg geografskog pojma. Porfirogenit napominje da balkanski Srbi potiču od Srba iz Bele Srbije i da su se doselili početkom 7. veka u vreme vladavine vizantijskog cara Iraklija, tačnije od polovine plemena koje je knez nepoznatog imena (najverovatnije Dervanov brat) poveo u seobu prema Vizantijskom carstvu, da bi kao saveznici naselili i branili opustele predele napuštene usled invazija i epidemija kuge.

Stanovništvo koje je pre dolaska Slovena i Srba naseljavalo Balkansko poluostrvo, kako navode Vukosavljević i Mučibabić, bilo je vrlo raznorodnog porekla, sastavljeno od više različitih slojeva. Prostor koji su naseljavali oduvek je bio tranzitan. Od ledenog doba do današnjice, Balkan je uvek bio naseljen, međutim stanovništvo se stalno smenjivalo - noviji naseljenici su se fizički i kulturno nametali, dok i sami s vremenom ne bi postali starosedeoci kojima bi se potom nametali novi doseljenici.

ZA PERIOD praistorije, kada nije postojalo pismo, po rečima naših sagovornika, jedina svedočanstva pruža arheologija. Arheološke kulture Lepenskog vira, Starčeva i Vinče načinile su Balkan središtem tadašnje Evrope, jer su geografski bile najbliže centrima neolitske revolucije na Bliskom istoku, koja je podrazumevala prelazak ljudi sa lova i sakupljanja plodova na zemljoradnju i stočarstvo, kao i proizvodnju grnčarije. Stanovništvo Lepenskog vira obogaćeno je pridošlicama iz Male Azije, a njihovim mešanjem nastaće docnije "žitelji" starčevačke i vinčanske kulture. Ovo neolitsko stanovništvo, kasnije su uglavnom potisnuli indoevropski zavojevači iz bakarnog i bronzanog doba, koji su starosedeocima nametnuli jezik, kulturu, religiju i mitologiju. Potomci tih Indoevropljana i neolitskih starosedelaca prvi su narodi Balkanskog poluostrva, zabeleženi u starogrčkim i rimskim istorijskim izvorima kao Iliri, Tračani, Tribali, Dardanci, Mezi...

TOKOM gvozdenog doba ovi narodi su međusobno trgovali, ratovali, sklapali saveze, mešali se, a u to vreme, na Balkansko poluostrvo dolaze i Kelti iz srednje Evrope. Oni su još više doprineli velikoj raznolikosti naroda na ovom području.

Na prelazu iz stare u novu eru, Rim postaje gospodar ovih prostora i u skladu sa svojom carskom politikom preseljava starosedelačko stanovništvo i naseljava ljude iz najrazličitijih krajeva velikog carstva, čime se etnički mozaik Balkana još usložnio. Rimsko carstvo je sprovodilo romanizaciju, koja je podrazumevala da starosedeoci usvoje kulturu, identitet i jezik osvajača, a pospešivana je naseljavanjem ljudi iz udaljenih krajeva Carstva i zajedničkom vojnom službom.