Snaga Komunističke partije

OSNOVNI princip razgraničenja je bio da se jugoslovensko stanovništvo smatra jednom etničkom grupom i da na obe strane granice ostanu manjine koje će biti podjednako brojčano velike. To je proračunato još pre pregovora i granica je uspostavljena vojnim zaposedanjem. Trijanonskim sporazumom 4. juna 1920. povučena je granica, po kojoj je na mađarskoj strani ostao 316.821 Jugosloven, a na jugoslovenskoj 375.419 Mađara. (U taj broj je uračunat i deo sa rumunske strane.) Statistike se nisu slagale, jer po mađarskom popisu od 1910. Bunjevaca je u Bačkoj bilo 68.527, a po jugoslovenskom iz 1919, čak 156.691. Prema popisu 1916, u Subotici je postojalo 10.156 "Mađara srpskog maternjeg jezika".

Asimilacija katolika, početa Zakonom o nacionalnostima 1868, završena je 1992, kada je po zvaničnim popisima u Mađarskoj jugoslovenska manjina imala samo oko 10.000 ljudi. Tri godine pre toga, član mađarske vlade je u razgovoru sa jednom delegacijom jugoslovenskih akademija nauka priznao da ih ima najmanje deset puta više, ali se ne smeju izjašnjavati.

RAZGRANIČENjE sa Austrijom je učinjeno plebiscitom u Koruškoj 10. oktobra 1920. Pritisak Katoličke crkve na slovenačke vernike, kao i visoka tajna finansijska pomoć iz Nemačke, bili su razlozi što je 53 odsto naroda ostalo na austrijskoj strani. Razgraničenje sa Italijom je bilo politički i moralno najteže. Liniju Londonskog pakta, po kojoj je područje Rijeke sa nekim kvarnerskim ostrvima ostavljano Srbiji, pobrisali su italijanski jurišnici pod komandom pesnika D`Anuncija. On je 1919. tu proklamovao posebnu državu - Italijansko regentstvo Kvarnera.

Grad Rijeka je imao italijansku nespornu većinu, ali se strateški računalo kao glavni jugoslovenski izlaz na more. D`Anuncio je u toj državici stvorio prvi istorijski model fašističke "korporativne države". Hrvatska manjina je bila uspavana pristankom crkve da se ideje papske enciklike Rerum novarum iz 1891. upravo tu prvi put ostvaruju. Nikola Pašić je nastojao da izbegne saveznički pritisak zahtevom da se ta cena plati albanskim ustupanjem Skadra. Granica je konačno povučena Rapalskim ugovorom 8. novembra 1920, ali je konačna aneksija Italiji - bez ikakve riječke autonomije - urađena sporazumom u Rimu 1924. Italiji je pripao i grad Zadar sa zaleđem.

JUGOSLOVENSKA država je u socijalnom pogledu bila stabilizovana agrarna zemlja. Nekoliko godina posle rata 1918, privreda je imala bolju trgovačku razmenu i opšti privredni rast od bilo koje susedne zemlje. Agrarnom reformom je na nacionalizovanim imanjima i na slobodnim zemljištima Vojvodine, Kosova i Makedonije ojačana priroda srpskog društva kao zajednice malih parcelnih seljaka. Na proleće 1919. obnavljaju se seljački nemiri i dolazi do samovoljnog oduzimanja delova veleposeda. Posebnim odredbama bili su ukinuti feudalni odnosi na Kosovu, u Bosni i Hercegovini, a kasnije i "kolonatski odnosi" u Dalmaciji. Kolonizacijom je dobrovoljcima davan posed od tri do pet hektara zemlje. Oduzeti su posedi članovima habzburške dinastije i delom crkvi. Agrarna reforma i kolonizacija se okončavaju do 1926. godine.

VALUTARNOM reformom 1920. uveden je srpski dinar kao platežno sredstvo u jugoslovenskoj državi, po razmeni bivših austrougarskih kruna četiri prema jedan. Deo političara i još veći broj kasnijih istoričara su to ocenjivali kao pljačkanje bivših habzburških pokrajina, ali je nauka ipak to opovrgla. Američki istoričar Džon Lampi objasnio je da je habzburška kruna prema nemačkoj marki svoju vrednost svela na jednu petinu. Hrvatski finansijeri su odgovorili odricanjem da svoj novac ulažu u zajedničku jugoslovensku centralnu banku (Narodna banka Srba, Hrvata i Slovenaca 1920).

U političkom i socijalnom pogledu, jugoslovenska država je bila suočena sa izazovima, istim ili sličnim kao u većini evropskih država i društava posle okončanja rata 1918. U političkom pogledu je glavna opasnost dolazila od mogućnosti obnove Habzburškog carstva i separatizma u Hrvatskoj, Makedoniji i na Kosovu. U socijalnom pogledu je to strah od proširenja ruske revolucije na evropski kontinent u celini.

AMERIČKI istoričar Arno Majer u velikom istraživačkom delu o Versajskom miru smatrao je da je mir sklopljen u nameri da se onemogući revolucija, kao što je Bečki kongres 1815. uradio sa Francuskom revolucijom, a usput i onemogućio srpsku i bugarsku revoluciju. Posebno je godina 1920, zbog velikih štrajkova u nekoliko evropskih zemalja, bila prelomna. Ruski boljševici su smatrali da je Balkan prioritetno područje u predviđanju širenja požara socijalnog prevrata. Pored ekonomskih preduslova za te pobune, postoji i politika "izvoza revolucije" ruskih boljševika, kao mnogo podsticajniji činilac.

Odgovor privilegovanih klasa je bilo uobičajeno proklamovanje privremene ili stalne diktature. Većina evropskih država je doživela slom političkog sistema i uvođenje diktatura. Po tipologiji se one dele na fašističke i kraljevske diktature. Samo je u Rumuniji i Grčkoj postojao pokušaj da i pravoslavni narodi dobiju fašistički oblik diktature. Ni takvi pokušaji nisu do kraja uspeli. Potrebno je razlikovati tip mediteranskih fašističkih režima i nemački tip.

PRVI su bili tipovi jednopartijske demokratije, kakvim su se perjem sami kitili, a drugi tip je država osnovana na načelima rasne isključivosti. Pored njih, u toku rata, odnosno posle 1940, postoje i "katoličke diktature" u Hrvatskoj, Francuskoj i Slovačkoj, diktature koje su uređene na doslovnoj primeni ideoloških načela Katoličke crkve (katolička moralka, kako su to sami zvali).

Izbori za Ustavotvornu skupštinu 1920. pokazali su iznenađujuću snagu novoformirane Komunističke partije Jugoslavije. Bila je formirana najpre 1919, a konačno osnivačkim kongresom u Vukovaru 1920. Na izborima za Ustavotvornu skupštinu 1920. ona je pobedila u opštinama Beograd, Zagreb, Niš, Skoplje i Osijek. U velikoj revolucionarnoj revnosti novi opštinari u makedonskom glavnom gradu odmah su opštinsku zgradu ofarbali crvenom bojom. U parlamentu je ta stranka imala 59 poslanika. Odmah posle partije, organizuju se i sindikalne organizacije. U Zagrebu je u oktobru 1919. stvorena omladinska komunistička organizacija (Savez komunističke omladine Jugoslavije).

SUTRA: VATIKAN MOĆNA POTPORA HRVATIMA