Propovedi uz pomoć šmajsera

ČASOPIS Sarajevske nadbiskupije "Katolički tjednik", 31. avgusta 1941.godine jasno obrazlaže etničko-verski koncept Pavelićeve ustaške države: "Sve do danas Bog je govorio preko papskih poslanica, propovijedi, katekizma, kršćanskog tiska, misija, preko podviga svetaca. Ali oni (srbopravoslavci) nisu slušali. Ostali su bezosjećajni. Sada je Bog odlučio da upotrijebi druge metode. On će inspirirati naše djelo, našu opću misiju! Nju neće voditi vjernici nego pravi Hitlerovi bojovnici. Propovijedi će se konačno slušati uz pomoć topništva, šmajsera, tenkova i bombardera."

Ustaški katolički režim znaće kasnije da pokaže Sarajevskoj nadbiskupiji dužnu zahvalnost: novembra 1941. Vlada iz Zagreba će monsinjoru Ivanu Šariću dodijeliti Veliki križ sa zvijezdom, visoko poglavnikovo odlikovanje, uz sledeće obrazloženje: "3a Vašu djelatnost koja se nadahnjuje otvorenim ustaškim duhom".

OHRABREN izričitim "blagoslovom" ili prećutnim pristankom najviših predstavnika hrvatskog katoličkog klera, ustaški režim grozničavo nastavlja kompletiranje zakona koji kodifikuju etničko-versku "čistoću" hrvatske države.

Ministarstvo bogoštovanja i nastave, na čijem čelu je Mile Budak, 14. juna donosi dekret-zakon koji predviđa "zatvaranje osnovnih škola i zabavišta srpskih vjerskih ustanova". Sledećeg dana ministar unutrašnjih poslova Andrija Artuković, poznat kao "hrvatski Himler", potpisuje drugi dekret-zakon, sada rezervisan za jevrejsko stanovništvo, u kojem između ostalog piše:

"Zabranjuje se sklapanje braka između arijaca i nearijaca... Zabranjuju se vanbračni spolni odnosi nearijaca sa ženama arijskog podrijetla, za one koji se ne pokoravaju ovom zakonu predviđa se smrtna kazna... Zabranjuje se Židovima i Srbima izlagati hrvatsku zastavu... Stavljaju se van zakona židovska prezimena... Zabranjuje se Židovima bavljenje književnošću, novinarstvom, figurativnim umjetnostima, glazbom, graditeljstvom, kinom i kazalištem, te svaka nazočnost u društvenim, kulturnim, športskim i svim ostalim organizacijama i ustanovama mladeži i ostalog hrvatskog stanovništva... Židovima se zabranjuje zadržavati u javnim parkovima, ulaziti u javne lokale i okupljati se u privatnim prebivalištima."

USTAŠKA diktatura pridaje naročitu važnost etničko-verskoj "čistoći" hrvatskog glavnog grada Zagreba. Taj ključni zadatak poveren je Eugenu Didu Kvaterniku, sinu maršala Slavka Kvaternika, koji je u tu svrhu postavljen na mesto šefa policije.

Godine 1941, 8. maja, Dido Kvaternik donosi Naredbu koja priprema masovnu deportaciju Srba i Jevreja koji žive u gradu, uz prećutni pristanak zagrebačkog nadbiskupa monsinjora Stepinca:

"3a osam dana svi Srbi i Židovi koji žive u području sjeverno od Maksimirske, Vlaške, Jelačića placa, Ilice, sve do Mitnice imaju se preseliti u druge dijelove Zagreba; Srbi i Židovi imaju se osim toga preseliti iz svih gradskih rejona sjeverno od označene crte. Oni koji se ne pridržavaju ove naredbe biti će prisilno evakuirani o njihovom trošku i kažnjeni prema važećim zakonskim normama... Srbi i Židovi koji stanuju u gradu Zagrebu mogu se kretati na području (grada) samo od šest ujutru do devet navečer. Od devet navečer do šest ujutru (moraju) se zadržavati u vlastitim prebivalištima... Ulaziti u grad Zagreb i izlaziti sa područja grada Zagreba dozvoljava se samo Srbima koji su opskrbljeni dozvolom koju su izdale oružničke vlasti. Ove dozvole će se izdavati samo u izuzetnim slučajevima."

NAJVEĆI deo evakuisanih iz područja grada navedenih u Naredbi postaju prognanici u svakom smislu: niko u Zagrebu nije voljan da ih primi niti da im iznajmi nove stanove. Čim napuste grad, evakuisane kolju ustaški oružnici ili ih interniraju u logore za istrebljenje, u oba slučaja sva njihova dobra bivaju im oduzeta. Nakon bega ustaških ubica, sanduci puni zlata, dragulja i drugih dragocenosti biće pronađeni u Zagrebačkoj nadbiskupiji, u crkvama i gradskim samostanima, koje je Pavelić poverio na čuvanje monsinjoru Stepincu i njegovom kleru: ovo će biti jedna od glavnih tačaka optužnice na zagrebačkom procesu Alojziju Stepincu (jesen 1946).

Iako se vesti o ovim prvim pokoljima šire brzo i sustižu jedna drugu, katolički kler nastavlja da ćuti i da daje punu podršku ustaškoj diktaturi. Do trenutka kada će Eugen Dido Kvaternik biti primljen u Vatikan zajedno sa 100 ustaških agenata u uniformi.

BRZO i nemilosrdno etničko-versko čišćenje u Zagrebu se nastavlja sličnom efikasnošću i u drugim važnijim gradovima Nezavisne Države Hrvatske. O tome svedoči jedan izveštaj koji su marta 1942. podneli predsednici mostarskih jevrejskih opština komandantu italijanske divizije Cacciatori delle Alpi (Alpski lovci), u kojem će saopštiti italijanskim okupacionim vlastima šta se događa u njihovom gradu:

"Od prvih dana osnivanja (hrvatske države) oni koji su preuzeli civilnu i vojnu vlast počeli su svoje rušilačke aktivnosti protiv određenih klasa stanovništva, a prije svega protiv jevrejskog naroda... Ti elementi su uništili, demolirali, a zatim orobili jevrejski hram (u Mostaru). Kad su ga napali uništili su sve svete predmete, kandelabre, kandila i druge dragocjene naprave, devastirajući i najsvetiji dio hrama s Mojsijevim knjigama, pentateusima na pergamentu... U isto vrijeme uništena je jevrejska biblioteka koja je posjedovala veoma rijetke i dragocjene knjige i stare ljetopise iz XV vijeka; tj. iz doba Španske inkvizicije i dolaska Jevreja u Bosnu.

"PARALELNO s tim, bez ikakve pravne osnove, oružnici i ustaše su po sopstvenoj inicijativi imenovali komesare u svim jevrejskim preduzećima, od kojih su neki odmah, a drugi nakon nekoliko nedjelja, jednostavno izbacili vlasnike bez ikakvog obeštećenja ili naknade...

"Navedeni komesari su imenovani bez obzira na kvalifikacije (npr. jedan pekar je imenovan za komesara u jednoj zanatskoj radnji, jedan berberin u trikotaži, jedan krčmar u gvožđarskoj radnji), jedina potrebna kvalifikacija bila je ustaška uniforma. U isto doba, naoružane ustaše i lokalni oružnici upadali su danonoćno po sopstvenom nahođenju u stanove Jevreja, vršeći nasilje i oduzimajući im novac i druge dragocjene predmete koje su im predavali preplašeni vlasnici."

SUTRA: STVARANjE HRVATSKO-KATOLIČKE PACE