Kuga prvo biološko oružje

Priča o "crnoj smrti" najverovatnije je počela oko 1338. ili 1339. u centralnoj Aziji, kada je bakterija jerseneija pestis zarazila buve koje su živele na glodarima. Jedna od pretpostavki je da je žarište kuge bila pustinja Gobi koja je pripadala Kini i Mongoliji.

U TO VREME bila je velika suša, glodari su krenuli prema naseljimaa i sa sobom poneli i zarazu. Okolnost da je meso mrmota, jednog od glavnih prenosilaca ove bolesti, smatrano delikatesom pogoršala je situaciju. U Evropu je kuga navodno stigla tako što su Mongoli katapultirali svoje ratnike, umrle od kuge, preko zidova grada Kafa na Krimu, pošto je kan Džanibeg podbacio u opsadi tvrđave. Pokrećući mehanizam smrti, prema ovoj teoriji, Džanibeg je prvi u istoriji upotrebio biološko oružje.

Vizantolog dr Radivoj Radić navodi da je kuga 1346. pogodila Krim, ostavljajući čak osamdeset pet hiljada žrtava:

- Nekako u to vreme tatarski odredi kana Džanibega su bezuspešno opsedali važnu đenovsku koloniju Kafu. Pribegli su jednom od svirepih sredstava srednjovekovnog biološkog rata: bacačkim spravama su okužena trupla ubacivali u tvrđavu. A onda se italijanskim trgovačkim brodovima ova bolest vrtoglavom brzinom proširila po čitavom Sredozemlju.

KUGA je zaplovila Putem svile. Galije su se u Carigradu razdvojile, deo flote nastavio je do sicilijanske Mesine, drugi ka Đenovi, pristajući u Dubrovnik i Split. Već u proleće 1347. bila je u Carigradu, septembra iste godine u Trapezuntu, kao i u Mesini i Aleksandriji, potom je 1348. zahvatila Veneciju, Kipar, Tunis, Marselj, Španiju i Pariz, 1349. dosegla je do Londona, a nije mimoišla ni Moskvu.

Za razliku od velikog broja zapadnoevropskih izvora koji vrve od najrazličitijih podataka o "crnoj smrti", u vizantijskim istočnicima o njoj imamo relativno malo vesti. Vizantijski car Jovan Kantakuzin navodi da se kuga pojavila na severu, među Skitima (Tatarima), i da se potom proširila duž obalskih područja ostavljajući za sobom mnogo žrtava.

Na ove prostore "crna smrt" je najverovatnije stigla iz Dubrovnika i Carigrada. Iako se epidemija u selima sporije širila, zaraženo je nekoliko desetina hiljada ljudi. U to vreme vladao je car Stefan Uroš IV Dušan Nemanjić, jedan od najmoćnijih vladara Evrope koji je nezaustavljivo širio granice carevine. Malo pre epidemije osvojio je grad Ser, u blizini Soluna. Ovaj grad je, nažalost, uz Carigrad, bio veliko žarište zaraze.

POSLE osvajanja Epira, Dušan Silni je krenuo prema Tesaliji u kojoj je namesnik bio Jovan Anđeo, nećak vizantijskog cara. I ovim oblastima 1347. harala je epidemija kuge koja je usmrtila mnogo ljudi, među njima i namesnika. Car Dušan je odlučio da se skloni. Želeći da zaštiti ženu, caricu Jelenu i sina Uroša od zaraze koja je zavladala i Solunom, gde su boravili, odveo ih je u Hilandar.

U Evropi nije bilo sigurnijeg mesta od Atosa. Sveta Gora bila je skoro bez zaraze. Problem je bio što stroga pravila nisu dozvoljavala da žena boravi tamo, ali Dušan je i ranije vešto zaobilazio crkvene norme i pravila. Da bi mogao da se proglasi za cara nekanonski je uzdigao Pećku arhiepiskopiju na rang patrijaršije.

- Carska porodica je na Svetoj Gori provela oko osam meseci jer je to bilo izolovano mesto čiji stanovnici, kaluđeri, nisu imali mnogo dodira sa spoljnim svetom, gde je, samim tim, i opasnost od smrtonosne zaraze bila znatno manja - napisao je Radić. - Time je prekršila tipik iz 972. godine o uređenju života na Svetoj Gori, poznatog kao Tragos, jarac, kojom se izričito zabranjivao boravak žena na osveštanom tlu monaške države. Takvo ime je dobio jer je ispisan na jarećoj koži. Ali, eto, u izuzetnim situacijama odstupalo se od tog strogog pravila.

Evropske bolnice u to doba podsećale su na hotele. Putnici su u njima mogli da jedu i prespavaju, a bolesnicima se nije posvećivala velika pažnja. Dolaskom kuge sve se promenilo. Visoke ograde nisu mogle da zaštite nikog, kuga se neštedimice obarala na svakoga bio on muškarac ili žena, bogat ili siromašan, star ili mlad. Za dan ili dva bila je u stanju da opustoši mnoštvo kuća. Lekari su tragali za uzrocima bolesti i načinima lečenja. Jedan od najvećih pronalazaka bio je karantin. Ne samo da su brodovi morali da provedu još 40 dana na moru, već su ljudi koji su pokazivali znake kuge bili izolovani na posebnim teritorijama da ne bi došli u kontakt sa zdravima.

Osumnjičeni da prenose zarazu masovno su ubijani Romi, lutalice, stranci, bolesnici. Najviše su stradali oboleli od lepre, koji su smatrani sumnjivim zbog promena na koži. Leprozorijumi su uništeni, a gubavci praktično istrebljeni.Jevreji su okrivljeni za trovanje vode, a razlog za to je bila činjenica da su oni manje umirali od hrišćana. Naučnici su kasnije ovu tajnu odgonetnuli, oni su manje stradali jer su vodili više računa o higijeni. Smatra se da je uništeno oko 60 jevrejskih zajednica u većim gradovima i oko 150 manjih. U strahu od pogroma, Jevreji su se selili u Poljsku.

Iako ovo nije bila poslednja epidemija kuge, najviše je promenila razvoj evropske civilizacije, a time i čitavog sveta. Seoske populacije nisu bile toliko pogođene kao građani, pa su se kad se epidemija stišala oko 1850. godine selili u gradove. Posle "crne smrti" ubrzan je razvoj gradova. Kuga je promenila i poljoprivredu. Pre nje seljaci su, uglavnom, bili zemljoradnici, a posle su mnogi od njih postali stočari. Zanatski esnafi bili su zatvoreni, njihove tajne su se prenosile porodičnim linijama. Posle pandemije, međutim, bili su primorani da prime nove članove, najčešće seljake koji su došli u gradove. Žene su počele da rade muške poslove.

Zanimljivo je da turska ekspanzija na Balkanu počinje ubrzo posle kuge. Pretpostavlja se da su Turci uspeli da izbegu kugu zahvaljujući nomadskom životu i da su krenuli u osvajanje gušće naseljenih i kugom oslabljenih vizantijskih teritorija. Veruje se da je stanovništvo Trakije i Makedonije bilo prilično desetkovano, što je docnije znatno olakšalo Osmanlijama da prodru u ove oblasti.

SUTRA: Knjaz Miloš u koštacu sa kugom