Špansku groznicu doneli Nemci

Ova bolest je bila specifična po ekstremnoj brzini širenja i smrtnosti, ljudi bi bili zdravi ujutru, a umrli uveče. Poput požara se proširila u prepunim vojnim logorima i bolnicama, a zatim i po ostatku sveta. Upravo vojnici, još u uniformi ili tek demobilisani, koji su sebe smatrali očvrslim i hteli na nogama da prebole bolest, na kraju bi popadali na ulicama. Većina onih koji su preminuli bili su mlađi od 40 godina. Kao u vreme kuge, mnogi su sahranjivani u masovnim grobnicama.

ŠIROM sveta bila su zabranjena masovna okupljanja, zatvorene su škole i pozorišta. U Americi je bilo obavezno držanje odstojanja, zabranjeno pljuvanje, kašljanje i kijanje, a negde čak i ulazak u javni prevoz bez maski. Na fotografijama iz ovog perioda vidi se da su se masovno nosile zaštitne maske.

Španska groznica se prvi put pojavila u proleće 1918. i sa sigurnošću se zna da je u aprilu virus zahvatio francuske, britanske i američke trupe stacionirane u Francuskoj. U maju je registrovan u Engleskoj, ali i u Kini i Japanu. Broj smrtnih slučajeva nije bio veliki, sa ratišta su stizale zanimljivije vesti, pa je posle dva meseca epidemije sve palo u zaborav. Nažalost, samo na kratko!

Podjednako zarazan virus vratio se na jesen, i to kao masovni ubica. Naučnici smatraju da je kobnu ozbiljnost "drugog talasa" izazvao mutirani virus koji su širile ratne trupe. Centralne sile su skoro pobedile u ratu tokom prvog talasa pandemije, ali se situacija promenila već u septembru. Velika nemačka ofanziva nije uspela.

U TO VREME na američkom kontinentu voz je bio najpopularnije prevozno sredstvo, a pomorski saobraćaj između Amerike i Evrope bio je toliko intenzivan da je, sudeći po broju putnika, mogao da se uporedi sa današnjim vazdušnim prevozom. Grip se naglo pojavio u 24 od 36 glavnih vojnih baza u SAD, i u 30 od 50 velikih američkih gradova. Od ulaska SAD u rat (1917) priliv američkih vojnika u Evropu se povećao.

"Srpske novine", koje su izlazile na Krfu, pisale su da izveštaji iz Londona govore da je 313.000 vojnika prevezeno iz SAD u Evropu tokom avgusta 1918. U septembru ih je bilo oko dva miliona. Amerika je funkcionisala kao ogromna ratna mašina, u potpunosti posvećena pobedi u Velikom ratu. Američki vojnici doprineli su pobedi, ali i širenju španske groznice.

Posle primirja (11. novembra 1918) vojnici su se uputili kućama, noseći sa sobom virus i u krajeve do kojih možda pre toga nije stigao. Otpočeo je treći talas pandemije, ali poslednja faza bila je manje smrtonosna.

ŠPANSKA groznica je uzela veliki danak i u Srbiji, no podataka o tome je malo. Bolest se pojavila kod srpskih vojnika u aprilu na Krfu, a u julu na Solunskom frontu. Složene ratne okolnosti i stvaranje nove države uticali su da joj se ne pridaje veliki značaj, jer ko je tada mislio o onima koji su umirali od "običnih" bolesti.

Neobična priroda ovog virusa odražavala se i na neuspešne pokušaje da se rekonstruiše mesto odakle je potekao. Pogrešan je utisak koji se stiče na osnovu imena da se španska groznica prvo pojavila u Španiji. Ratna cenzura bila je prisutna na obe strane fronta i radi očuvanja ratnog morala umanjivana je ozbiljnost epidemije. S druge strane, tadašnja štampa neutralne Španije slobodno je pisala o gripu, zato su je označili kao neželjenog gosta protiv koga su se u ovoj zemlji borili jednako kao i u ostalim. Španci su se konačno posle velikih napora oslobodili te mrlje, jer je utvrđeno da je grip postojao u Nemačkoj pre nego što se pojavio kod njih.

ZANIMLjIVO je da su u različitim zemljama špansku groznicu nazivali po svojim neprijateljima i suparnicima. U Italiji je tako nazvana "nemačka bolest", u Španiji "francuski grip" ili "napuljski vojnik", sugerišući da je potekla iz Italije. U Nemačkoj je pak dobila nadimak "ruska kuga", u Rusiji "kineska bolest", a u Japanu "američka bolest". Zvali su je još "špankinja", "španska dama", "purpurna smrt"... Poslednji naziv je najtačniji, zato što bi žrtve španske groznice nekoliko sati posle prvih simptoma pomodrele.

Pretpostavka mnogih naučnika da se smrtonosni virus prvi put pojavio u Kini, kao i druge opasne zaraze, nije potvrđena. Najpopularnija je teorija da je pandemija potekla s američkog tla, tačnije iz Kanzasa, jer je prvi pacijent koji je prijavio simptome bio Albert Gičel, vojni kuvar u američkoj bazi "Fort Rajli", gde su se američki vojnici pripremali za odlazak u rat u Evropu. Dokaza da je virus zaista nastao u SAD nema. Drugi pak pretpostavljaju da je izbio u rovovima na evropskom ratištu, što objašnjava njegovu neverovatnu zaraznost i smrtnost za mlade, inače zdrave ljude.

MEĐUTIM, još nije potpuno jasno koja je od karakteristika opasnog virusa omogućila da ubije milione ljudi na vrhuncu njihove vitalnosti. Ova nepoznanica, kao i činjenica da se španska groznica pojavila na kraju rata u kome je korišćeno hemijsko oružje, bile su plodna podloga za dezinformacije o samoj bolesti. Tadašnji teoretičari zavere predstavljali su virus koji je izazvao španski grip, kao tajni biološki agens nemačkog carstva. Objavljen je i kratak izveštaj u kojem se tvrdi da je nemačka podmornica donela čudnovate bacile i zarazila ljude na obale Španije.

Prema jednoj od lažnih vesti, zarazu je u SAD doneo kamuflirani nemački brod i "pustio klice koje su rasejane gradom". Nemačke podmornice su, prema drugoj verziji, uplovile u bostonsku luku, a Nemci su tajno ušli u grad, noseći epruvete sa virusom i onda ih otvarali na mestima gde se okupljalo mnoštvo ljudi. Strašnija teorija bila je da je nemačka farmaceutska kuća "Bajer" ubacila virus u tablete aspirina. Ovaj lek je zaista, prema naučnim istraživanjima, odigrao ulogu u pogoršanju zdravstvenog stanja obolelih, ali ne zbog kontaminiranosti, već zato što su američki lekari prepisivali ogromne količine, što je često izazivalo trovanje.

SUTRA: Tragični prizori umesto smeha