SLOBODA SVANULA SA JAVORA: Pre 110 godina posle dugog Turskog ropstva oslobođeni Stari Vlah i Polimlje
RIKA topova sa Javora, samo dan nakon što je 18. oktobra 1912. godine srpski kralj Petar I Karađorđević izdao ratni proglas - najavila je da se krvlju i gvožđem raskivaju lanci ropstva, skida otomanski jaram, da Starom Vlahu i Polimlju sviće sloboda. To je označio kraj očaja i beznađa raje pod turskim zulumom, nestanak agovanja i begovanja...
Oslobađanje Starog Vlaha i drugih krajeva Stare Srbije, kolevke srpske srednjovekovne države, bilo je predviđeno u svim srpskim ratnim planovima, još od vožda Karađorđa do kralja Petra I Karađorđevića. Srpska Vrhovna komanda, kako u više radova o Prvom balkanskom ratu piše istoričar dr Savo Skoko, 1912. godine prema Raškoj oblasti grupisala je Ibarsku vojsku pod komandom generala Mihaila Živkovića i Javorsku brigadu potpukovnika Milivoja Anđelkovića Kajafe sa preko 37.400 ljudi i 144 topa.
Javorska brigada pošla je "braći u pohode" pravcem Javor - Sjenica - Pljevlja i Kokin Brod
- Nova Varoš, sa zadatkom da oslobodi Stari Vlah i obezbedi desni bok, prema austrougarskoj granici, koja se nalazila na Uvcu, kod Priboja.
Rađanju slobode pomažu i grupe starovlaških ustanika i komita, koje je predvodio Sreten Vukosavljević. Čim se saznalo za koncentraciju srpske vojske na Javoru, srpsko stanovništvo pograničnih krajeva "prelazi u grupama javorsku granicu i moli za oružje", pa mu je iz ivanjičkog barutnog magacina, sa brda Mazgita, izdato 500 pušaka "mauzerki", zabeležili su hroničari.
Oslobodilačke čete su u nezadrživom pohodu najpre razorile karaule zidane da vekuju na granici postavljenoj i utvrđenoj kroz isti narod, a zatim su usledile dve ključne bitke. U noći između 20. i 21. oktobra osvojeno je utvrđenje u Kalipolju i nastavljeno potiskivanje Turaka prema Pešteri i opsada Sjenice, u kojoj je oko 3.000 vojnika organizovalo odbranu.
Posle ogorčenih borbi, u kojima je ranjen i načelnik štaba Javorske brigade Dušan Trifunović, a srpski artiljerci zbog teškog terena nosili oruđa na rukama, Turci su 25. oktobra istakli belu zastavu. Ulazak Javorske brigade u Sjenicu srpski narod je kako ističe Aleksa Borisavljević u svom "Rodoslovu", doživeo "kao izlazak iz tamnice na slobodu".
Već narednog jutra glavnina Javorske brigade se preko Miloševog Dola uputila ka Prijepolju i Pljevljima. Ne nailazeći na bilo kakav otpor, prenoćila je na Kobiljoj Glavi, a usput srela izaslanstvo građana Prijepolja, koje je tvrdilo da tamo nema turske posade. U maršu, oko podneva ušla je u Prijepolje, pa, iako premorena i bez redovnog snabdevanja, produžila pokret ka Pljevljima.
Više istraživanja i autora knjiga - dr Savo Skoko, dr Petar Opačić, dr Stevan Ignjić, dr Vojislav Subotić, Novak Živković, Blagoje Radivojević, Vukoman Šalipurović i drugi - ostavili su mnogobrojna svedočanstva o očaju i beznađu srpskog naroda u Raškoj oblasti, kao i ratnim prilikama. Dragocenu građu čuvaju i operacijski dnevnici, izveštaji komandanata jedinica i izviđača sa bojišta 1912. godine, te zapisi o kazivanju ratnika i svedočenja ratnih izveštača.
DESETERAC UČITELjA ČAKAREVIĆA
UČITELj i narodni guslar Jevrem Čakarević (1857-1937), rođen u novovaroškom selu Štitkovu, svedok "dolaska Srbije", kako se tada govorilo, ostavio je za pokolenja i pamćenje pesmu u desetercu o pobedonosnom pohodu srpske vojske. Te ratne godine spevao je na Javoru pesmu "Boj na Sjenici i oslobođenje Prijepolja, Pljevalja, Nove Varoši i Priboja 1912. godine", koju je već 1913. objavio u Beogradu kao posebno izdanje. Knjigu je pre deset godina priredio Dobrilo Aranitović, a štampao Dom kulture u Prijepolju.
DATUMI ZA PAMĆENjE
JAVORSKA brigada je 25. oktobra 1912. godine zauzela Sjenicu, Prijepolje je oslobođeno 27. oktobra, na Svetu Petku, Pljevlja već sutradan, pa Nova Varoš 1. novembra, a pet dana kasnije i Priboj.
U čast i slavu 1. novembra, dana ulaska 4. užičkog puka trećeg poziva u Novu Varoš, ovaj datum je odlukom odbornika Skupštine opštine 13. jula 1998. ustanovljen za Dan opštine.
Novi praznik obeležen je prvi put već iduće jeseni.
(MAPA) OVOG DATUMA STIŽE PRAVA ZIMA I NAJHLADNIJI PERIOD! Ivan Ristić za "Novosti" otkriva: Biće još snega, dolazi hladan arktički vazduh
CELA Srbija okovana je snegom, a meteorolog Ivan Ristić za "Novosti" kaže da nas tek očekuje prava zima.
24. 12. 2024. u 14:46
PRVI SNIMCI UKRAJINSKOG NAPADA NA RILSK: Najmanje šest mrtvih i desetine povređenih, gore automobili (VIDEO)
ŠEST osoba, među kojima i jedno dete, ubijeno je u Rilsku, u oblasti Kursk, kao rezultat raketnog udara ukrajinskih oružanih snaga, saopštio je vršilac dužnosti guvernera Kurske oblasti Aleksandar Hinštajn.
20. 12. 2024. u 17:07
STIŽE POLITIČKI POTRES? Evo ko vodi u anketama za novog nemačkog kancelara
ALIS Vajdel, liderka desničarske stranke Alternativa za Nemačku (AfD), prema poslednjim anketama, preuzela je vođstvo ispred Fridriha Merca, lidera Hrišćansko-demokratske unije (CDU).
24. 12. 2024. u 12:17
Komentari (1)