CRKVA DOBILA I PREDIćEVU SLIKU: Pri kraju i konfesionalna restitucija, najviše zemljišta dobila Eparhija sremska

SRPSKA pravoslavna crkva ušla je u 2025. bogatija za jedno vredno zdanje: posle dugih pregovora, Stari dvor Braničevske eparhije u Požarevcu, koji je decenijama koristila Vojska kao zgradu Komande garnizona, vraćen je SPC. Za svoju nekadašnju zgradu Crkva je Vojsci dala u razmenu 360 hektara šume na Pasuljanskim livadama.

Bogoslovija u Sremskim Karlovcima / arhiva Bogoslovije

Osim sudskim putem, dosta imovine SPC i druge crkve i verske zajednice u Srbiji dobile su kroz proces konfesionalne restitucije, koji je gotovo okončan.

- Agencija za restituciju je, postupajući u skladu sa odredbama Zakona o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama, zaključno sa 31. decembrom 2024. vratila crkvama pravo svojine na ukupno 62.261 hektar i 42 ara zemljišta - kaže za "Novosti" Siniša Rajić iz Agencije za restituciju.

Od toga, 29.762 hektara i 59 ari je poljoprivredno zemljište, 32.391 hektar 44 ari šume i šumsko zemljište i 107 hektara 38 ari građevinsko. Vraćeno je i pravo svojine na 98.361 kvadratni metar objekata, kao i na jednoj umetničkoj slici, radu Uroša Predića. Reč je o portretu Mihaila Pupina, koji je ponovo u vlasništvu crkve u Pupinovom rodnom Idvoru.

SPC je, između ostalog, vraćeno pravo svojine na: zgradi na Trgu Branka Radičevića 17 - Bogoslovija u Sremskim Karlovcima, na Trgu patrijarha Brankovića 2 - Konvikt Bogoslovije, poznat kao Seminar, zgradi na Trgu patrijarha Brankovića 3 - Stefaneum, takođe u Karlovcima, zatim na poslovnim prostorima u Bulevaru kralja Aleksandra 17 u Beogradu (nekadašnji JAT i "Simpo!) i "dvorišnoj" zgradi, 13 stanova na Studentskom trgu 8, u Beogradu, na poslovnoj zgradi u Zmaj Jovinoj 4, u Novom Sadu i zgradi Preparandije u Somboru...

Rimokatoličkoj crkvi vraćeno je pravo svojine na: bivšoj zgradi Medicinske škole u Zrenjaninu, tzv. Štapskoj zgradi u Pančevu, zgradi u Zmaj Jovinoj 4, u Pančevu, zgradi u Karađorđevoj ulici 9 i Gradskom parku broj 8, u Zemunu, poslovnim prostorima u Novom Sadu, u Njegoševoj 2 i Katoličkoj porti 1, kao i u Ulici Laze Telečkog 9 i Mite Ružića 2-6. Vraćeni su i poslovni prostori u Somboru, na Trgu cara Lazara 2, kao i zgradi u Ulici Braće Radić 9, u Subotici.

Foto: Milena Anđela

Evangeličkoj hrišćanskoj crkvi a.v. vraćeno je, između ostalog, pravo svojine na zgradi bivše Nemačke evangeličko-hrišćanske crkve a.v. u Kraljevini Jugoslaviji, u Feketiću.

Ukupno je, navodi Rajić, u predmetima iniciranim zahtevima crkava i verskih zajednica rešeno o pravu svojine na 72.934 hektara zemljišta, 165.381 kvadrata objekata, dve umetničke slike. Među zahtevima za povraćaj bio je i jedan za 100.000 komada cigala, ali je odbijen jer se po Zakonu od pokretnosti vraćaju samo one sa umetničko istorijskim značajem.

- Postupak restitucije se primakao finišu, a službena lica Agencije spremna su da u preostalom delu podnosiocima zahteva-restituentima i obveznicima vraćanja pruže stručnu pomoć za zaključenje poravnanja - kaže Strahinja Sekulić, direktor Agencije za restituciju.

Na ovaj način je još krajem 2022. završena restitucija za sve poljoprivredno zemljište, šume i šumsko zemljište Eparhiji sremskoj. Ova eparhija je od svih u okviru SPC imala najveća potraživanja kad je u pitanju zemljište. Do poravnanja joj je vraćeno oko 12.000 hektara, a kroz poravnanje oko 500, čime je okončan povraćaj zemlje kad je ona u pitanju.

- Odredbom člana 28 restitucijskog zakona, kao lex specialis propisano je da podnosilac zahteva i obveznik vraćanja mogu da zaključe poravnanje, za koje je neophodna saglasnost volja lica koja ga zaključuju - objašnjava Sekulić. - Po svojoj pravnoj prirodi poravnanje je procesni ugovor - radnja u postupku, ali i pravni posao sa građanskopravnim dejstvima, koje poznaje i "stari" Zakon o opštem upravnom postupku. Modaliteti restitucije su propisani odredbom člana 4. Zakona o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama i to tako da se prvo utvrđuje da li ima uslova za vraćanje u naturi, pa ako nema, utvrđuje se da li ima drugog odgovarajućeg zemljišta (tzv. zamenska restitucija). Na koncu dolazi tržišna novčana naknada. Jasno je da, ako je zahtev osnovan, a nema zakonskih uslova za vraćanje oduzetog prava svojine na stvarima (npr. zgrada je u međuvremenu srušena, zemljište je danas u svojini fizičkih lica ili je reč o površini javne namene), crkva ili verska zajednica imaju pravo na naknadu u vidu druge odgovarajuće imovine.

Sekulić dodaje i da je i u sudskoj praksi, kako Upravnog suda, tako i Vrhovnog, "verifikovan" redosled modaliteta restitucije, uključujući i tzv. zamensku.

- Postupak restitucije se može ubrzati zaključenjem poravnanja. Ako stranke žele da ga zaključe, postupajuća službena lica Agencije će blagovremeno, nakon obaveštavanja o postignutoj saglasnosti volja, zakazati usmene rasprave radi zaključenja - poručuje Sekulić.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije