IDEJA POTEKLA OD KOMUNISTA: Pokušaji raskola u Crnoj Gori u službi dnevno političkih potreba

KADA je prošle godine crnogorska vlast ušla u otvoren sukob sa Srpskom pravoslavnom crkvom, korist iz te situacije po ko zna koji put pokušao je da izvuče samozvani arhiepiskop nepriznate Crnogorske pravoslavne crkve Miraš Dedeić, koji je ponovio svoje pretenzije na imovinu kanonske crkve.

Miraš Dedeić / Arhiva

Miraševe nade brzo su se istopile, a njegova CPC ostala je marginalna organizacija čija je jedina uloga bila u tome da je krugovi bivše crnogorske vlasti povremeno koriste kao pretnju SPC i Mitropoliji crnogorsko-primorskoj.

Pokušaj izazivanja raskola u SPC na teritoriji Crne Gore i stvaranje autokefalne crnogorske crkve nije nov, ali ni u jednom trenutku nije ozbiljno ugrozio jedinstvo SPC i pravoslavnih vernika u ovoj državi. Još je tokom Drugog svetskog rata klerofašista i kolaboracionista Sekula Drljević govorio o posebnosti crnogorskog pravoslavlja i maštao o projektu sličnom Hrvatskoj pravoslanoj crkvi u NDH.

Ideje o raskolu u Crkvi na tertitoriji Crne Gore ponovo su se javile krajem pedesetih godina. Tadašnji crnogorski komunistički vrh koristio je pretnju "makedonskim scenariom", kao sredstvo pritiska na SPC i njeno tadašnje rukovodstvo. U široj javnosti ideju autokefalne crnogorske crkve počeli su da promovišu zagovornici nezavisnosti Crne Gore početkom devedesetih godina. Ideja autokefalnosti bila je u potpunosti u službi politike, bez ikakvog utemeljenja, pa čak i bez upućenosti njenih zagovornika, u pitanja kanona i organizacije SPC.

PUBLICISTA Jovan Janjić navodi da se u to vreme većina članova samozvanog inicijativnog odbora za osnivanje autokefalne crnogorske crkve, u knjizi "Ko je ko u Crnoj Gori", izjasnila da su - ateisti.

Na jesen 1993. godine, istovremeno sa zasedanjem Svetog arhijerejskog sabora SPC, na "zboru Crnogoraca", održanom na Trgu maršala Tita na Cetinju, u organzaciji samozvanog odbora za obnovu crnogorske pravoslavne crkve za "duhovnog poglavara" izabran je Antonije Abramović, arhimandrit iz Kanade. SPC je odmah reagovala saopštenjem da je reč o odlukama i postupcima koji su "lišeni bilo kakvog kanonskog smisla i crkvenog značaja".

Takozvana CPC prvi put je neuspešno pokušala da se registruje 1995. godine, a zatim i 1999. Konačno, u januaru 2000. godine Odeljenje za bezbednost Cetinja izdalo im je potvrdu o registraciji.

U međuvremenu Ambramović je umro, a vođa CPC 1997. godine postao je Miraš Dedić, raščinjeni sveštenik Carigradske patrijaršije, koji se tada nazvao Mihajlo. Navodno, i ranije je opostojao plan jugoslovenskih službi bezbednosti da se Dedeić "ubaci" u Mitropoliju i proglasi za episkopa, kako bi iscenirao raskol po "makedonskom scenariju". Miraša, koji je u narodu ubrzo prozvan raspopom, prate i brojne druge kontroverze. Pisalo se i da je bio oženjen u Italiji i da ne postoji dokument o razvodu. On je "rukopoložen za mitropolita" u Sofiji od strane Alternativnog sinoda Bugarske pravoslavne crkve, koji kanonska bugarska crkva smatra raskolničkim.

Miraševa crkva ostala je bez iole značajnijeg uticaja među vernicima u Crnoj Gori jer su i zagovornici crnogorske nezavisnosti i crnogorskog jezika ostali verni SPC. Njihovi pokušaji da naprave otklon od srpske tradicije u Crnoj Gori, poput izbacivanja Svetog Save iz crkvenog kalendara uglavnom su nailazili na podsmeh zbog neukosti i nepoznavanja čak ni osnovih crkvenih kanona. Među "sveštenstvom" CPC ostali su uglavnom raščinjeni sveštenici SPC i drugih pravoslavnih crkava. Ni takva CPC nije uspela da ostane celovita, pa je pre dve godine, posle sukoba sa Mirašom, svoju grupu iz CPC izdvojio Lav Lajović.

"ARTEMIJEVCI" I ZILOTI: Iako bez značajnijeg uticaja na jedinstvo vernika, pa i bez političkih implikacija koje nosi priča o autokefalnoj SPC, jedan raskol lično je teško doživeo veliki broj članova Sinoda SPC. Reč je sukobu, raščinjenju i, na kraju, isključenju iz crkve nekadašnjeg episkopa raško-prizrenskog Artemija.

Artemije je 2010. pod optužbom za finansijske malverzacije raščinjen odlukom Sabora SPC. Ovu odluku, međutim, Artemije nije prihvatio već je, sa grupom vernih monaha nastavio da obavlja službu. Godine 2015. patrijarh Irinej i Sabor SPC pozvali su Artemija da "krene putem mira i jedinstva sa Crkvom".

Odgovorio je da njegovo odbijanje nije oglušivanje o poziv Sabora i patrijarha već svojevrsno svedočenje o pravoverju.

- Sve dok nepokolebljivo ostajemo u svetootačkoj veri, ništa zajedničko nemamo sa raskolom. Gledano, međutim, Vašim očima, Artemije je u raskolu - odgovorio je raščinjeni episkop i ustvrdio da je "možda administrativno odvojen od SPC, ali da dogmatski nije odvojen od Hrista, a to znači ni od Srpske pravoslavne crkve kakvu nam je osnovao i predao Sveti Sava".

Nakon ovog odgovora Sabor je Artemija isključio iz Srpske pravoslavne crkve. Poručili su da je on za Srpsku patrijaršiju samo Marko Radosavljević, građanin koji se ne smatra hrišćaninom i članom Crkve. Prema crkvenim propisima, on je ostao bez prava da učestvuje u pravoslavnim obredima, da se pričešćuje i ispoveda, pa ni da ga sveštenik Srpske pravoslavne crkve opoje posle smrti.

Miraš Dedeić / Arhiva

Artemije se ni posle ove odluke nije pokolebao, već se stavio na čelo tzv. Eparhije raško-prizrenske u egzilu. Ova organizacija za nekoliko godina otvorila je bogoslužbene objekte u nekoliko mesta u Srbiji, ali i u inostranstvu. Pristalice bivšeg episkopa okupljale su se na liturgijama u Austriji, Kanadi, SAD i Južnoafričkoj Republici. Na društvenim mrežama su u to vreme osvanule fotografije desetina mladih Afrikanaca iz Johanezburga sa ikonama i Artemijevim slikama. Postale su čuvene njegove "katakombe", odnosno mesta za bogosluženje koja je osnivao u stanovima ili podrumima stambenih zgrada, a koje je patrijaršija nazivala lažnim hramovima i parasinagogama.

Artemije je preminuo 21. novembra prošle godine, dan posle patrijarha Irineja i dvadesetak dana posle mitropolita Amfilohija, sa kojim je svojevremeno bio jedan od učenika Justina Popovića.

U SRBIJI deluje i nekanonska zilotska Srpska istinski pravoslavna crkva koju predvodi monah Akakije i koja ima nekoliko stotina sledbenika. Ovu organizaciju osnovao je Nemanja Stanković, koji je kasnije uzeo monaško ime Akakije. On je na Fruškoj gori u blizini manastira Nova Ravanica osnovao zajednicu monaha. Ovaj pokret protivio se svakom pokušaju reforme Crkve, odbacivao ideje ekumenizma, svaki kontakt sa jereticima i mogućnost prihvatanja gregorijanskog kalendara. Za SPC sledbenici Akakija su raskolnici, fundamentalisti i jeretici.

Zvanično sedište tzv. SIPC je Utešiteljevska crkva kod Ralje, a svi njihovi manastiri i crkve imaju istaknute crne zastave sa natpisom "Pravoslavlje ili smrt".

U žižu javnosti dospeli su 2014. godine kada je otkriveno da su organizvali "Svetolazarev pravoslavni izviđački kamp" na Kučajskim planinama. Učesnici kampa bili su maloletnici uzrasta od 12 do 18 godina, a među stvarima kojima su učeni bile su i vojničke veštine i rukovanje replikama "kalašnjikova".

Mitropoliti Porfirije tada je rekao da kamp nema nikakve veze sa hrišćanstvom i pravoslavljem i da je reč o skandaloznoj zloupotrebi dece.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije