SRPSKI JEZIK PUŠTEN NIZ VODU: Šta zvanična politika poručuje Zakonom o rodnoj ravnopravnosti

PRIMIČE se dan primene jezičkog dela Zakona o rodnoj ravnopravnosti.

Ilustracija Tošo Borković

Skupština Srbije taj zakon je usvojila 20. maja 2021. godine, a primena u njemu propisanog rodno senzitivnog jezika, s drakonskim kaznama za prekršioce, predviđena je za tri godine od njegovog donošenja. Dakle za 20. maj 2024. godine. A to je koliko sutra. Još kad je najavljena mogućnost njegovog donošenja, a posebno nakon njegovog usvajanja zakon je izazvao pravu buru negodovanja pre svega povodom nametanja "rodno senzitivnog jezika" u širokoj sferi upotrebe: u organima javne vlasti, u oblasti obrazovanja i vaspitanja, nauke i tehnološkog razvoja, kao i u sredstvima javnog informisanja.

U velikom broju reagovanja, kako pojedinaca iz različitih društveno-humanističkih disciplina, tako i svih srbističkih institucija (Odbora za standardizaciju srpskog jezika, Matice srpske, Instituta za srpski jezik, Vukove zadužbine, Odbora za jezik Srpske književne zadruge, svih srbističkih katedri i dr.), kao i Srpske pravoslavne crkve unisono je ukazivano na njegove štetne, čak pogubne posledice. Pre svega na strukturni i komunikativni aspekt srpskog standardnog jezika. Osim toga, postavljeno je i pitanje njegove usaglašenosti sa nadređenim mu pravnim kako republičkim tako i međunarodnim aktima i sporazumima.

U nizu reagovanja pravnih stručnjaka, kao i Visokog saveta sudstva Srbije, dokazano je da je Zakon o rodnoj ravnopravnosti neustavan. Najpre po tome što Ustav ne poznaje kategoriju "roda", nego samo kategoriju "pola". I advokatska kancelarija Radić i Matica srpska podnele su temeljno obrazložene zahteve Ustavnom sudu da preispita ustavnost ovoga zakona. Ali se Ustavni sud više od dve godine o tim predstavkama ne izjašnjava. Bog zna zbog čega?!

Druga je nesaglasnost s ustavom, kako su pravnici (B. Rakić) dokazali, što ovaj zakon "predstavlja povredu jezika kao segmenta nematerijalnog kulturnog nasleđa, što je suprotno Ustavu Republike Srbije i nizu međunarodnopravnih akata". A da srpski jezik potpada pod nematerijalno kulturno nasleđe, najbolju potvrdu daje Zakon o upotrebi srpskog jezika u javnom životu i zaštiti i očuvanju ćiriličkog pisma, koji su istovremeno usvojile skupštine Srbije i Republike Srpske na Dan srpskog jedinstva 15. 9. 2021. Dakle, gotovo četiri meseca posle usvajanja zakona o rodnoj ravnopravnosti u Skupštini Srbije. A u pravu je opštepoznato da je od zakona koji regulišu istu materiju mlađi zakon nadređen starijemu.

U tekstu zakona koji je usvojila Skupština Republike Srpske srpski jezik se eksplicitno definiše kao nematerijalno kulturno nasleđe. Tako npr. član 4. glasi: "Jezik srpskog naroda i ćiriličko pismo predstavljaju nematerijalno kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku". A međunarodnim aktima propisano je da se nematerijalno kulturno nasleđe ne može negirati zakonima pojedinih država, a kamoli da se tim zakonima sme vršiti nasilje nad jezikom.

Foto Portal "Iskra"

Mnogi lingvistički kriterijumi nedvosmisleno pokazuju da se Zakonom o rodnoj ravnopravnosti vrši nasilje nad srpskim jezikom i da je on zakon protiv srpskog jezika: a) po nametanju srpskom jeziku strane direktivne jezičke politike, tako da srpski jezik postaje riznica novogovora, pa ćemo u nakaradnom novogovoru prevazići čak i Hrvate (a već su se počele praviti i sprdnje povodom primene ovog zakona, npr. pitanjem šta su senzitivno podobni ekvivalenti za horoskopske znake "ovan", "bik" i "jarac"), b) po zabrani slobodnog izbora jezičkih sredstava, jer se namesto upotrebe oblika generičkog muškog roda propisuje isključiva upotreba socijalnih femininativa, čime nam politika određuje kako unisono moramo govoriti i pisati, v) po tome što je jedan od osnovnih ciljeva Zakona dezavuisanje tvorbeno-sintaksičke norme srpskog jezika (jer kako npr. napraviti femininativ od imenica "đak", "kupac" ili "stranac" a da to ne izazove malo je reći humorističke efekte?), g) po rušenju temelja stilističke norme srpskoga jezika, čemu pokazatelj nije samo zabrana slobodnog izbora jezičkih sredstava, nego i obaveza antistilističnog strukturisanja rečenice sa rodno alternativnim oblicima (kao npr.: Učenici/Učenice su uzeli/uzele test i odgovarali/odgovarale na pitanja.), što potpuno obesmišljava i gramatičku i stilsku strukturu rečenice srpskoga jezika, d) po tome što dati Zakon nameće stav prema kome srbistika kao nauka i nije relevantna u pitanjima srpskoga jezika, nego će srpsku jezičke normu određivati političari i anglisti čija upućenost u strukturne zakonitosti srpskog jezika zasigurno nije veća od lingvističkih laika-govornika srpskoga jezika.

A to su samo najbitniji od argumenata koji pokazuju da se Zakonom o rodnoj ravnopravnosti ozakonjuje nasilje nad srpskim jezikom. Na sve apele, na sve argumente o pogubnosti jezičkih odredbi Zakona o rodnoj ravnopravnosti nadležne zakonodavne institucije Republike Srbije, zajedno sa Ustavnim sudom ćute li, ćute. Kao da ih srpski jezik uopšte ne interesuje. Niti mišljenje struke i nauke. Bojimo se da su odlučili da srpski jezik puste niz vodu. Baš kao što su odlučili da puste niz vodu ćirilicu, ne dozvoljavajući promenu komunističkog Zakona o jeziku i pismima (iz 1991), niti njegovo usaglašavanje sa Ustavom Srbije (iz 2006). Prisetimo se samo koliko je vremena trebalo srpskoj vlasti da u ovom zakonu izvrši jednu jedinu izmenu: da se srpskohrvatski naziv jezika zameni srpskim. To je urađeno tek 2010. godine, dakle nakon punih 19 godina. Nadamo se da se ne čeka na još gori (ako može biti!) status ćirilice i temeljno urušavanje srpskog jezika, e da bi srpske vlasti odobrile promenu ovog po srpski jezik i ćirilicu pogubnog komunističkog zakona.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije