VOLELA JE DA POBEĐUJE I PRKOSI ŽIVOTU: Knjiga Radovana Sremca o manje poznatim detaljima iz biografije Rahele Ferari

U ORGANIZACIJI Jevrejske opštine Beograd nedavno je predstavljena knjiga Radovana Sremca "Rahela", posvećena životu i stvaralaštvu naše velike glumice Rahele Ferari.

foto Monografija "Rahela"

Monografija donosi dragocenu memoarsku građu iz njene privatne arhive: među odabranim materijalom prvi put su javnosti predstavljene neke fotografije, lična prepiska i hemeroteka (zbirka sačuvanih novinskih članaka), pa je tako pružan intiman uvid u život umetnice izrazitog dara i šarma.

foto Vikipedija/Pozorišni muzej Vojvodine

- Ovaj rad predstavlja prilog kulturi sećanja na našu proslavljenu glumicu i njenu porodicu. Rahela je rođena u jevrejskoj porodici kao Rosa Rahel Frojnd. Sticajem životnih okolnosti postaće Marija Stojković, ali će uvek, i zauvek, nositi umetničko ime Rahela Ferari - u priču i monografiju o životu naše glumice (u izdanju Zavičajnog kluba Opštine Šid) uvodi nas njen tvorac Radovan Sremac, odlučan da zbog niza netačnih podataka u medijima i raznim tekstovima (od imena, mesta rođenja, detinjstva, pa do borbe da preživi Holokaust)sabere činjenice iz pouzdanih izvora i svedočenja njene porodice.

foto Monografija "Rahela"

Porodica Frojnd, piše Sremac, potiče iz Bačke Palanke i u matičnim knjigama pojavljuje se još od polovine 19. veka. Bela Frojnd, otac naše glumice, bio je krojač. Preselio se u Staru Pazovu i oženio sa Emi Lajner, da bi se potom porodica nastanila u Zemunu. Po formiranju Kraljevine SHS našli su se u Novom Sadu, a u braku su dobili sedmoro dece: Johanu, Juli, Jakoba, Etel, Rosu, Emila Milana i Emanuela. Mesto rođenja Rose Rahel (zbog čestih preseljenja) ostalo je nepoznanica, ali je za sebe govorila da je rođena Zemunka.

A rođena je 27. avgusta 1911. godine. U Novom Sadu završila je srednju građansku školu i sa tamošnjim teatrom povezala se preko rođaka Lajoša Lajnera koji je u njemu radio kao rekviziter. Glumačku karijeru počela je sa 19 godina u Srpskom narodnom pozorištu, da bi deceniju kasnije otišla u Budimpeštu na usavršavanje. Iste (1940) prelazi u beogradsko Umetničko pozorište. I odmah joj je poverena (glavna) uloga Sultane u Sterijinoj "Zloj ženi" na otvaranju letnje pozornice kod Sahat kule na Kalemegdanu. U to vreme, delujući često i iz drugog plana, u manjim ulogama, Ferarijeva je svojim kreacijama "nezgodnih" gospođa izbijala u prvi red, kako je zapazio teatrolog Zoran. T. Jovanović.

Sa okupacijom za Rahelu, kao i ostale Jevreje, počinje doba pošasti. Tokom rata krila se od Gestapoa i do septembra 1942.promenila je čak devet adresa. Onda je uz pomoć prijateljice uspela da podmiti zemunskog katoličkog župnika koji joj je u novembru iste godine dao lažnu krštenicu za majku (na ime Emilija Marija Lajner), tako da je s njom mogla da nabavi i sopstvenu kao - Rozalija Frojnd. Ubrzo potom, u beogradskoj crkvi Pokrov Presvete Bogorodice prelazi u pravoslavlje i uzima ime Marija: nedelju dana kasnije, pod istim svodom, udaje se za Srbina, glumca Aleksandra Stojkovića. Zvanično je postala Marija Stojković, a bračni par se često seli i sina prvenca dobijaju u Dublju. Sa crvenoarmejcima i tek rođenim detetom u vojnom kamionu dolazi u Novi Sad.

foto Monografija "Rahela"

- U Novom Sadu sam bila predsednica AFŽ. Štrikale smo čarape za borce na frontu tog dana kada smo sa radija saznale da je Nemačka kapitulirala, a grad koji je bio u košmaru sreće, ostao je u meni kao prva slika slobode - kasnije se prisećala Rahela Ferari.

Većina njene porodice stradala je u Aušvicu. Najstarija Ema Frojnd imala je 68, najmlađi Đurica samo dve godine...

Posle oslobođenja ponovo je postala član SNP, da bi od samog osnivanja Jugoslovenskog dramskog (1947) ušla u ansambl ove kuće.Usledio je niz maestralnih uloga, a o njenoj legendarnoj Aksinji u "Jegoru Buličovu" Mihiz je ostavio vanserijsku kritiku:

"Osobine Aksinje Buličev onakve kakve ih je kreirala Rahela Ferari, njena tvrda netransponovana ironija ograničene žene, njeno hronično zimogroživo gunđanje, njena nevešta trapavost i sitan koristoljubiv kukavičluk, bacaju svoju senku i dodaju po neku novu crtu liku svakog partnera na koga se usmeri..."

foto Monografija "Rahela"

Filmsku slavu sticala je često osobenim ulogama pomalo senilnih, ali mudrih i lukavih bakica, zbog kojih su je volele i publika i kritika. U penziju je otišla 1973, ali je ostala doživotni počasni član JDP. Preminula je u Beogradu 12.febrauara 1994. godine. U jednom od poslednjih intervjua izjavila je:

- Srećna sam. Osećam kao dar što nisam postala neki zagriženi babac.

Foto Privatna arhiva, Monografija Rahela

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije