Reportaže

JEDNA OD NAJSTARIJIH VIZANTIJSKIH CRKAVA U SRBIJI: Hram na putu karavana iz Dubrovnika

J. ĆOSIN

05. 08. 2023. u 07:00

NA uzvišenju zvanom Metoh, sa kojeg se pruža pogled na ušuškano, brdovito selo Gornji Matejevac kod Niša, kao nemi svedok prošlosti ovog grada, nalazi se jedna od najstarijih vizantijskih i uopšte crkava u Srbiji - Latinska crkva.

ЈЕДНА ОД НАЈСТАРИЈИХ ВИЗАНТИЈСКИХ ЦРКАВА У СРБИЈИ: Храм на путу каравана из Дубровника

Građena je u vreme vizantijskog cara Vasilija Drugog, po nalogu lokalnog dostojanstvenika, u vreme obnove vizantijske vlasti na ovim prostorima.

Naziv "latinska" dobila je od dubrovačkih trgovaca, Latina, koji su tuda prolazili i koristili je više od dva veka. Među stanovništvom je poznata još i kao "Golema crkva", dok je stariji meštani znaju kao crkvu Svete Trojice Rusalijske, ili, kako beleže prvi istraživači, Sveta Bogorodica Rusalijska. Atribut "Rusalija" u oba naziva upućuje na izuzetnu starost crkve.

- Ovde je put kojim su prolazili dubrovački karavani. Ova crkva je više od dva veka davana na korišćenje katolicima koji su tuda prolazili, kada budu njihovi praznici. I dan-danas katolici to znaju i dolaze ovde i mole se. Jako su korektni i prema našoj veri i samoj crkvi - priča nam Selomir Marković Sele, koji već 36 godina čuva spomenik "Čegar" sa porodicom potpuno dobrovoljno i, kako kaže, "volonterski", a povremeno pokaže posetiocima put i do ove crkve koja nema čuvara.

Matejevčani i danas pričaju sa ponosom da se jedna od prvih škola na Balkanu upravo nalazila nekoliko metara od Latinske crkve.

NAIZMENIČNO KAMEN I OPEKA

CRKVA je zidana naizmeničnom upotrebom kamena i opeke, čije su polihromne fasadne površine oživljene keramoplastičnim ukrasima i slepim arkadama koje oslikavaju unutrašnji sklop građevine. Raščlanjivanje apside vencem "na zub" poređanih opeka, "ćelijast" sistem zidanja, kao i uzidana rimska nadgrobna stela, daju posebne čari ovoj skladnoj građevini - naglašava Rakocija.

- Više vekova bila je tu škola i internat gde su bogata deca sa čitavog Balkana dolazila da se obrazuju. Ovde je bilo frekventno mesto, trgovina je bila razvijena, a u blizini je deo sela koji se zove Banjica, jer ima toplu izvorsku vodu. Ta česma se koristi i zimi, tu su bili hanovi nekada, u tursko vreme. Turci nisu dozvoljavali da karavani uđu u grad i tvrđavu, u Nišu, dok ne odsede u Banjici barem od pet do sedam dana, da odmaraju dok se ne vidi da slučajno ne donose neku bolest sa Bliskog istoka. E, tek potom su mogli da uđu u grad i tek im je tada dozvoljena trgovina - objašnjava Marković.

Crkva je posle Latina ostala pusta mnogo vekova i donedavno je bila u vrlo lošem stanju, u fazi rušenja, dok nije konzervirana na inicijativu istoričara umetnosti Miše Rakocije.

- Crkva u Gornjem Matejevcu je jednobrodna građevina u obliku sažetog izduženog upisanog krsta sa kupolom. Na njenu zapadnu stranu prislanja se kasnije dozidana priprata, i zauzima nešto manju površinu od naosa. Od priprate su otkriveni, i danas jedino vidljivi, ostaci temelja. Na istoku je polukružna oltarska apsida, zasvedena polukalotom. Zahvata celu širinu naosa i niža je od istočnog traveja. Unutrašnjost hrama razdeljena je pilastrima na tri pravougaona traveja nejednake veličine. Spoljna obrada crkvenih fasada sastoji se u primeni vizantijskih motiva u keramoplastičnoj dekoraciji - objašnjava istoričar umetnosti Miša Rakocija.

Jedna je od najstarijih vizantijskih crkava u Srbiji

Arhitektonski oblici i znalački graditeljski postupak, obezbedili su matejevačkoj crkvi zapaženo mesto u istoriji vizantijske arhitekture. Svojim prisustvom na ovim prostorima bila je u vidokrugu graditelja, čija će delatnost proslaviti potonje srpsko graditeljstvo.

Meštane raduje da je napokon sređen i prilaz i sam ulaz u crkvu, a u toku su radovi na popločavanju prilaza samoj građevini, kao i parking.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije

Pratite vesti prema vašim interesovanjima

Svet

0 14

TURSKA DRHTI PRED PRETNjOM IZRAELA: Izbija treći svetski rat? (VIDEO)

MINISTAR odbrane Turske, Jašar Guler, izjavio je da Izrael može da napadne Tursku, čime je podržao ranije izjave predsednika Erdogana, koji je Izrael opisao kao direktnu pretnju za zemlju.

14. 11. 2024. u 17:17