ČUVAR SPOMENA NA KARPATSKE SRBE: Manastir Polovragi kod Novaka u Rumuniji, tvrđava vere vojvode Konstantina Brankovića (FOTO)

KARPATSKI Manastir Polovragi podignut na srednjovekovnoj "atonskoj transverzali" koja je povezivala pravoslavce od Svete gore do Rusije, čuva jedinstvenu fresku završenu 1712. - geografsku kartu Atosa na kojoj su precizno prikazani svi svetogorski manastiri.

Foto: B.Subašić

Levi i desni "list" te karte razdvaja živopis Uspenja Bogorodice pod kojim je ćirilični natpis na srpskom: "U svom prvom rođenju sačuvala si devičanstvo, u svom obožavanom zaručniku nisi napustila svet, Majko Božja, ti si se preselila u život, budući da si majka života, i svojim molitvama izbavljaš od smrti duše naše".

Foto: B.Subašić

*Do 10.000, bez depozita!
Bonus koji ispunjava 3 želje - zavrti točak sreće, uzmi do 300% bonusa i igraj do 5 dana besplatno!*

Ćirilični natpisi Manastira Polovragi kod Novaka, sela nazvanog po srpskim hajducima Starine Novaka, pokazuju da je svetinja ostala pravoslavna u smutnim vremenima, nalik današnjim, posle velikog Sinoda u Đulafehervaru (Alba Juliji) 1700. kada je vlaška mitropolija napustila pravoslavlje prihvatajući uniju sa Rimokatoličkom crkvom.

O preostalim pravoslavcima, Srbima i Vlasima, u vazalnoj osmanskoj kneževini Vlaškoj nastavila je da brine samo Srpska crkva pod zaštitom vojvode Kostantina Brankoveanua, kako se u prekodunavskim zemljama egzila izgovaralo prezime svetorodne loze srpskih despota Brankovića. On je bio poslednji veliki ktitor Manastira Polovragi, čije vreme utemeljenja nije precizno utvrđeno, a zvanične procene variraju od sredine 14. do početka 16. veka.

*Do 10.000, bez depozita!
Bonus koji ispunjava 3 želje - zavrti točak sreće, uzmi do 300% bonusa i igraj do 5 dana besplatno!*

Foto: B.Subašić

Do njega se stiže uskim krivudavim putem iz Novaka pod masivom Paranga, koji razdvaja Vlašku i Transilvaniju. Kada srpski putnik stigne do platoa sa belom manastirskom tvrđavom na ždrelu klisure Oltenice ostaje zatečen krajolikom koji izgleda identično ulazu u Ovčarsko-kablarsku klisuru gde su skriveni manstirčići Srpske Svete gore, ili onom delu Gornjačke Klisure u kojoj su smešteni kompleksi manastira Blagoveštenja i Gornjaka. Prvo lice koje putnika dočekuje u hramu je ono sa freske prepodobnog Zosima Sinaita, isposnika koji je tihovao u Klisuri Tumanske reke i na čijem je grobu sagrađen poznati manastir.

Foto: B.Subašić

Usamljeni Manastir Polovragi zaštićen visokim zidinama i jedinim ulazom kroz masivne dveri kule-zvonika, podseća na svetinje Atosa koje su naslikane na pročelju crkve. Nije ovaj živopis bio samo vizuelno uputstvo za poklonike koji su ovuda išli ka Svetoj gori, već i tajna poruka koju je posvećenima ostavio vojvoda Konstantin Branković, vazalni vladar Vlaške.Ovom freskom on je pokloniku poručivao da je došao u svetinju na tranasverzali koju je u mislima i molitvama nacrtao prosvetitelj Nikodim, zvani "podunavski Sveti Sava", u doba kneza Lazara.

- Moravska Srbija je bila za vreme kneza Lazara utočište monaha i crkvenih ljudi uopšte koji su se sklanjali od Turaka. Lazarev ugled je naročito porastao otkako su njegovim nastojanjem izmirene Srpska crkva i Carigradska crkva. Na tom poslu kneza su pomagali inok Isaija i Nikodim Grčić, s kojim je prvih godina 15. veka započela srpska pismenost i književnost u Srednjem Podunavlju - zapisao je akademik istoričar Đorđe Sp. Radojičić.

Foto: B.Subašić

Hilandarski iguman Nikodim, monah, poliglota, polihistor i diplomata, napustio je Atos i u 14. veku uz pomoć vlaškog vojvode Radu Negrua i kneza Lazara počeo da u mladoj državi stvorenoj u 13. veku širi prosvetu. Prvi manastir i prepisivački centar, Manastir Vodica, podigao je uz ktitorstvo vojvode Radua i kneza Lazara tik uz Dunav, kraj današnje Orašave. Zatim je počeo da niže zadužbine po obroncima Južnih Karpata prema Transilvaniji: Topolnicu, Motru, Prislop i najvažniju Tismanu, po kojoj je i sam nazvan Nikodim Tismanski.

Foto: B.Subašić

Zahavaljujući Nikodimu do 17. veka srpskoslovenski je bio i jezik crkvenog bogosluženja i dvorova u Vlaškoj i Moldaviji, jer je bio međunarodno priznat i kojim se moglo direktno komunicirati sa osmanskim dvorom. Taj prosvetiteljsko-lingvistički poduhvat bio je temelj velikog plana svetogorskih monaha: stvaranja koridora panpravoslavnog jedinstva kroz niz manastira koji bi govorili istim jezikom, od Svete gore do Sibira. Britanski istoričar Grejem Spik je ovu civilizacijsku arteriju nazvao "Atonski Komonvelt" i ona je zaista stvorena i funkcionisala je vekovima od Atosa do Rusije, jer su i posle Nikodimove smrti njegovi učenici nastavili poduhvat povezivanja pravoslavaca.

Foto: B.Subašić

To je, ukratko, skrivena poruka "geografske freske" vojvode Konstantina Brankovića, koji je oko 1700. suvim zlatom otkupio Manastir Polovragi da bi ga spasao od unijaćenja.

Ta svetinja čije bele zidine bilstaju naspram bujnog zelenila i plavog neba bila je i ostala tvrđava pravoslavlja, ali i čuvar spomena na karpatske Srbe. Od 18. veka razvija se ideja zapadnih sila da stvore državu koja bi bila brana između Rusije i balkanskih Slovena, u kojoj bi Srbi sa prostora Moldavije, Transilavanije i Vlaške trebalo da budu asimilovani i zaboravljeni.

U sklasu s tom politikom Ungarovlaška mitropolija je od 17. veka posle tri stoleća zabranila srpski jezik u bogosluženju i administraciji, a rumunske ćirilice se odrekla u drugoj polovini 19. veka, kao i svetovna administracija. Tada je, uz podršku Carigradske patrijaršije iz Fanara, crkva nove rumunske nacije raskinula kanonsko jedinstvo sa Beogradskom mitropolijom, a pojavila se slovenomrzačka ideologija.

Foto: B.Subašić

Manastir Polovragi od tada do danas odoleva necivilizovanom istorijskom revizionizmu i možda baš zbog toga privlači ogromne mase poklonika. Zadivljujući je prizor nedeljom kada stotine parkiranih automobila pokriju pretpolje svetinje koje tada liči na pravi srednjovekovni trg sa brojnim kioscima na kojima se prodaje sve što se prodati može.

Najveća gužva tada ne vlada u prvom manastirskom dvorištu gde hodočasnici samo dolaze da se kratko poklone u Crkvi Uspenja Bogorodice sa freskom-kartom Svete gore. Njihov cilj je drugo dvorište, odvojeno zidom, gde sveštenstvo na otvorenom održava liturgiju za ogroman broj vernika među kojima mnogi u zanosu kleče moleći se za zdravlje.

Foto: B.Subašić

Jer, tu je crkva Svetog Nikole, koju neuki moderni rumunski autori nazivaju njenim ovdašnjim narodnim imenom srpskog porekla - Bolnica. Oni ne razumeju da je to bio hram pri danas nepostojećem manastirskom lečilištu izgrađenom po ugledu na ono koje je Sveti Sava napravio u Hilandaru. O tome svedoči upravo onaj zid koji deli manastirsko dvorište, po pravilima medicinskog tipika Hilandara. Sava je zabranio da monasi koji brinu o bolesnima budu u dodiru sa ostalim kaluđerima i vernicima, ni na bogosluženjima, ni u trpezariji, da se eventualne zaraze ne bi proširile.

Foto: B.Subašić

Ali ne može se zameriti modernim rumunskim autorima što ove činjenice ne znaju posle duge međuratne profašističke i posleratne komunističke diktature, koje se u poduhvatu revidiranja istorije nisu razlikovale. Oni ne znaju za priču o Nikodimu i njegovoj panpravoslavnoj manastirskoj magistrali, o kojoj piše učeni Englez Spik. Sramota je što se srpska nauka ne bavi ni ovim fenomenom, ni čuvanjem sećanja na Srbe u Moldaviji, Vlaškoj i Transilvaniji, ni njihovom ulogom u obnovi Srbije.

Stalno "pokrivanje" ćirilice

ZLONAMERNI poduhvat brisanja istorije Srba u današnjoj Rumuniji do danas nije zaustavljen. To pokazuje prekrivanje starih fresaka sa srpsko-ćiriličnim napisima novim živopisima sa latiničnim pismenima, čak i u Manastiru Tismana, zadužbini Srbina Svetog Nikodima, koji je praktično utemeljivač današnje Rumunske pravoslavne crkve. Bezobzirno se prebojavaju i likovi starih srpskih i vlaških ktitora, da bi se uklonilo čak i sećanje na nekadašnju bliskost.

Foto: B.Subašić

Preporučujemo

Reportaže

0 10

RUJEVAC NA BANIJI OŽIVI U DANIMA OKO SEOSKE SLAVE: Na sabor za Preobraženje dođemo da ugrejemo srca (FOTO)

21. 08. 2025. u 07:08

Reportaže

0 10

RUJEVAC NA BANIJI OŽIVI U DANIMA OKO SEOSKE SLAVE: Na sabor za Preobraženje dođemo da ugrejemo srca (FOTO)

21. 08. 2025. u 07:08

Reportaže

0 1

SABORIŠTE UMETNIKA I SVETACA: Jedinstven Vrt časti na Povlenu bogatiji za monumentalnu skulpturu biblijskog Noja

20. 08. 2025. u 10:33

Reportaže

0 8

ALEKSANDRINA PORODICA JE JEDINA PREOSTALA SRPSKA PORODICA U VILANjU: Od 1700. godine u ovom mestu prave vino

12. 08. 2025. u 17:33 >> 17:08

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije