ODUVEK ŽIVELI PORED REKE: Zapadna Morava međila je sudbine Trsteničana kroz vekove, a reka im je bila izvor vode i hrane
MATERIJALNA i nematerijalna baština Trstenika svedoči o neraskidivoj vezi čoveka i Zapadne Morave: reke su oduvek bile izvor hrane i vode, graditeljskog materijala...
Foto arhiv Muzejske zbirke
Tragovi materijalne kulture odnose se na naselja na reci i oko nje. Najstariji nalaz koji se čuva u Muzejskoj zbirci Narodnog univerziteta je zub vunenog mamuta, izvađen iz Zapadne Morave.
- U pitanju je izuzetno atraktivan i očuvan primerak - predočava za "Novosti" Jelena Vukčević, master istorije i kustos iz Muzejske zbirke. - Zub je visok 18 centimetara, širok 14 i dug 35, a težak čak sedam kilograma. Mamuti su na teritoriji današnje Srbije živeli u razdoblju pleistocena (geološko razdoblje koje je počelo pre 1,8 miliona godina, a završilo pre 12.000 godina).
Foto arhiv Muzejske zbirke
Dva najpoznatija trstenička neolitiska nalazišta su Blagotin (selo Poljna) i Šljivik (selo Stragari). I oba su na obalama. Arheološkim iskopavanjima utvrđeno je da su se neolitski stanovnici ovih naselja bavili ribolovom, na šta ukazuju pronađeni tegovi za mrežu.
Foto arhiv Muzejske zbirke
- U antičkom periodu život je bio skoncentrisan na rečne terase - pojašnjava sagovornica "Novosti". - Nalazi svedoče o tragovima Kelta na ovom području, ali i o velikom rimskom naselju (vrhovi kopalja, oruđe, fibule, ulomci keramike, novčići) koje se prostiralo na teritoriji sela Počekovina i Ribnik. I na levoj obali reke Srebrenice, u selu Veluće, nađeni su tragovi rimske vile.
MORAVA U PESMI, PRIČI, POSLOVICI
ZAPADNA Morava deo je i dragocenog nematerijalnog nasleđa. Najčuvenije kolo koje se igra na svim svadbama je "moravac", a čitav srednjovekovni stil gradnje se naziva moravski stil. Zapadna Morava je nepresušan izvor inspiracije, pa je kao glavni motiv nalazimo u brojnim narodnim pesmama i književnosti,televizijskim serijama. Ovoj reci mnoge poslovice i izreke duguju svoje postojanje, poput onih: "Morava ga dabogda odnela" ili "Mlogo će vode Moravom da protekne do tad!"
Foto arhiv Muzejske zbirke
U Grabovcu, naselju nad Zapadnom Moravom, uzdiže se tvrđava u narodu poznata kao Jerinin grad. Prostor na kome je tvrđava sagrađena sukcesivno je naseljavan, od gvozdenog doba sve do kasnog srednjeg veka. Plodna moravska ravnica je predstavljala raskrsnicu puteva u prošlosti i regiju pogodnu za život.
- Premeštanjem centra srpske srednjovekovne države na Zapadnu Moravu, trstenički kraj se brže razvija - podseća Vukčević. - U tom periodu podignuti su manastir Ljubostinja, zadužbina kneginje Milice, na obali Ljubostinjske reke i manastir Veluće, na obali Srebrenice. O živoj trgovini ovog kraja u periodu Hrebeljanovića svedoče brojni nalazi. Foto arhiv Muzejske zbirke
Turski katastarski popisi svedoče da su Trsteničani na obali Zapadne Morave gradili skele i druga plovila koja su prodavali, kao i da su naplaćivali skelarinu. Poljoprivrednici su vekovima obrađivali imanja na obe obale reke.
Trstenički kraj je bio pod turskom vlašću sve do 1718, kada je Požarevačkim mirom granica između Austrije i Turske išla Zapadnom Moravom. Od tada, dve suprotstavljene monarhije reka je razdvajala sve od 1739. godine i do Beogradskog mira, kada je Austrija izgubila sve krajeve južno od Dunava i Save, a srpski narod trsteničkog kraja ponovo dolazi pod tursku vlast. Nakon oslobođenja od turske vlasti, u 19. veku, a po odobrenju kneza Miloša, 1832. godine, podiže se nova varoš Trstenik na visokoj rečnoj terasi, sa desne obale Zapadne Morave. Tu je i danas.
Foto S. Babović
Pratite nas i putem iOS i android aplikacije
Pratite vesti prema vašim interesovanjima
Pročitajte više
"NE KRIJTE" Dekijeva ćerka se godinama bori sa neizlečivom bolešću: "To vam neće smetati da živite i budete uspešni"
"EVO JA otvoreno pričam i ponosna sam na sebe, mog brata Vukašina, tatu Dekija i mamu što pričamo o tome i podižemo svest", izjavila je jednom prilikom Lana Pantelić.
27. 04. 2025. u 18:45
U CRKVENIM KNjIGAMA NE PIŠE "RADOŠ": Koje ime je Bajić dobio na krštenju
PROSLAVLjENI glumac, reditelj i scenarista Radoš Bajić iza sebe ima blistavu karijera sa više od 100 glavnih i velikih uloga na filmu i televiziji. Dobitnik je svih najznačajnijih profesionalnih i društvenih priznanja.
28. 04. 2025. u 09:32
UMRLA I NjEGOVA IZABRANICA: Stravična pogibija našeg glumca
ISTAKNUTI jugoslovenski glumac Aleksandar Gavrić doživeo je stravičnu nesreću u kojoj je poginuo.
28. 04. 2025. u 12:49
CEO SVET IM SE SMEJE: Navijači Liverpula kupili 10.000 dimnih bombi. Nisu obratili pažnju - OD KOGA (VIDEO)
DUGO će 27. april 2025. godine pamtiti svi koji vole Liverpul. Ali, i svi koji vole Everton. Jer, jesu "Crveni" pobedom nad Totenhemom (5:1) u 34. kolu Premijer lige osvojili novu titulu šampiona, ali je "plavi deo" tog grada podjednako uživao u onome što se potom desilo.
28. 04. 2025. u 12:28
"LjUDI ŠTA JE OVO?": Gore mreže zbog lica Melanije Tramp - "Šta joj se desilo?" (FOTO)
MELANIJA i Donald Tramp prisustvovali su juče sahrani dojučerašnjeg poglavara Rimotoličke crkve pape Franje, koji je sahranjen u bazilici Santa Marija Mađore u centru Rim, po sopstvenoj želji, kako bi se izrazilo njegov poštovanje Bogorodice, Svete Marije. Brojni detalji obeležili su pojavljivanje prvog para Amerike, a za jednu sliku kažu da nije mogla da ispadne bolja.
27. 04. 2025. u 12:08
NAJSTARIJA CRKVA U SRBIJI: Znate li o kojoj je reč?
NAJSTARIJA crkva u Srbiji potiče iz VI veka. U njoj je pravoslavlje primio Stefan Nemanja.
27. 04. 2025. u 19:55
ŠOJGU UPOZORAVA: Taj potez bi mogao dovesti do trećeg svetskog rata
SEKRETAR Saveta bezbednosti Rusije Sergej Šojgu upozorio je da bi uvođenje mirovnjaka na istorijske teritorije Rusije moglo dovesti do trećeg svetskog rata.
24. 04. 2025. u 19:46
MAKRON POSLE RUSKOG NAPADA: Hitno nam je potreban mir
RUSKI raketni napad na grad Sumi na severu Ukrajine naglašava hitnu potrebu za nametanjem primirja Rusiji, izjavio je danas predsednik Francuske Emanuel Makron.
13. 04. 2025. u 15:34
NI LAUŠ NIJE PRIMETIO DO KRAJA SNIMANjA: Najluđa greška iz "Boja na Kosovu"
LAUŠEVIĆ je o snimanju filma "Boj na Kosovu" pisao u knjizi "Godina prođe, dan nikad".
28. 04. 2025. u 10:32
Najnovije iz rubrike
MATURANTI VOJVOĐANSKIH GIMNAZIJA: Izložba u Narodnom muzeju u Zrenjaninu
Izložba „Ispit zrelosti – Maturanti vojvođanskih gimnazija od polovine 19. veka do 60-ih godina 20. veka ” biće dostupna u Narodnom muzeju u Zrenjaninu, od srede 30. aprila.
28. 04. 2025. u 06:45
NOVI SJAJ STAROG KVARTA: Napreduje uređenje Almaškog kraja, najstarijeg dela Novog Sada
PRVA faza urbanističko-arhitektonskog uređenja Almaškog kraja privodi se kraju, tako da su sve vidljiviji obrisi onoga što donosi detaljna obnova tog najstarijeg dela Novog Sada, nastalog u drugoj deceniji 18. veka.
28. 04. 2025. u 06:15
KUHINJA POMIRILA DVA NARODA: Sve više mladih Vojvođana zapošljava se u ugostiteljskim objektima na Jadranu
ĐORĐE Femić, momak iz Sivca, priseća se da mu pre tri godine, kad je polazio u Šibenik da tokom turističke sezone radi u ugostiteljstvu, niko nije rekao "srećno", nego su ga svi pitali: "Šta ćeš tamo?", a sad ga, kaže, ti isti zovu sa molbom da im pomogne da i oni tamo nađu posao.
28. 04. 2025. u 06:15
VEĆE AKCIJE NA JESEN: Omladinski parlament Jagodine počeo sa ozelenjavanjem grada
Članovi Udruženja "Omladinski parlament Jagodine" posadili su lipu kod jagodinske Gimnazije “Svetozar Marković“.
27. 04. 2025. u 16:29
RADIONICE POMORAVSKOG UDRUŽENJA DISTROFIČARA: Počeo projekat „Jednako vredni“ (FOTO)
PRVE ovogodišnje aktivnosti Udruženja distrofičara Pomoravskog okruga, sa sedištem u Paraćinu, počele su radionicom u okviru projekta „Jednako vredni“.
27. 04. 2025. u 15:19
Komentari (0)