ODUVEK ŽIVELI PORED REKE: Zapadna Morava međila je sudbine Trsteničana kroz vekove, a reka im je bila izvor vode i hrane

V.N.

09. 11. 2020. u 16:35

MATERIJALNA i nematerijalna baština Trstenika svedoči o neraskidivoj vezi čoveka i Zapadne Morave: reke su oduvek bile izvor hrane i vode, graditeljskog materijala...

ОДУВЕК ЖИВЕЛИ ПОРЕД РЕКЕ: Западна Морава међила је судбине Трстеничана кроз векове, а река им је била извор воде и хране

Foto arhiv Muzejske zbirke

Tragovi materijalne kulture odnose se na naselja na reci i oko nje. Najstariji nalaz koji se čuva u Muzejskoj zbirci Narodnog univerziteta je zub vunenog mamuta, izvađen iz Zapadne Morave.

- U pitanju je izuzetno atraktivan i očuvan primerak - predočava za "Novosti" Jelena Vukčević, master istorije i kustos iz Muzejske zbirke. - Zub je visok 18 centimetara, širok 14 i dug 35, a težak čak sedam kilograma. Mamuti su na teritoriji današnje Srbije živeli u razdoblju pleistocena (geološko razdoblje koje je počelo pre 1,8 miliona godina, a završilo pre 12.000 godina).

Foto arhiv Muzejske zbirke

Dva najpoznatija trstenička neolitiska nalazišta su Blagotin (selo Poljna) i Šljivik (selo Stragari). I oba su na obalama. Arheološkim iskopavanjima utvrđeno je da su se neolitski stanovnici ovih naselja bavili ribolovom, na šta ukazuju pronađeni tegovi za mrežu.

Foto arhiv Muzejske zbirke

- U antičkom periodu život je bio skoncentrisan na rečne terase - pojašnjava sagovornica "Novosti". - Nalazi svedoče o tragovima Kelta na ovom području, ali i o velikom rimskom naselju (vrhovi kopalja, oruđe, fibule, ulomci keramike, novčići) koje se prostiralo na teritoriji sela Počekovina i Ribnik. I na levoj obali reke Srebrenice, u selu Veluće, nađeni su tragovi rimske vile.

MORAVA U PESMI, PRIČI, POSLOVICI

ZAPADNA Morava deo je i dragocenog nematerijalnog nasleđa. Najčuvenije kolo koje se igra na svim svadbama je "moravac", a čitav srednjovekovni stil gradnje se naziva moravski stil. Zapadna Morava je nepresušan izvor inspiracije, pa je kao glavni motiv nalazimo u brojnim narodnim pesmama i književnosti,televizijskim serijama. Ovoj reci mnoge poslovice i izreke duguju svoje postojanje, poput onih: "Morava ga dabogda odnela" ili "Mlogo će vode Moravom da protekne do tad!"

Foto arhiv Muzejske zbirke

U Grabovcu, naselju nad Zapadnom Moravom, uzdiže se tvrđava u narodu poznata kao Jerinin grad. Prostor na kome je tvrđava sagrađena sukcesivno je naseljavan, od gvozdenog doba sve do kasnog srednjeg veka. Plodna moravska ravnica je predstavljala raskrsnicu puteva u prošlosti i regiju pogodnu za život.

- Premeštanjem centra srpske srednjovekovne države na Zapadnu Moravu, trstenički kraj se brže razvija - podseća Vukčević. - U tom periodu podignuti su manastir Ljubostinja, zadužbina kneginje Milice, na obali Ljubostinjske reke i manastir Veluće, na obali Srebrenice. O živoj trgovini ovog kraja u periodu Hrebeljanovića svedoče brojni nalazi.
Turski katastarski popisi svedoče da su Trsteničani na obali Zapadne Morave gradili skele i druga plovila koja su prodavali, kao i da su naplaćivali skelarinu. Poljoprivrednici su vekovima obrađivali imanja na obe obale reke.

Foto arhiv Muzejske zbirke

Trstenički kraj je bio pod turskom vlašću sve do 1718, kada je Požarevačkim mirom granica između Austrije i Turske išla Zapadnom Moravom. Od tada, dve suprotstavljene monarhije reka je razdvajala sve od 1739. godine i do Beogradskog mira, kada je Austrija izgubila sve krajeve južno od Dunava i Save, a srpski narod trsteničkog kraja ponovo dolazi pod tursku vlast. Nakon oslobođenja od turske vlasti, u 19. veku, a po odobrenju kneza Miloša, 1832. godine, podiže se nova varoš Trstenik na visokoj rečnoj terasi, sa desne obale Zapadne Morave. Tu je i danas.

Foto S. Babović

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije

Pratite vesti prema vašim interesovanjima

Novosti Google News
pogledaj sve

Komentari (0)

MVP by Mozzart Sport: Veliki izbor najboljih sportista Srbije!