VOJVODINA JE SRBIJA: Ovo je kompletan tekst narodne deklaracije

NAJNOVIJI događaji u severnoj srpskoj pokrajini, oživljavanje separatističkih ideja i pokreta, javno zagovaranje ideja o „vojvođanskoj naciji”, jeziku i pravoslavnoj crkvi, te najava donošenja nekakve „Vojvođanske platforme”, obavezuju nas da aktivnim delovanjem u društvenoj i političkoj sferi zaštitimo teritorijalni integritet i celovitost srpske države.

Foto: Printskrin

U tom cilju, polazeći od Ustava Srbije koji je donet suverenom voljom građana i čija načela proklamuju to da je Srbija država srpskog naroda i svih građana koji u njoj žive, kao i da je teritorija Srbije jedinstvena i nedeljiva, građanima Srbije predlažemo sledeću narodnu deklaraciju

1

Istorijski razvoj Srpske Vojvodine.

Istorijsko prisustvo srpskog naroda na širem prostoru Panonije zabeleženo je u kontinuitetu od ranog srednjeg veka, a jedna od najznačajnijih tekovina koje baštini jeste delovanje Svete braće Ćirila i Metodija upravo u ovim krajevima tokom devetog stoleća.

Srbi se, kao branioci hrišćanske Evrope pred osmanskom najezdom, u većem broju naseljavaju od 14. veka, a posede u prečanskim krajevima preuzimaju srpski despoti iz loza Lazarevića i Brankovića.

Iako kratkoga veka, carstvo Jovana Nenada u Bačkoj, Banatu i Sremu s početka 16. veka predstavlja izraz želje za vaskrsom srpske srednjovekovne države, baš kao i veliki Banatski ustanak s kraja istog stoleća, nakon kojeg su Turci na Vračaru spalili mošti Svetog Save, pod čijim barjacima su srpski ratnici vojevali.

Privilegije koje su Srbi dobili nakon Velike seobe 1690. godine, kao živi vojnički bedem hrišćanske Evrope, očuvale su kulturu, veru, tradicije i običajno pravo srpskog naroda, a crkveno-narodni sabori ostali su zaloga obnove srpske državnosti u novom veku.

Karlovačka mitropolija osnovana 1708. godine bila je duhovni i nacionalni stub srpstva u Habzburškoj monarhiji. Odigrala je ključnu ulogu u očuvanju pravoslavnog identiteta i nacionalne kulture, pripremajući teren za konačno ujedinjenje srpskih zemalja i obnovu Srpske patrijaršije.

Srbi su svoju Vojvodovinu tražili odmah po dolasku u prečanske zemlje. Srpska pravoslavna crkva sa Pećkom patrijaršijom i Karlovačkom mitropolijom, bila je baštinik kolektivne svesti o bogatom državotvornom nasleđu iz srednjovekovne epohe i čuvar narodne tradicije i etnološko-duhovnih osobina srpskog naroda.

Crkveno-školska autonomija i narodna samouprava omogućila je Srbima nacionalnu konsolidaciju, očuvanje postojećih i izgradnju novih kulturnih, verskih i obrazovnih institucija, među kojima su od posebnog značaja fruškogorski manastiri, Matica srpska, Karlovačka gimnazija i Bogoslovija, Srpska pravoslavna gimnazija u Novom Sadu i prva srpska Učiteljska škola u Somboru.

Srpska inteligencija i srpsko građanstvo, kao i privredne strukture iz prečanskih zemalja neprestano nadahnjuju i neposredno grade mladu srpsku državu tokom 19. veka, pomažući njeno širenje i oslobođenje od osmanske vlasti.

Majska skupština održana 1848. u Sremskim Karlovcima, na kojoj je mitropolitu Srpske pravoslavne crkve vraćeno dostojanstvo patrijarha, a Srem sa vojnom granicom, Baranja, Bačka sa Bečejskim distriktom i Šajkaškim bataljonom i Banat sa vojnom granicom i Kikindskim distriktom se ujedinili u Srpsku Vojvodinu, predstavlja uz Prvi i Drugi srpski ustanak jedan od temelja moderne srpske državnosti.

Delo Svetozara Miletića ostaje večno utkano u istorijsko sećanje srpskog naroda. Kao osnivač Ujedinjene omladine srpske, Srpske narodne slobodoumne stranke, Družine za ujedinjenje i oslobođenje Srbije sa sedištem na Cetinju, lista „Zastava” i gradonačelnik koji je učinio srpski jezik zvaničnim u Novom Sadu, okitivši ga potom srpskom trobojkom, dostojan je mesta u panteonu otaca nacije.

Odluka Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena, održane 25. novembra 1918. godine, kojom se Banat, Bačka i Baranja prisajedinjuju Kraljevini Srbiji, kao i Srem jedan dan ranije, izraz je suverene volje naroda, realizacija vekovnih težnji, predstavlja trijumfalno okončanje državotvornog pregnuća predačkih naraštaja i kao takva ostaje upisana u večnosti.

Z. Grumić

2

Kontinuirani pokušaji etatizacije Vojvodine i nametanja ideje o tzv. vojvođanskoj naciji.

Uz negiranje srpskog etničkog, duhovnog, kulturološkog, istorijskog i političkog karaktera i nasleđa Vojvodine, jugoslovenski komunisti usvojili su stanovište zasnovano na načelima Kominterne, da je prostor nekadašnjeg Srpskog Vojvodstva zapravo zasebna etatistička tvorevina, bez suštinskih veza sa delom Srbije i srpstva južno i zapadno od Save, Dunava i Drine.

Zastupnici ideje o posebnosti takve, etatistički modelirane Vojvodine uporno su zanemarivali odluke građana severne srpske pokrajine o Prisajedinjenju iz 1918. godine, a istoriju prečanskih zemalja posmatrali su samo u kontekstu uzdizanja nekakve kolektivne svesti „vojvođanske populacije” o „sanktosakralnoj autonomiji”. U višedecenijskom poduhvatu razaranja srpskog nacionalnog organizma, veoma osmišljeno i dosledno afirmisana je i ideja o postojanju vojvođanskog političkog, duhovnog i nacionalnog identiteta.

Bez istorijske osnove, socijalne, ekonomske i nacionalne opravdanosti, veštački stvoren vojvođanski separatizam, eufemistički je determinisan kao „autonomaštvo”.

U procesu afirmisanja nepostojeće „vojvođanske nacije” i njene fantomske državnosti, komunističke vlasti, a nakon njih i tzv. proevropske i građanističke opcije, nisu mogle da se oslone na nacionalne snage drugih, brojnih naroda u severnoj srpskoj pokrajini, budući da su svi oni, sasvim ispravno i prirodno, štitili svoje nacionalne identitete. Obavezu da svoj nacionalni identitet zamene za „vojvođanski”, jugoslovenski komunisti rezervisali su samo za srpski narod.

U isto vreme je kroz školski sistem, medije i merama administracije građen lažni narativ o tome da je etatistički, autonomaški model Vojvodine u funkciji pripadnika manjinskih zajednica, iako u stvarnosti samo ugrožava očuvanje njihove kulture, tradicije i jezika.

Z

Ustavnopravni položaj Vojvodine posle Drugog svetskog rata – od autonomne pokrajine čija autonomija se širi, preko kvazifederalne jedinice, do povratka u ustavne okvire standardne političko-teritorijalne autonomije.

U prve tri decenije postojanja socijalističke Jugoslavije, autonomija Vojvodine kontinuirano se politički i pravno širila, prevazišavši sve standarde poznate u uporednom pravu, što je na kraju i potvrđeno donošenjem Ustava SFRJ i Ustava SR Srbije iz 1974, a na osnovu ovih ustavnih akata i Ustava SAP Vojvodine iz 1974. godine. Te godine pravno je završen proces federiranja federacije, odnosno pretvaranja federacije u konfederaciju, a dvema autonomnim pokrajinama u Srbiji praktično je priznat status republika unutar republike. U tom periodu najviši pravni akt Vojvodine prešao je put od podzakonske norme, preko Statuta, Ustavnog zakona, pa na kraju čak do Ustava. Još u uvodnim načelima pokrajinskog ustava naglašeno je da se „SAP Vojvodina udružila u Srbiju, u okviru SFR Jugoslavije”.

Nesvojstveno pojmu autonomija u uporednopravnoj teoriji i praksi, donošenjem sopstvenog ustava SAP Vojvodina tada dostiže svoj političko-pravni vrhunac. U periodu nakon 1974. godine SAP Vojvodina imala je sopstvenu ustavotvornu, zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast, poseban poreski sistem i policiju, pa čak i izvestan međunarodnopravni subjektivitet svojstven isključivo suverenim državama. U socijalističkoj Jugoslaviji, dakle, pojam autonomije nadmašio je sve poznate pravne i političke okvire i doveo do procesa dezintegracije Srbije.

Taj proces zaustavljen je u periodu od 1988. do 2000. godine, da bi nakon petooktobarskih političkih promena ponovo bilo aktuelizovano „vojvođansko pitanje”. Prvi pravni korak na tom putu bio je tzv. Omnibus zakon iz 2002. godine, koji je već narušio koncept standardne političko-teritorijalne autonomije iz još važećeg Ustava Srbije iz 1990. Protivno Ustavu Srbije iz 2006. koji autonomne pokrajine definiše kao „autonomne teritorijalne zajednice osnovane Ustavom, u kojima građani ostvaruju pravo na pokrajinsku autonomiju”, doneti su Zakon o utvrđivanju nadležnosti AP Vojvodine i Statut AP Vojvodine iz 2009. Oba pravna akta služila su kao pravni osnov za dezintegraciju Srbije i podsticanje separatističkih tendencija i procesa. Ovi akti su izmenili ustavnu definiciju Vojvodine kao autonomne pokrajine, proširili izvorne nadležnosti na one koje AP Vojvodina po Ustavu ne može da ima, predvideli drukčiju organizaciju vlasti od one propisane Ustavom i sl. Izvršni organ pokrajine tada prvi put dobija naziv Vlada AP Vojvodine, kao i nadležnost da „utvrđuje i vodi politiku”, što po Ustavu predstavlja isključivu nadležnost Vlade Srbije. Predviđa se i protivustavno osnivanje Vojvođanske akademije nauka i umetnosti. Ustavni sud je najpre oglasio neustavnim bitne odredbe Zakona, a potom i oko dve trećine, i to najvažnijih, odredbi Statuta.

4

Zaustavljanje separatističkih tendencija i vraćanje AP Vojvodina u ustavne okvire (2012–2014).

Novi Statut iz 2014. godine donet je, uz poštovanje navedene odluke Ustavnog suda, u svemu u skladu s ustavnim okvirom iz Ustava Srbije iz 2006, odnosno kao podzakonski akt usklađen je s Ustavom i važećim zakonima. Novim Statutom Vojvodina je definisana kao „neodvojivi deo Srbije”, gde se neguju „evropski principi i vrednosti”. Ovakav Statut, u saglasju i sadejstvu s ostalim pravnim aktima, odražava pravu meru autonomije Vojvodine, čija je granica povučena Ustavom Republike Srbije.

5

Vojvodina kao multikulturna, multinacionalna i multikonfesionalna zajednica zasnovana na ravnopravnosti građana.

Tokom trajanja socijalističke Jugoslavije, crkvene eparhije na prostoru Vojvodine i pored ogromnih pritisaka od strane vlasti uspele su da sačuvaju liturgijski život i tradicije srpskog naroda. U vremenu demokratizacije našeg društva, ekonomskih i političkih kriza, kao i velikih ratnih iskušenja, Srpska pravoslavna crkva se pokazala kao ujedinjavajuća snaga i ključni element srpskog identiteta u ovim krajevima.

Vojvodina je plod slobodarskih težnji srpskog naroda u prečanskim zemljama, a istovremeno je dom za sve verske, etničke i nacionalne zajednice, njihove kulture, maternje jezike, duhovne vrednosti i tradicije.

Renesansa do koje dolazi u odnosima Srba i Mađara upravo u poslednjih deset godina, najbolji je dokaz za to da autonomaško-etatistički model ustrojstva Vojvodine ne samo da nije doprinosio međunacionalnom skladu, već da je njegovo odbacivanje predstavljalo nužan preduslov unapređenja razumevanja, sloge i saradnje među nacionalnim zajednicama u pokrajini.

Vojvodina je izraz evropskih vrednosti, zajednica svih građana koji žive na teritoriji autonomne pokrajine, isto koliko je i neraskidivi deo nacionalnog, političkog, ustavnog i kulturnog identiteta moderne Srbije. Ove duhovne vertikale ne potiru se međusobno, već se nadopunjuju. Promovisanje drugih partikularističkih, autonomaških, pa i separatističkih i antisrpskih sadržaja predstavlja krajnje izopačenje i, sledstveno tome, potpunu negaciju velikih ideala na kojima je Vojvodina sazdana.

Vojvodina nije tek deo Srbije, Vojvodina jeste Srbija. Vojvodina je ime, a Srbija prezime. Kao što Srbije nema bez Vojvodine, tako ni Vojvodina ne može postojati izvan Srbije.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije