Trojni pakt i - vojni puč

PIŠE: Zoran D. Nenezić
PRED izbijanje Drugog svetskog rata antimasonska kompanija je, i zbog pronemačke politike tadašnje vlade i kneza namesnika Pavla Karađorđevića, uzimala sve veći mah i pritisak na VL **Jugoslavija** je naglo pojačan. Početkom 1940. godine je doživeo kulminaciju mnogobrojnim i oštrim napadima zagrebačkog nadbiskupa Alojzija Stepinca, da bi se završio pritiskom ministra policije, takođe katoličkog sveštenika, Slovenca Antona Korošca.
Za njega je mason Milan Ulmanski dao vrlo zanimljivu karakterizaciju, određujući se, istovremeno, i prema Rimokatoličkoj crkvi, i komparativno i prema slobodnom zidarstvu. Analizirajući zbog čega jugoslovenska masonerija nije imala većih uspeha u ostvarivanju svojih principa, pored ostaloga, on navodi: **... jednim delom su za to krivi sami masoni, a drugim podzemna borba, koja se na vrlo vešt način vodila protiv masonerije. Jasno je da je Rim bio spiritus rector i najveća pokretna snaga u toj borbi... U Jugoslaviji su za to bile neobično povoljne okolnosti... Slovenac dr Korošec, koji je pripadao gotovo svim vladama... i koji je veštom taktikom znao dejstveno vršiti upliv na sve ustavne faktore, vodio je tu borbu bolje nego što bi je sam diabolus rotue vodio... On je budno pazio da masonski upliv ne dođe nigde do pravog izražaja. Internacionalnost masonstva prikazivala se kao antinacionalnost, antiklerikalnost kao atak na veru i najsvetije osećaje velikog dela naroda. Dr Korošec je to znao izraziti u najpodesnijoj formi na pravom mestu i u pravo vreme. Koristiti se nadmoćnom inteligencijom i veštom rutinom u svrhu eksploatisanja slabih protivnika je jezuitsko načelo kojim se dr Korošec, savršeno služio...**

KAMPANJA PROTIV MASONA
POD pritiskom međunarodnih faktora, svakoga iz svojih interesa, a uoči izbijanja Drugog svetskog rata, posle višemesečnih pregovora eksperata (Krbek, Šutej, Milorad Stražnicki i Ivan Šubašić sa hrvatske strane, Mihaldžić, Ilić, Mihailo Konstantinović i Đorđe Tasić sa srpske strane), potpisan je sporazum (avgust 1939) na osnovu kojeg je **privremeno** rešeno hrvatsko pitanje stvaranjem Banovine Hrvatske u granicama u kojima nikada ranije nije postojala, sa Ivanom Šubašićem kao banom, a Krbekom kao podbanom. Tako je stvorena država u državi, a bila je to samo usputna stanica ka onome što će se dogoditi 1941. godine, sa kapitulacijom i slomom Kraljevine Jugoslavije i formiranjem ustaške tzv. NDH. U novoj Vladi Cvetković-Maček ministri masoni su bili Konstantinović, Mihaldžić, B. Marković, S. Budisavljević, J. Šutej, Ivan Andres.
Kampanja protiv slobodnih zidara tek je tada poprimila razmere koje su, do tada, bile nezamislive, a po nalogu ministra Korošca izvršene su i premetačine u VL **Jugoslavija** u Beogradu i u ostalim podružnim ložama. Posle toga, Vladimir Ćorović je tražio objašnjenje od kneza Pavla, koji mu je rekao da, zbog državnih interesa i pritisaka Nemaca, sami masoni obustave svoj rad, jer je želeo da i na takav način doprinese ostvarenju svoje nerealne politike neutralnosti.
Sve je to uzrokovalo donošenje odluke VL **Jugoslavija** o **samouspavljivanju** 1. avgusta 1940. godine, kada su formirani i naročiti likvidacioni odbori čiji je zadatak bio da privedu formalnom kraju rad svih loža pod njenom zaštitom, što su oni i učinili, predajući postojeću imovinu raznim dobrotvornim i humanitarnim društvima. Deo arhive je Većeslav Vilder znatno ranije izneo iz zemlje i pohranio je u Engleskoj.
Takva odluka je morala biti doneta, a kako je ona doživljena od samih masona govori i kratko pismo o **samouspavljivanju**, koje je VM Andra D. Dinić uputio svim ložama pod zaštitom VL **Jugoslavija**: **Velika loža sa bolom izveštava sve radionice i svu braću, da je pod pritiskom današnjih prilika morala doneti odluku, da obustavi rad u svim radionicama koje delaju pod njenom zaštitom. Velika Loža dobro zna, da se slobodni zidari naše otadžbine, kao ni ona sama, nisu ničim ogrešili o svoje patriotske dužnosti i da su uvek, svi, bili spremni da za Kralja i Otadžbinu podnesu svaku žrtvu. Ali i u životu organizacija kao i pojedinaca događa se dosta puta da sticaj prilika nalaže teške odluke.**

PRESUDA GESTAPO-a
JUGOSLOVENSKI slobodni zidari su bili i protiv svih totalitarizama i diktatura. Ovo se posebno isticalo u vremenu kada su masonske lože zabranjivane u Nemačkoj, a zatim i u Austriji (posle Anšlusa). Tada je veći broj slobodnih zidara iz ovih zemalja, kao i iz Italije i Bugarske, bio prihvaćen i zbrinut u Jugoslaviji. Sa izvesnim približavanjem svetskog rata, tokom 1938. godine, masoni iz Engleske i SAD su preduzimali niz mera kako bi i preko slobodnog zidarstva obezbedili antinacistički otpor u zemljama koje su se nalazile na putu ekspanzije Trećeg rajha.
Na instalaciju vojvode od Kenta za VM UVL Engleske (juli 1939), kao izaslanik jugoslovenske VL otišao je Stanoje Mihajlović, a tada je u Londonu bio u privatnoj poseti i knez Pavle. Mihajlović je imao razgovore sa visokim predstavnicima engleske masonerije o raznim pitanjima (ličnostima koje vode jugoslovensku masoneriju, vezama sa politikom i crkvom, o razlozima antimasonske kampanje i pritiscima na rad, vezama sa inostranim ložama, posebno odnosima sa masonima u Bugarskoj i Grčkoj, odnosima sa kraljevskom kućom i sl.). On je pokrenuo i pitanje osnivanja jedne engleske lože u Beogradu, na šta je dobio potvrdan odgovor.
Da su vrhovi jugoslovenske masonerije, uoči pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, postupili u skladu sa pretpostavljenim razvojem događaja, svedoči i upućivanje Većeslava Vildera, po masonskom zadatku, u London. On je 1940. godine dobio razrešnicu radi pristupanja jednoj englesko-jugoslovenskoj loži (u nju je trebalo da uđu još i Niko Bartulović, Ivo Mario Čok i drugi). Do Anšlusa, Vilder je bio član jedne lože u Gracu, a u nekoliko navrata je pred izbijanje rata nosio u London delove arhive jugoslovenske masonerije.
Na samom kraju 1939. godine osnovana je jedne engleska loža u Beogradu, jer je već početkom 1940. godine nekoliko slobodnih zidara iz raznih loža dobilo razrešnicu (dozvolu) da pristupe jednoj novoosnovanoj loži. To su uradili Stanoje Mihaijlović i Milan Marjanović. U isto vreme Ćorović je, u pratnji Dragana Milićevića, inkognito, putovao u Pariz i London, gde se sastao sa Lebrenom i Čerčilom. On je o ovom putu ostavio i opsežan izveštaj, koji govori da nije obavljao samo masonske poslove. Prilikom konsultacija sa knezom Pavlom oko **samouspavljivanja** VL **Jugoslavija**, knez je
Ćoroviću saopštio da ga je **Gestapo već osudio na smrt kao istaknutog slobodnog zidara i izrazitog neprijatelja fašizma, te je nužno da u najkraćem vremenu ode iz zemlje**, napisao je Ćorovićev tadašnji asistent Jeremija D. Mitrović.

PROTIVNICI KNEZA PAVLA
U VL se smatralo da je neophodno preduzeti odlučne mere i protiv samog kneza Pavla, kada je njegova politika približavanja Nemačkoj i pripreme za potpisivanje Pakta bile u završnoj fazi. U završnici pregovora sa Nemcima, u Beogradu je boravio pukovnik Vilijam Donovan, specijalni izaslanik predsednika Ruzvelta (kasniji šef službe OSS, preteče današnje CIA), koji je imao razgovore sa političkim činiocima, uveravajući ih da je nemoguća jugoslovenska neutralnost. Sastao se u jednom hotelu i sa vodećim ličnostima jugoslovenske masonerije. Posle ovog razgovora, Ćorović je (zajedno sa generalom Simovićem) posetio kneza Pavla i tražio od njega odustajanje od pristupanja Trojnom paktu. Pre potpisivanja protokola, zbog pristupanja Jugoslavije Nemačkoj osovini, sva tri masona ministra Srbina (Konstantinović, Budisavljević i Čubrilović) dala su ostavke.
Niz pokreta, organizacija i ustanova u Srbiji su bili ogorčeni protivnici politike kneza Pavla - SPC, Srpski kulturni klub, Narodna odbrana, zaverenički deo vojske... Javno manje znani, ali žestoko protivni takvoj politici bili su i Savet patriotskih, srpskih kulturnih i privrednih organizacija i ustanova, Udruženje za slovenske emigrante i tajno udruženje **Konspiracija**. U svima njima odlučujuću poziciju imali su masoni - Nikola Stojanović, Dragiša Vasić, Predrag Kašiković, Milan Vlajinac, Savko Dukanac, Viktor Novak, Božin Simić, Dušan Dimitrijević, Veljko Ramadanović, Slobodan Jovanović, Fjodor Mahin, Dragoslav Stranjaković, Irinej Đorđević, Irinej Ćirić, Valerijan Pribićević, Dragoljub Aranđelović, Stanoje Mihaldžić, Vladimir Belajčić, Jovan Đonović, Radoje Knežević...
Protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu potpisan je u Beču 25. marta 1941. godine, što je bio signal pučistima da u noći između 26. i 27. marta 1941. godine izvrše vojni prevrat, smene vladu, interniraju kneza Pavla, formiraju novu vladu sa generalom Dušanom Simovićem na čelu, u kojoj su ministri masoni bili Banjanin, Gavrilović, Budisavljević, Marković, Grol, Ninčić, Jevtić, Šutej, Andres.
Reakcija Nemačke je bio napad na Jugoslaviju, što je za šest nedelja pomerilo početak planiranog napada na Sovjetski Savez. I Velika Britanija je ulaskom Jugoslavije u rat bila zadovoljna.

NASTAVLJA SE