Racija masona u Zagrebu

Piše: Zoran D. Nenezić
Po ulasku nemačkih trupa u Zagreb, aprila 1941. godine, gde su oduševljeno dočekani, već je, uz prethodnu nemačku i italijansku pomoć, proglašena tzv. NDH, na čijem je čelu privremeno bio Slavko Kvaternik, do dolaska iz emigracije poglavnika Anta Pavelića. To što je tzv. NDH bila nova, **suverena** država, Nemcima i njihovim posebnim jedinicama nije smetalo da u drugoj polovini aprila meseca izvrše hapšenja jednog broja masona čija su se imena nalazila na **specijalnom spisku poternica** (Andrija Štampar, Ivan Meštrović, Hinko Krizman, Stanko Švrljuga, Vladimir Saks Petrović...). Oni su se na spisku poternica našli kao anglofili. Krajem aprila meseca u Sarajevu (tada u sastavu tzv NDH) Nemci su ubili nekadašnjeg bana i masona Stanoja Mihalxića, pod optužbom da je radio za britansku obaveštajnu službu.
Samoubistvo je izvršio Želimir Mažuranić (vojni predstavnik Trećeg Rajha u ustaškoj državi do septembra 1944. general Glez fon Horstenau zapisao je u svom dnevniku: **... Pozvao me je Poduje u goste, zajedno sa dr Mažuranićem, sinom čuvenog bana, i penzionisanim žandarmerijskim generalom konte Tartaljom... Sledećeg dana ujutru pronađen je Mažuranić, jedan fini i umetnosti naklonjen čovek, obešen u svojoj spavaćoj sobi**. Horstenau je, po sopstvenom dnevničkom zapisu, bio uveden**... u jedan nimalo neinteresantan... pravi slobodnozidarski krug** od dr Gračića).

DEPORTACIJA U GRADIŠKU
MASOVNIJE hapšenje masona u Zagrebu izvršeno je u noći između 10. i 11. novembra, da bi njih četrdesetak sutradan bili prebačeni u logor smrti Jasenovac, a dan posle toga u koncentracioni logor Stara Gradiška. Prema svedočenju jednog od retkih preživelih logoraša zloglasnog Jasenovca i Stare Gradiške (koji su u genocidu nad Srbima, Jevrejima i Ciganima odneli preko 600.000 života), Đorđa Milišića, tamo su se u zatočeništvu našli masoni: J.Badalić, G. Novak, A. Barac, F. Tućan, M. Kostrenčić, M. Deanović, B. Dragišić, I. Ivančević, LJ. Špaljt, F. Zavrnik, J. Horvat, N. Fink, S. Cimerman, V. Katičić, I. Belin, A. Knadijaš, M. Ružić, Z. Maravić, V. Žepić, B. Iveković, M. Jurković, S. Švrljuga, M. Glazer, A. Mudrinić, B. Prikril, Z. Bratanić, V. Očić, J. Vivoda, N. Katičić, J. Koščević, J. Poduje, F. Šega, M. Brejer, K. Baranović, D. Plavšić, O. Gavrančić, R. Horvat, K. Brovet, M. Milić, B. Pliverić. Nekoliko dana posle, pridružili su im se uhapšeni Manko Galjardi i grof Josip Bombeles.
Na intervenciju masona i frankovačko-ustaškog funkcionera Leonarda Grivičića, generala Horstenaua i ustaških ministara Nikšića i Badovinca, većina zatočenih masona puštena je 6. aprila 1942. godine. Ante Mudrinić i Oton Gavrančić bili su likvidirani od ustaša još u logoru, a od posledica
logoraškog života, neposredno posle puštanja, umrli su Dragutin Šaj, Vlatko Katičić i Milan Glazer.
U ustaškoj državi streljani su masoni Jevreji Ignjat Lang, Edmund Altman, Adolf Eht, Hugo Kolar, Julije Kajzer, Pavao Fišer, Slavko Hirš, Robert Vilhem, Mošin Klajn.
Neposredno po proglašenju tzv. NDZ, Branko Pliverić i ostali pripadnici tzv. Simboličke VL **Libertas** (S. Batušić, J. Benešić, Z. Salaj, B. Zarnik, M. Vidman, F. Bubanović, N. Frangeš, N. Kostrenčić...), uputili su Paveliću pismo koje počinje sa: **Poglavniče! U punoj odanosti i vjernosti..**, a u kojem se objašnjava da je **Libertas** bila uvek **žarište hrvatskog rodoljublja u kojoj su se okupljali Hrvati koji su gajili nadu u bolje dane**.
Za vreme Prvog svetskog rata u zagrebačkoj loži **LJubav bližnjega** rečeno je da **... neka braća drže da bi se, s obzirom na nastale prilike imalo masonstvo u Hrvatskoj postaviti na posve novi temelj, polazeći od čisto nacionalističkog stanovišta...**(7.12.1914), da bi nešto kasnije iz iste lože potekla i sledeća misao:**... mi ipak jasno osjećamo, da ovaj rat rješava jedno historično razdoblje, koje će biti nadamo se važnije, nego i sama francuska revolucija. Francuska revolucija riješila je pitanje svijesti i prava čovjeka, možda će ovaj rat riješiti pitanje svijesti i prava naroda** (1915).

LOŽA **VRHOVAC**
TOKOM Prvog svetskog rata ova je loža počela da tavori, a jedan broj njenih članova prešao je u ložu **Vrhovac**, koja je bila projugoslovenski orijentisana. Iz jednog od brojnih dokumenata nemačkog obaveštajnog centra za pitanje masonerije, vidljivo je kako je tekao dalji razvoj tadašnjih događaja: **... Slavko Kvaternik (je) jedan od pokretača ove (masonske) delatnosti. Još kao oficir austro-ugarske vojske on je bio ponesen ambicijom da zaigra političku ulogu, što ga je, bez sumnje, vremenom podstaklo, da se oženi kćerkom Jevrejina Franka, tadašnjeg vođe hrvatskog nacionalnog pokreta.
To je bila predistorija pokloničko-ustaškog pisma Pliverića i ostalih **masona** iz lože **Libertas**, pa ne čude konstatacije da **poglavara vlade okružuju stari slobodni zidari** (Masuči, sekretar papskog poslanstva u Zagrebu), ili da je poslanik Dirnberg iz nemačkog ministarstva spoljnih poslova javio poslanstvu u Zagrebu kako je **... Budak slobodni zidar (mason) i imenovao je za sveučilišnog profesora svoga istoimenog nećaka, koji je isto isto tako slobodni zidar...** (17.10.1942.)
Posle završetka rata dr Stanko Švrljuga je bio u grupi optuženih za saradnju sa ustaškim režimom i u istrazi je naveo da su Nemci hapsili na početku rata masone jer su **smatrali da smo mi, slobodni zidari, u službi engleske špijunaže, pa kad su se uvjerili da nismo, pustili su nas na slobodu... Mislim da smo, uglavnom, dobro prošli, ali za to možemo biti zahvalni Pavelićevom doglavniku Slavku Kvaterniku. On je progledao kroz prste mnogima, a osobito prilikom odlaska Meštrovića i još nekih masona u Švicarsku...**
Iako je i Stepinac maja 1943. godine u pismu Svetoj stolici istakao da **je režim u Hrvatskoj ukinuo masonstvo**, njegova obaveštenost po ovom pitanju nije bila zavidna, kao što nije bio **obavešten** ni o pogromu nad srpskim življem tokom trajanja rata. NJegovi nemački prijatelji, mnogi obavešteniji i sa poslovičnom preciznošću konstatuju da (je) **Ložu Libertas pokrivala je poštanska činovnica Dora Mrkobrada, koja je na svoje ime imala unajmljen stan od 6 soba.
Kada su masonske lože bile raspuštene, loža Libertas je se preselila u Palmotićevu ulicu 64, time da je i ovaj put bila pokrivena imenom iste poštanske činovnice. Loža se i danas nalazi na ovom mjestu i još uvijek je posjećena, kako to proističe iz podataka kojima raspolažem**. U korist tzv. NDH i njene ideologije radili su aktivno i masoni Milorad Stražnicki (poslanik tzv. NDH u Mađarskoj), Stanko Švrljuga, Branko Pliverić, Ivo Belin, Miroslav Pinterović (finansijsko-privredne poluge ustaškog režima), Zdenko Vuković (pukovnik), Stanislav Župić, Samir Aurel, Stanko Koen, Ivan Tuškan, Janko Matko (bio i Stepinčev intimus), Erih Dic. Za nemačku obaveštajnu službu radili su Ante Dražić i Boris Zarnik, pored ostalih, a za italijansku Dragomir Zorović...

HRVATSKI INTERESI
ČAK i oni slobodni zidari koji su bili članovi podružnih loža bivše VL **Jugoslavija** i koji su u to vreme bili projugosloveni, nesmetano su se bavili svojim javnim profesijama - Grga Novak, Antun Barac, Gustav Krklec, Tomislav Krizman (Pavelićev portretista), a ni oni drugi, nacionalističko-hrvatske provenijencije, poput Julija Benešića, Antuna Bonifačića, nisu bili bez aktivnog doprinosa novoj hrvatskoj državi.
Blagonaklonost ustaškog režima prema pravim **hrvatskim masonima** osetili su i oni koji su još pred rat, u jeku antimasonske kampanje, bili kao masoni navedeni u brošurama Mirka Glojnarića, koga su tužili za klevetu. U toj grupi su bili: T. Jančiković, V. Turkalj, M. Ćurčin, I. Meštrović, B. Aleksander, D. Novak, M. Zoričić, V. Pesider Srića, A. Cuvaj, I. Kugli, D. Ružić, E. Brandafi, S. Breberina, B. Arko, D. Peroš, J. Đakoni, P. Acinger, M. Uzorinac, D. Čop, A. Antunović, S. Vidaković, I. Ivančević, J. Klajković. Sve ih je na procesu, koji je po njih povoljno završen 1942. godine zastupao, takođe, mason, Ivo Politeo. Kao vezivno tkivo za sve njih javljaju se dva slobodna zidara - advokat Ivo Politeo, koji je branio Broza na zagrebačkom procesu 1928. godine i dr Srećko Šilović, lekar, koji je bio član lože **Vrhovac**, ali od 1929. godine i član lože **Libertas**. Preko njih dvojice Broz je ušao u krug masona oko **Libertasa**. Kako je uspešno igrao na svim stranama Broz, svedoči i njegova autobiografska izjava: **Mi smo upozorili Sovjetski Savez. Ja sam se, na primjer, sastao sa sovjetskim vojnim atašeom i rekao mu da se njemačka vojska kreće prema njihovoj granici i da sam siguran da će doći do napada. Imao sam informacije iz Zagreba od nekih slobodnih zidara, koji su bili upoznati sa onim što se sprema. Sve sam mu to saopštio i kazao da to treba primiti ozbiljno...**.
Randolf Čerčil, sin britanskog premijera, za vreme svog boravka u Brozovom Vrhovnom štabu, razgovarao je i sa masonom Antom Mandićem i o tome u svom dnevniku zapisao da stari političari, kao Ante Mandić, priznajući komuniste **kao jedinu razumnu snagu u pokretu** i da će oni **morati poštovati posebne interese Hrvatske kojom je jednako teško upravljati kao Irskom**. Time je osigurana alternativa za rešavanje budućeg hrvatskog nacionalnog pitanja, što je delimično već učinjeno i odlukama AVNOJ-a (vrlo slično kako je predlagala grupa hrvatskih masona 1937. godine), ali i odstupnica za slučaj poraza sile Osovine, u šta ni ustaše tada više nisu sumnjale.

NASTAVLJA SE