Velika obmana srpskog naroda

Piše: Dobrica Ćosić

SAVREMENO srpsko pitanje se postavlja od Avnoja, kada je na toj partizanskoj skupštini u Jajcu 1943. godine doneta odluka o federativnom uređenju Jugoslavije, a Republici Srbiji nisu određene adekvatne etničke i istorijske granice. To je, zbog izmešanosti stanovništva u ratnim prilikama, bilo i nemoguće ostvariti.
Iz istih razloga, kao i zbog uvažavanja posebnosti Muslimana, ni Hrvatskoj nisu date odgovarajuće etničke granice. Ta činjenica je u miru ostala izvor obnove nacionalnih ideologija i permanentnih međunacionalnih sukoba među Srbima, Hrvatima i Muslimanima, osobito od napuštanja klasičnog federativnog uređenja i pretvaranja avnojskih administrativnih granica u državne, a republika u nacionalne države s atributima političkog, ekonomskog i kulturnog suvereniteta. Tim avnojskim granicama su ignorisani rezultati oslobodilačkih ratova Srbije 1921-1918. godine, pa je blizu dva i po miliona Srba ostalo u drugim federalnim jedinicama.
Granice sa Makedonijom ostale su skoro istovetne granicama sa Turskom iz 1876. godine, po priznanjima i odlukama Berlinskog kongresa, a te granice nisu etničke. Da bi se politički razrešili vekovni srpsko-hrvatski sporovi oko Bosne i Hercegovine i da bi se uvažila etnoantropološka, religijska i istorijska specifičnost muslimanske populacije, prihvaćena je, u osnovi austrougarska, teritorijalna formacija Bosne i Hercegodine, koju je i Kominterna, odnosno KPJ, preuzela kao model za svoju partijsku teritorijalizaciju Jugoslavije. Crnoj Gori, staroj srpskoj državi, odlukom Kominterne iz 1924. godine, priznat je i crnogorski nacionalni identitet, čime je otvoren proces rasrbljivanja Crnogoraca.


**POVJESNE GRANICE** HRVATSKE
Ako se ovakvoj etničko-političkoj teritorijalizaciji Jugoslavije, oktroisanoj od Komunističke partije, doda i činjenica da je na skupštini Avnoja ostalo van svakog političkog razmatranja obrazovanje političkih i kulturnih autonomija na teritoriji Hrvatske - Istre u kojoj žive i Italijani i krajeva sa izrazitom srpskom većinom - u svakom Srbinu, pripadniku narodnooslobodilačkog pokreta, steklo se uverenje da nova Jugoslavija postaje internacionalistički zasnovana federacija, u kojoj nacionalna pripradnost ima samo primarno etničko-istorijsko određenje, podređeno socijalističkim postulatima međunacionalnih odnosa, u kojima je ideološki princip u svemu primarniji od nacionalnog.
To uverenje srpskih partizana i njihovih pristalica, iskazano u jugoslovenstvu kao formuli internacionalizma, biće sve do 1974. godine i sadašnjeg jugoslovenskog Ustava kod većine Srba jezgro srpske nacionalne i društvene svesti. Ali, oktroisani Ustav iz 1974, svojom konfederalističkom osnovom i konstitucijom osam država, to jugoslovenstvo pretvoriće u istorijsku zabludu, u veliku obmanu srpskog naroda. Oktroisani Ustav iz 1974. godine ugrozio je istorijski i etnički integritet i identitet srpskog naroda, stavljajući ga u potčinjeni položaj u jugoslovenskoj federaciji - konfederaciji, a Republiku Srbiju pod političko tutorstvo svojih pokrajina - Vojvodine i Kosova, što znači i albanske nacionalne manjine.
U kompleksu međunacionalnih antagonizama, za opstanak Jugoslavije svakako su najpresudniji srpsko-hrvatski odnosi. Od pedesetih godina, komunistički režim u Hrvatskoj poništavao je nacionalna prava srpskog naroda u Hrvatskoj izborena u antifašističkoj borbi i Srbe koji su preživeli genocid podvrgao nacionalnom obespravljenju, asimilaciji, ekonomskom osiromašenju, što je uslovilo njihove masovne migracije, najviše u Republiku Srbiju. Sadašnja vlast Hrvatske demokratske zajednice, oslonjena na imanentna i isprovocirana antisrpska raspoloženja i masovnu šovinističku euforiju, te Tuđmanova vlast u kojoj odlučujući uticaj imaju nacionalni ekstremisti ustašoidne svesti, proklamovala je stvaranje samostalne Hrvatske u **povjesnim granicama**, što praktično znači anektiranje Bosne i Hercegovine i krajeva koji su do 1918. pripadali Austrougarskoj.

KOLEKTIVNI STRAH SRBA
S takvom nacionalnom politikom otpočeli su opšta diskriminacija Srba, obilno naoružavanje Hrvata u etnički izmešanim područjima, šovinistički pritisci i teror, ekonomske i buxetske blokade srpskih opština, progon Srba sa rukovodećih mesta u administraciji, privredi, zdravstvu, prosveti, policiji, televiziji, štampi, čišćenje sudstva od Srba, razoružavanje milicijskih stanica u srpskim opštinama, šovinističke kampanje u štampi, na radiju i televiziji. U tom i drugim političkim procesima u Hrvatskoj očigledna je ideološka zamena komunističkog i partijskog supstrata države nacionalističkim i šovinističkim sadržajem. Taj ishod **deboljševizacije** Hrvatske je i izazvao u srpskom narodu kolektivni psihotični strah od obnove ustaškog genocida. Stvaranjem Srpske demokratske stranke, Srbi u Hrvatskoj uspostavili su se kao politički subjekt i započeli borbu za nacionalna prava - jezik, pismo, škole, kulturne ustanove, štampu i svoju autonomiju.
Ako se sadašnja militantna konfrontacija što skorije ne prevlada demokratijom, razumevanjem i tolerancijom, konkretno: ako se u Hrvatskoj vlast Hrvatske demokratske zajednice ne odrekne svoje šovinističke politike i težnji za političkom aneksijom Bosne i Hercegovine, ako se kod Srba ne otkloni egzistencijalni strah od ustaštva i tim uklanjanjem straha od novog genocida pacifikuje njihova sadašnja borba za nacionalna prava u Hrvatskoj, ako se ne ispune demokratski zahtevi Srba, za šta postoje sve manji izgledi, nacionalni i religijski antagonizmi na tom prostoru Jugoslavije mogu se lako prevesti u međunacionalni rat.

BIT SRPSKOG PITANJA
U čemu je, dakle, bit srpskog pitanja u jugoslovenskim okvirima danas? Šta hoće taj isponižavani, obmanuti, oklevetani, nerazumevanjem i mržnjom opkoljeni srpski narod, koji je najodgovorniji za svoj sadašnji položaj?
U svojim političkim motivima, društvenoj skupštini, nacionalnom cilju, srpsko pitanje je isključivo demokratsko pitanje. U stvari, to je pitanje slobode i prava bivstvovanja srpskog etnosa u celini njegovog duhovnog, kulturnog, istorijskog identiteta, bez obzira na sadašnje republičke granice u konstituciji Jugoslavije. Ako se ta sloboda i to pravo ne uvažavaju, onda nije ostvaren istorijski cilj srpskog naroda - ujedinjenje svih Srba u jednu državu, za šta je on vodio nekoliko ratova i uložio strahotne žrtve. Pri tom, sva nacionalna prava i građanske slobode koje traži srpski narod u Jugoslaviji treba da pripadaju Hrvatima i svim jugoslovenskim nacionalnostima. Država za koju se dva veka bori srpski narod ne treba i ne može da bude **velikosrpska** i hegemonistička, centralistička i unitaristička; u toj državi treba optimalno da se poštuju identitet Muslimana, Makedonaca, Hrvata, Mađara, Albanaca, svake etničke i verske posebnosti.

**Srboslavija**, kako danas govore hrvatski šovinisti, nije težnja srpskog naroda. Ali, kao što je danas svakom mislećem Srbinu jasno, Jugoslavija koju je svojim ustavima državno-pravno koncipirala Komunistička partija nije država u kojoj je srpski narod ostvario svoj nacionalni i demokratski cilj. Na provizornu, postbrionsku Jugoslaviju, na ratno stanje i sadašnji haos u njoj, srpski narod ne može više da pristaje u ime nekakvih **viših ciljeva**. Odavno su pali svi ti **viši ciljevi**, mi smo, najzad, uvideli da su ti **viši ciljevi** samo njihovi ciljevi. (19. januar 1991)


POLITIKA REALNIH INTERESA
ŠTA je to nova nacionalna politika, kojom treba da započnu i obnova politike i društveni i nacionalni preporod?
Nova nacionalna politika je ona politika koja srpske nacionalne interese poistovećuje s demokratijom; sa interesima celokupnog srpskog naroda; sa usvajanjem savremene civilizacije Evrope i čovečanstva; sa uvažavanjem ljudskih i nacionalnih prava, normiranih međunarodnim konvencijama. Nova politika je uspostavljanje nacionalnog identiteta izborom najboljih i životonosnih narodnih tradicija; uspostavljanje nacionalnog subjekta i afirmisanje vlastitih interesa u odnosima sa svim narodima - susednim, balkanskim, evropskim. Nova politika je uvažavanje i korišćenje faktora međuzavisnosti, osnovnog činioca savremenog razvoja. Nova politika je svoja, srpska spoljna politika, politika realno viđenih interesa. Nova politika je moralna politika, kulturna, imaginativna politika... Nema nove politike bez novih i mladih ljudi.
Kriza naše politike je i u nedostatku darovitih političkih ličnosti. Političare-mislioce nemamo. Političar-praktičar, voluntarist, opšti je tip našeg političara. Ovo je doba beznačajnih, a opako ambicioznih političara. Pragmatska politika, po Kosiku, zamenjuje mišljenje ideologijom, tj. sistematizovanom lažnom svešću. A to čine svi naši stranački **lideri**. Ne vidim nijednog novog, odista darovitog političara na javnoj sceni koji zaslužuje poverenje i sledbeništvo. (Mart 1991)
(NASTAVLJA SE)