Krvavi irski vekovi

Piše: Ivana Stanojević
OD starog veka, kad je vavilonski kralj Gedeon 1245. godine pre naše ere sa oko 300 konjanika usred noći, uz pomoć baklji i truba, pobedio znatno brojnije midijsko pleme do danas, glavno oružje terorista, bilo je i ostalo - izazivanje straha i panike.
Takvu taktiku su, još od dvadesetih godina prošlog veka, sprovodile preteče najstarije terorističke organizacije na svetu - Irske republikanske armije (IRA). Ova paravojna tajna grupa, čiji bi moto delovanja u najkraćem mogao da glasi **Za svako rešenje - mi imamo problem!**, tokom proteklih decenija aktivne borbe za ujedinjenje Severne Irske (dela Velike Britanije) sa ostatkom ostrva, to jest državom Irskom, nijednog trenutka nije birala sredstva.
U organizovanu terorističku kampanju, zabranjena IRA krenula je 1955. godine, ali početak terora seže još u 1925. godinu, kada je povučena jasna granica između dva dela Irske. Čim je ova zemlja postala nezavisna od Engleske, 1920. šest grofovija provincije Alster, odvojilo se od ostatka Irske da bi održalo usku vezu sa Velikom Britanijom.
TE grofovije u najsevernijoj od četiri irske provincije postale su politička jedinica Ujedinjenog kraljevstva pod nazivom Severna Irska, sa ustavom, parlamentom i lokalnom upravom. U korenu sukoba zbog koga je i u kome je nastala IRA jeste, dakle, vera: u Severnoj Irskoj u većini su protestanti, a u današnjoj Republici Irskoj - katolici.
Od samog početka u Severnoj Irskoj, katolici su bili ugrožena manjina. Godine 1968. stvorili su pokret za građanska prava, ali su naišli na veliki otpor desničarskog krila vladajuće, Unionističke stranke Alstera. NJu su, kao svoj militantni odgovor katolicima oličenim u IRA, osnovali protestanti.
Četiri godine kasnije, britanska vlada raspušta severnoirski parlament i neposredno vlada zemljom, a 1973. na referendumu koji je većina katolika bojkotovala, severnoirski birači još jednom su se odlučili na vezivanje s Britanijom, a protiv ujedinjenja sa Republikom Irskom.
I - sve kreće u opet novi krug nasilja i terora. IRA, ponovo osnovana 1969. godine, prihvata **Šin Fejn** (političku organizaciju katolika Severne Irske koja postoji još od 1905. godine) kao svoje ideološko krilo. Ono će, mnogo kasnije, napraviti svojevrstan presedan koji je jednu terorističku organizaciju, to jest njen politički deo, uveo u strukture vlasti. A, 30. maja 1996. godine na izborima u Severnoj Irskoj, **Šin Fejn** osvaja rekordan broj glasova 15,5 odsto!
KOLIKO je apsurdna činjenica da se u vlasti nalaze oni koji potpisuju stravične terorističke akcije, tačnije njihovi ideolozi, potvrđuju i apeli irskog premijera i predsedavajućeg Evropskom unijom Berti Aherna, koje je on još februara 1999. godine, uputio ovoj organizaciji da preda oružje ili se suoči sa isključenjem **Šin Fejna** iz vlade.
IRA, baš kao i baskijska ETA i teroristička grupa na Korzici, etnički je određena tako da do danas kod nje nije mogao da prođe transnacionalni model Evropske unije u kojoj granice etniciteta nisu mnogo bitne za očuvanje njihovog identiteta i integriteta. To potvrđuje i činjenica da je na parlamentarnim izborima, maja 2002. godine, IRA, odnosno **Šin Fejn**, ostvario odlične rezultate, a EU, time pretrpela novi udarac, jer se ova, kao i **Stranka zelenih** u Irskoj, snažno protivi ulasku ove zemlje u evropsku porodicu.
Istorija IRA i njenog terora, tokom poslednje tri decenije, od **krvavog petka** - bombaškog napada u jednom baru u Belfastu, gde je ubijeno 15, a ranjeno više od sto ljudi obe vere, preko **Krvave nedelje**, januara 1972. kad su britanski vojnici ubili u gradu Deriju 14 nenaoružanih katolika - odnela je ukupno 3.600 života.
Iste, 1972. godine, u odgovoru na ovaj napad, u krugovima republikanaca shvaćenom kao žestoka provokacija, pale su 474 žrtve, a Severna Irska, stavila se pod direkntu upravu Velike Britanije. Ostaće, međutim, i u decenijama koje slede, vrelo područje koje se, po intenzitetu sukoba, poredi sa Bliskim istokom.
U napadu na britansku armiju 1979. godine, IRA ubija člana britanske kraljevske porodice Mauntbatena i uz njega 18 vojnika. U novembru 1987. teroristi podmeću bombu koja eksplodira prilikom komemoracije za žrtve rata: gine 11 osoba.
TAJNI kontakti IRA i Londona, dovode do potpisivanja tzv. deklaracije iz Dauning strita o uslovima za sklapanje mira, 15. decembra 1993. godine; **Šin Fejn** ulazi u nove pregovore, a IRA uvodi primirje. Avgusta sledeće godine, proglašava **potpuni prekid vojnih operacija**, ali 1996. opet narušava prekid vatre, kome se iznova vraća naredne godine.
Najzad, posle **ping-pong strategije**, sve govori u prilog tome da je trajno okončanje sukoba, ipak, na pomolu - obe strane pristaju na mirovni **Sporazum dobrog petka**, a zatim, maja 1998. njega, velikom većinom, potpisuje i stanovništvo.
Samo nekoliko meseci posle toga, postaje jasno da je mir mrtvo slovo na papiru: prilikom napada auto-bombom u mestu Omag u Severnoj Irskoj, avgusta meseca, kada gine 29, a ranjeno je više od tri stotine ljudi. Marta 1999, IRA preti ubistvom lideru sopstvenog političkog krila, **Šin Fejna**, Geriju Adamsu. Bio je to njen način da izrazi nezadovoljstvo mirovnim sporazumom za Severnu Irsku.
Ali, ne i jedini. Iz IRE se izdvaja tzv. Istinska ili Prava IRA, kao frakcija koja sebe smatra naslednikom izvornog republikanskog bunta, dok je, po njenoj oceni, sama IRA potpuno zakazala u tome.
Na listi prelomnih trenutaka u istoriji ove terorističke organizacije je i januar 1989. godine kad je vođa Lojalističkih dobrovoljačkih snaga Bili Rajt, sa nadimkom Kralj pacova, ubijen u jednom od najstrože čuvanih britanskih zatvora **Mejz**, jugozapadno od Belfasta. Ovo je izazvalo novi talas nasilja u ovom i ostalim većim gradovima - upravo u času kad su katolici i protestanci bili nadomak mirovnog sporazuma.
Tokom leta 1999. ova republikanska paravojna tajna organizacija nastavlja etničko čišćenje Severne Irske: za samo 16 meseci od potpisivanja mirovnog sporazuma, IRA je sa ovog područja proterala oko 800 građana.
VEOMA zanimljiv detalj iz istorije IRA je planirani atentat na britansku kraljicu, vojvodu od Edinburga i princa Čarlsa, septembra 1999. godine. Teroristi su u poslednji tren od ovoga odustali, dajući prednost likvidaciji profesora Pola Vilkinsona, jednog od vodećih britanskih antiterorističkih eksperata.
Prema pisanju **Sandej tajmsa**, IRA se jeseni iste godine naoružava puškama AK-47 na prostorima bivše SFRJ. List piše da su pripadnici republikanske armije ovo oružje kupovali od kosmetskih Albanaca.
Pretprošle godine, obelodanjeno je da je IRA, kao deo međunarodne terorističke mreže zajedno sa Irancima, Kubancima i članovima baskijske mreže ETA, trenirala pripadnike Revolucionarne vojne snage Kolumbije (FARC), levo orijentisane pobunjeničke grupa umešane u trgovinu drogom.
Bio bi to još jedan argument u prilog teze da je IRA od terorističke organizacije prerasla u grupu koja se bavi organizovanih kriminalom - trgovinom drogom i reketiranjem.
Iz Belfasta je 10. aprila 2002. stigla vest da je IRA nastavila da uništava svoje ilegalno naoružanje, što je, pod parolom **Zbogom, oružje**, označeno kao istorijski trenutak. Posle 30-godišnje krvave borbe protiv britanske vlasti u Irskoj, tokom koje su se gerilske grupe rimokatoličke manjine suprotstavljale britanskoj vlasti i protestantskoj većini koja je podržava, ovo je bio prelomni trenutak.
Potvrdilo se to oktobra iste godine, kad su lideri Prave IRA najavili da će se njihova frakcija rasformirati **zbog unutrašnjih sukoba**. Saopštenje više članova rukovodstva ove frakcijske grupe, koje su oni izdali sa izdržavanja zatvorske kazne, bez sumnje nosi poruku da je, barem što se Prave IRA tiče, istorija Republikanske armije - na kraju.

ORUŽJE
IZVORI bezbednosti s obe sukobljene strane govorili su, na početku procesa razoružanja, o 2,5 tone eksploziva češke proizvodnje u posedu gerile. Najveći deo toga prokrijumčaren je iz Libije tokom osamdesetih godina. Kako se tvrdi ono predstavlja donaciju libijskog vođe Moamera Gadafija.
U podzemnim bunkerima je 600 pušaka, 30 mitraljeza, devet raketa zemlja-vazduh, više raketnih čamaca, ručnih granata i bacača plamena. Veruje se da je tokom trodecenijske kampanje nasilja IRA prikupila iz drugih izvora još oko 400 pušaka, 40 snajpera velikog dometa, oko 500 pištolja. Sve ovo donelo joj je **titulu** najbolje naoružane gerilske grupe u zapadnoj Evropi.

KORENI
OKO 400. godine Irsku su naseljavali Kelti. Englezi, na čelu sa kraljem Henrijem Drugim Plantadženetom, počinju 1169. godine da osvajaju Irsku, a 1542. engleski kralj Henri osmi, proglasio se za kralja Irske.
Posle revolucije 1649. godine, Oliver Kromvel je podelio svu irsku zemlju engleskim lordovima. Tada je Irska pripojena Velikoj Britaniji. Protestantski kralj Vilijam drugi, 12. jula 1690. godine u bici kod Bojna uspeva da pobedi katoličkog kralja DŽemsa Drugog. Tad je Severna Irska definitivno potpala pod vlast Ujedinjenog kraljevstva.
(NASTAVLJA SE)