Večiti rat - ETA!

Piše: Veljko LALIĆ

TERORISTIČKA organizacija ETA, čiji se pripadnici već 45 godina bore za nezavisnost severne španske provincije Baskije, smatra se za organizaciju i u Evropi. Od osnivanja 1959. godine do danas, ETA je u atentatima ubila više od 850 ljudi, uglavnom državnih funkcionera različitih partija, ali i policajaca i više svojih “otpadnika”. NJena najveća “lovina” je bio premijer i potencijalni naslednik diktatora Franciska Franka Karero Blanko, ubijen u atentatu 1973, dve godine pre generalisimusove smrti.
ETA se bori za nezavisnost provincije Baskije, koja se graniči sa Francuskom i izlazi na Baskajski zaliv. Baski zahtevaju otcepljenje i delova još dve španske provincije, a svoju državu bi proširili i na jug Francuske, gde takođe ima njihovih sunarodnika. Procenjuje se da među dva miliona Baska ETA ne uživa naročito veliku popularnost, ali da njeni malobrojni članovi i operativci - ne više od nekoliko stotina - uspevaju godinama da terorišu špansko, ali delimično i francusko društvo.
Nastanak baskijskog separatizma je posebna priča i više istraživača se slaže da je on tvorevina britanske obaveštajne službe!
BASKIJSKI separatizam posledica je, u stvari, veštački stvorenog nacionalnog identiteta Baska na kome su radili naučnici i etnolozi u Lajpcigu, Beču i Parizu, po nalogu Britanaca. NJihov “proizvod” je u zemlji Baska “širio” lokalni sveštenik Hose Migel de Barandiaran (1889-1980). Po obrazovanju paleontolog i profesor istorije, on je čak stvorio 1913. jednu novu religiju, nazvanu đentilizam, tvrdeći da je Đentile, legendarni Bask iz prehrišćanskog perioda Španije, “bio jedini čist Arijevac u tadašnjoj zapadnoj Evropi”, stvarajući osnovu ideologiji koju je kasnije usvojila ETA - da su Baski superiorni u odnosu na sve druge stanovnike Španije.
“Buđenju” nacionalnog identiteta Baska svesrdno su pomogli, odnosno inicirali Britanci iz vrlo praktičnih razloga: da bi krajem 19. veka oslabili moć imperijalne Španije u njenim južnoameričkim posedima, ali i da bi kontrolisali i eksploatisali velika nalazišta gvožđa koja su pronađena u Baskiji krajem 18. veka. Bilbao, glavni grad provincije Baskije, zahvaljujući ovoj rudi, ubrzo je postao jak industrijski centar.
Britancima nikako nije odgovarao industrijski razvoj Španije, a posebno moć koja je dolazila od gvožđa iz Baskije. Stoga su smislili lukav način da zagospodare rudnicima, čeličanama, ali i bankama i - novinama: britanski industrijalci udavali su svoje ćerke za sinove baskijskih bogataša i tako ulazili u sve pore ovog društva! Za vrlo kratko vreme, čak, 70 odsto gvožđa iz baskijskih rudnika odlazilo je na preradu u Veliku Britaniju... Celoj priči treba dodati i podatak da je Britanija u “buđenju” Baskije imala velike svoje interese, ali, kako kažu istraživači, delovala po direktnom nalogu SAD, posebno kada je u Beloj kući stolovao predsednik Teodor Ruzvelt, koji je i poveo jedan američko-španski rat.
Jednom probuđen, baskijski nacionalizam nezadrživo je napredovao. Sabino de Arana Gori (1865-1903) osniva početkom 20. veka Baskijsku nacionalističku partiju, koja će kasnije prerasti u terorističku ETA, zahvaljujući njenim najmlađim članovima. Prva četvrtina 20. veka nikako nije bila “pogodna” za promovisanje ideja Baska. Oštrica borbe protiv španske dominacije bila je otupljena zahvaljujući snažnim političarima Hoakinu Kosti i Migelu Primu de Riveri, koji su pokrenuli velike javne radove i obezbedili hleb i posao armiji gladnih i nezaposlenih.
Zanimljivo je da su se Baski tokom Španskog građanskog rata (1936-
-1939) svrstali uz republikance, a protiv fašiste i diktatora generalisimusa Franka. Tokom Drugog svetskog rata planina Pirineji, koja razdvaja Francusku i Španiju, inače gnezdo Baska, bila je zapravo “ničija zemlja”. Glavni put za bekstvo iz zapadne Evrope od Gestapoa vodio je preko zemlje Baska. U Španiji je tada Franko, po savetu admirala Kanarisa, šefa Abvera, vodio politiku “otvorenih vrata i zatvorenih očiju”, svesno propuštajući hiljade da pobegnu od pogroma nacista.
Već na početku Drugog svetskog rata, saveznici u Pirineje padobranima spuštaju više grupa britanskih komandosa, ali i američkih. Oni su imali zadatak da pripreme Španiju za period po okončanju svetskog sukoba - da je, kao i Francusku, “rekonstruišu” i organizuju svrgavanje diktatora Franka. Rat se završio, a Franko je ostao na čelu Španije, sve do smrti 1975.
Posleratni period doneo je Baskima nove pritiske Madrida, koji ne priznaje njihov jezik i kulturu. Grupa mladih aktivista baskijskih organizacija, 1959, formira ETA, što je skraćenica od “Baskijska domovina i sloboda”. Nadahnjuju se idejama marksizma i ideološki mogu da se svrstaju u, apsolutno, levičarske pokrete. Operativci ETA obučavaju se šezdesetih godina u Libiji, Alžiru i palestinskim vojnim logorima. U to vreme na pokret veoma snažno utiče i SSSR, a postoje i nepotvrđene glasine da su pojedinci obučavani i u tadašnjoj istočnoj Nemačkoj.
Lingvista Federiko Kurtvig Sagredo smatra se najodgovornijim za transformaciju ETA od nacionalističke, pacifističke organizacije u grupaciju ekstremnih terorista. Postoje tvrdnje da je on u to vreme radio za većinu najvažnijih tajnih službi, uključujući istočne Nemce i Kineze. On je bio zagriženi marksista lenjinista, i tako je ETA primenila koncepciju “revolucionarne borbe” Mao Cedunga i Ho Ši Mina.
Prvi teroristički akt ETA je zabeležila 1961, kada je eksplozijom izazvano iskliznuće voza iz šina, doduše bez žrtava, dok je prva žrtva, 1968, bio šef lokalne policije Meliton Mansanas.
ETA je, sledeći “uputstva” svog idejnog vođe, zaključila 1972. “sporazume o saradnji i uzajamnoj pomoći” sa kurdskim separatistima i Irskom republikanskom armijom (IRA). Postoje podaci da su baskijski separatisti imali intenzivne kontakte i sa sandinistima u Nikaragvi i raznim levičarskim terorističkim pokretima u Južnoj Americi.
Obaveštajni izvori više evropskih zemalja tvrde da je ETA sedamdesetih godina prošlog veka bila stožer pokreta nazvanog “LJudi bez nacije”, čije je sedište bilo u francuskom gradu Perpinjanu (na samoj granici Španije i Francuske). Pokret je okupio sve separatiste Evrope: Korzikance, Bretonce, Provansalce i Katalonce, a “vezivni element” pokreta bio je benediktinski kaluđer Aureli Argemi.
Stručnjaci kažu da ETA, koja nema vođu u klasičnom smislu, glavno uporište i dalje ima na jugozapadu Francuske i da sve svoje terorističke aktivnosti finansira od pljački banaka, otmica, prodaje narkotika i takozvane revolucionarne takse, koju plaćaju svi biznismeni u Baskiji. Smatra se da kolumbijski narko-kartel svoje “proizvode” uglavnom plasira u Evropi, upravo preko ove baskijske organizacije, a da je glavni izvor oružja, osim čeških fabrika eksploziva do raspada zajednice socijalističkih zemalja, belgijska fabrika FNH.
Španija je 1979. usvojila novi ustav koji je Baskiji, ali i drugim provincijama, podario autonomiju. Međutim, dvosmislene odredbe nisu zadovoljile baskijski separatizam koji je već uhvatio preduboke korene.
ETA je od osnivanja više puta proglašavala jednostrano primirje u “ratu” protiv Španije. Ovih dana, posle užasnog masakra na železničkim stanicama u Madridu, namerava sličan manevar. Jedno je sigurno, kako tvrde poznavaoci: ETA nije ni na koji način povezana sa Al kaidom, ali jeste sa organizacijom IRA i, u ovom trenutku, nijedna strana zemlja ne finansira njenu aktivnost. I niko ne može da predvidi njenu dalju aktivnost.


IGNACIO LOJOLA

BASKIJSKI separatisti inspirisali su se likom i delom svog, verovatno najčuvenijeg i najokrutnijeg sunarodnika, Ignacija Lojole, osnivača reda jezuita.
Lojola, koji je na početku karijere bio poznat kao svojevrstan “disident” španske katoličke crkve, idejni je tvorac i začetnik veoma mračnog perioda u istoriji katolicizma - inkvizicije. Prema njegovim uputstvima, na desetine hiljada katolika Španije i Evrope u 16. veku je usmrćeno posle montiranih procesa zbog “nepoštovanja Svevišnjeg”.

JEZIK BASKA

ISTORIČARI se slažu da su Baski starosedeoci Apeninskog poluostrva i da su, kao i mnogi drugi narodi, bili izloženi romanizaciji Rimske imperije. Tezu da su Baske “izmislile” velike sile, potvrđuje i istorijska činjenica da do 1534. godine nije postojala nijedna knjiga napisana na jeziku Baska.
Tek početkom 17. veka jezuiti počinju “rad” u zabitima Pirineja sa neukim i nepismenim stanovništvom na severu Španije na stvaranju “baskijskog jezika”. Oni su “misionarski rad” počeli delovima Biblije, prevedenim na “baskijski jezik”, dotada potpuno nepoznat.
Smatra se da danas, svega, oko tri odsto Baska govori ovim jezikom, a da još oko 15 odsto može da se svrsta u kategoriju “dvojezičnih” - koji govore baskijski i španski.
(NASTAVLJA SE)