Imovina piscima

Piše: Jovan NIKOLIĆ
POZNATOM srpskom političaru sredine 19. veka Milanu Kujundžiću Aberdaru, glavni grad odužio se imenujući njegovim imenom jedan sokak u gradskom središtu. Međutim, Kujundžić je radom u ministarstvu prosvete, zadužbinom koju je ostavio Srpskoj kraljevskoj akademiji nauka, i pesništvom, zaslužio više poštovanja od svog rodnog grada.
Rođen je 14. februara 1842. godine na Zereku, današnjem Dorćolu. Otac Jovan, predstavnik tipične dobrostojeće građanske porodice, upisao je sina najpre u osnovnu školu, kod Konaka kneginje LJubice i Saborne crkve, a potom u nemačku gimnaziju u Pančevu. U tom gradu mladi Kujundžić nije dugo boravio, jer ga je zbog zdravstvenih problema otac vratio u Beograd da završi sedmogodišnju gimnaziju. Milan Kujundžić nastavio je školovanje na beogradskom Liceju, upisavši pravne nauke 1859. godine.
Zbog incidenta na Čukur-česmi i bombardovanja Beograda, Milan Kujundžić je prekinuo školovanje i obukao uniformu konjičkog kaplara srpske vojske. Kada se situacija u Srbiji smirila, među vojnim pitomcima koje je vlada odabrala za školovanje u inostranstvu, našao se i mladi Kujundžić. NJegov studentski put bio je veoma neobičan. Svaku godinu studija završavao je u drugom evropskom velegradu: Beču, Minhenu, Parizu i Oksfordu. U engleskom univerzitetskom centru je i diplomirao.
MILAN Kujundžić, tada već poliglota, vratio se u Srbiju 1866. godine. Zaposlio se u Ministarstvu prosvete, a naredne godine postao profesor i šef katedre na Velikoj školi. Potom je primljen u članstvo Srpskog učenog društva.
Nabujali politički život u Srbiji tog vremena, nije ni Kujundžića ostavio ravnodušnim. Na izborima 1867. godine, glasao je za kandidata koji nije bio po volji policije, zbog čega je proteran iz Velike škole. Tih godina, Kujundžić se javlja kao pesnik liričar. Objavljuje zbirke pesama “Aberdar”, “Prvi jek”, “Drugi jek”, spev “Srpski Patrijar” i baladu “Nevesta hajdukova”. Redovno je pisao i za “Danicu”. Poezija mu je bila rodoljubiva i romantičarska, uz puno poziva omladini na ustanak protiv ugnjetača, i za ujedinjenje. Rano se uključio u rad Ujedinjene srpske omladine.
Na opšte iznenađenje, 1868. godine, Namesništvo je postavilo Milana Kujundžića za sekretara Ministarstva unutrašnjih dela. Međutim, Aberdar, kako se potpisivao nakon prve izdate zbirke pesama, ubrzo je napustio kancelariju Ministarstva, posvetio se uređivanju omladinskog lista “Mlada Srbadija” i sarađivao u nekoliko listova kao autor, recenzent ili urednik.
PREMA političkom uverenju, Milan Kujundžić Aberdar najpre je bio “radikalni liberalac”, a kasnije je postao član Narodnjačke stranke. U vreme rukovođenja Ministarstvom prosvete, Aberdar je uveo predškolski rad, osnovao devojačke škole, podigao nivo gimnazije na osam razreda, a beogradsku Bogosloviju na rang više škole. Na svoju katedru u Velikoj školi vratio se 1873. godine, a naredne postao prvi sekretar Narodne skupštine. Srpsko-turske ratove Aberdar je proveo na frontu kao komandant baterije. Po završetku ratova, izabran je za potpredsednika Narodne skupštine. Kasnije je imenovan za ambasadora u Rimu, ali je već 1882. godine izabran za predsednika Narodne skupštine.
Kada su se ujedinili Srpsko učeno društvo i Srpska kraljevska akademija, Aberdar je učestvovao u zakonskom definisanju spajanja dveju ustanova i izabran za člana Uprave.
Tada je već počeo da poboljeva, pa je 1891. godine, odlučio da napiše testament. Srpskoj kraljevskoj akademiji ostavio je svu imovinu, sa obavezom da obrazuje Zadužbinu Milana Kujundžića Aberdara. Odlukom Akademije, fond je bio namenjen nagrađivanju objavljenih radova te naučne ustanove. Nakon višedecenijskih peripetija, od Aberdarove smrti 1893. godine, zadužbina je počela da funkcioniše tek 1931. godine. Objavila je više knjiga i otkupila nekoliko zbirki za svoju biblioteku.

RAT
DRUGI svetski rat zaustavio je delovanje zadužbine. Početna vrednost zadužbine od 779.000 srebrnih dinara, po završetku rata, potpuno je nestala. Kao i uspomena na Aberdara. Na velikog dobrotvora, značajnog političara i književnika, Beograđane danas podseća samo ćorsokak kojim se dolazi do sporednog ulaza u zgradu Radio-televizije Srbije.
(NASTAVLJA SE)