Bitka za saveznike

Priprema: Veljko Lalić
MADA su komunisti u mnogim zgodnim prilikama akcije četnika na prugama pripisivali sebi, celovitu priču o "Bici za snabdevanje" oni po pravilu preskaču, piše Miloslav Samardžić u svojoj novoj knjizi “General Draža Mihailović i opšta istorija četničkog pokreta”.
- NJihova zvanična istorija, knjiga "Srbija u ratu i revoluciji 1941-1945", od 676 stranica, ni slova ne posvećuje akcijama na prugama - piše Samardžić. - Najkritičniji period s kraja 1942. godine komunisti opisuju u jednoj jedinoj rečenici: "Plašeći se savezničkog iskrcavanja u Jugoslaviji, Hitler u novembru 1942. godine preduzima obimne vojno-političke mere da bi sprečio i uništio NOP, u čemu mu pomažu i domaći izdajnici i izbeglička vlada koja podstiče četničke odrede Draže Mihailovića na borbu protiv NOP". O Hitlerovim "obimnim vojno-političkim merama" radi "uništenja NOP-a" ne navodi se niti jedan nemački dokument, kako tvrdi Samardžić, iz sasvim jednostavnog razloga: zato što ne postoji.
Sva nemačka dokumenta iz ovog perioda u Srbiji govore o merama i akcijama za uništenje četnika.
O brojnom stanju komunista u Srbiji nema ni reči, nastavlja Samardžić: - Bila je to najveća tajna, koja je otkrivena tek u poslednje vreme, u jednom izveštaju "prvog srpskog komuniste" Blagoja Neškovića J. B. Titu iz leta 1942. godine:
"U Zapadnoj Srbiji... nemamo partizana. O sudbini užičkih četa, koje su prešle zimus na svoje terene, ne znamo ništa. U Šumadiji (Kosmaj, Aranđelovac i Kragujevac), takođe nemamo organizovanih odreda, već imamo manje grupe u Kosmaju i Aranđelovcu, oko 20 do 30 partizana, razmeštenih u manjim grupicama po pojedinim selima. Na teritoriji Požarevca sada ima isto oko 30-40 partizana, ali oni deluju kao grupa, odred. Na teritoriji Obrenovca, Jagodine i Smederevske Palanke nemamo ništa. Na teritoriji Kruševca ima odred od oko 60 ljudi. Na teritoriji Kraljeva ništa..."
BROJNO stanje komunista bilo je skromno i godinu dana kasnije. Prema izveštaju Blagoja Neškovića J. B. Titu od 14. jula 1943, u Srbiji se nalazilo 1.052 člana Komunističke partije i 825 "običnih" partizana.
Poređenje partizana i četnika u Srbiji 1942. godine jedva da je i moguće, po ma kom osnovu: komandni kadar, sistem veze, organizacija, naoružanje, obaveštajna služba... U stvari, zbog njihove osnovne delatnosti, kako kaže Samardžić - pljačka i ubistva radi pljačke, nemački i nedićevski izvori i ne prikazuju partizane kao vojnu organizaciju, već kao manje razbojničke grupe.
Tako isto ni akcija komunista na prugama povodom Bitke za Afriku nije bila moguća. Komunistima je nedostajalo sve: od obučenog ljudstva i eksploziva, do motiva, jer su se u Africi borile "imperijalističke sile", Velika Britanija i SAD, čija pobeda i eventualni dolazak na Balkan onemogućavaju njihovu borbu za vlast.
Akciju komunista na prugama Nemci beleže samo u poglavljima "Hrvatska", podvlači Miloslav Samardžić. U mesečnom izveštaju komandanta Balkana generala Aleksandera Lera, od 29. novembra 1942. godine, kaže se kako su "konstatovane povećane diverzije i prepadi na železničke pruge uglavnom u prostoru jugoistočno od Zagreba. Prepadi su do sada uglavnom bili upravljeni protiv sporednih pruga".
Komunistička glavnina, tada smeštena u "sovjetskoj republici" sa centrom u Bihaću, izbegavala je akcije na glavnim prugama, kako ne bi isprovocirala nemačke protivoperacije.
Nemci su i sveukupno, na čitavoj teritoriji okupirane Kraljevine Jugoslavije, veću opasnost videli od četnika nego od komunista, o čemu svedoči sledeći stav iz ovog Lerovog izveštaja:
- Za obezbeđenje železničkih pruga i za zaštitu drugih važnijih građevina grade se stražarske kule.
Na teritoriji Srbije: 177 gotovih, 58 u izgradnji, 6 istrasiranih.
Na teritoriji Hrvatske: 29 gotovih, 67 u izgradnji, 34 istrasirane.
Pod teritorijom Srbije Treći rajh je podrazumevao Nedićevu Srbiju, podseća Samardžić, a pod teritorijom Hrvatske Nezavisnu Državu Hrvatsku, u okviru koje je u ovo vreme postojala komunistička "sovjetska republika". Iako je Nedićeva Srbija bila tri puta manja od nacističke Hrvatske, Nemci su u njoj izgradili daleko više zaštitnih objekata. Razume se, oni su znali da je i deo Nezavisne Države Hrvatske pod kontrolom četnika.
NA teritoriji Nedićeve Srbije Nemci su početkom 1943. godine zbog diverzija i sabotaža na prugama četiri puta streljali zajedno "komuniste i pristalice Draže Mihailovića”, u podjednakoj srazmeri, pod obrazloženjem da nije bilo moguće utvrdi “ko je počinilac”. I iz izveštaja nemačkog komandanta Srbije, generala Badera, od 9. januara 1943. godine, vidi se da su četnici, maskiranjem svojih akcija, kao i nedićevci, stalnim friziranjem izveštaja sa terena, donekle uspeli da zbune Nemce:
- U Srbiji obe ustaničke grupe sprovode povećanu aktivnost. Broj prepada i sabotaža povećao se za 30 posto. Srezovi Kruševac, Leskovac i Požarevac postali su žarišta nemira. Obe ustaničke grupe, pokret D. Mihailovića i komunisti, odvojeni jedni od drugih bore se protiv okupacionih jedinica. Zbog toga se vrlo često ne može ustanoviti koja je grupa izvršila napade i atentate. Uprkos čvrstog antikomunističkog stava rukovodstva pokreta D. Mihailovića, različito se govori o izvesnoj saradnji ljudstva D. Mihailovića sa komunistima. Kod komunista je i sada kao i pre u prvom planu tendencija pljačkanja. Nasuprot dobrom rukovođenju pokretom D. Mihailovića, komunisitičke grupe su najčešće potpuno bez međusobne povezanosti.
Prema postojećim izveštajima engleski uticaj postao je opet primetniji. Izgleda da Englezi dalje izgrađuju svoju obaveštajnu organizaciju na teritoriji Srbije. Pored već do sada aktivnih engleskih oficira u odredima D. Mihailovića, treba još jedan engleski kapetan da se padobrinom spusti na područje Homolja…

RUŠILO OBEZBEĐENJE
ZA diverzije na železnicama četnicima je dobro poslužila i taktika legalizacije. Božidar Panić, docnije potporučnik u Gorskoj kraljevoj gardi, u ovo vreme je kao narednik služio u legalizovanom Kragujevačkom četničkom odredu. Kragujevački četnički odred imao je idealnu poziciju za rušenje pruge Beograd-Niš, jer je, igrom legalizovanih oficira, dobio zadatak da je čuva.
Naš Kragujevački odred je danju obezbeđivao prugu, a noću je rušio. Danju smo, kao nedićevci, čuvali prugu, a noću smo bili ravnogorci i minirali smo je - otkriva ovu tajnu Panić.
KRAJ