Era boljih odnosa

Piše: Miloš Ćorović
VEZIVANJE Mađarske za Trojni pakt, novembra 1940. godine, poklapalo se sa pripremama za zaključenje Ugovora o večitom prijateljstvu između Mađarske i Jugoslavije, koji je potpisan u Budimpešti 12. decembra 1940. Iako su obe vlade bile već bliske Nemačkoj i približavale se ubrzanim tempom Berlinu, Ugovor o prijateljstvu dočekan je s olakšanjem i kod običnog sveta koji se nadao da posle toga predstoji era boljih odnosa između Jugoslavije i Mađarske.
Nekoliko meseci pre potpisivanja Ugovora grof Pal Teleki, potpisnik dokumenta s Jugoslavijom, u svojstvu predsednika vlade, vodio je dug razgovor s članom parlamenta Endre Bajči Žilinskim o situaciji u kojoj se našla Mađarska pritešnjena od Nemačke, kojoj se regent Horti, šef države, bacio u naručje činom potpisivanja Trojnog pakta (Nemačka, Italija i Japan). Ostajući u razgovoru do duboko u noć Žilinski nije mogao da Telekiju ne predoči strašne posledice koje neće moći mimoići Mađarsku ukoliko nastavi putem kojim je krenula. Još pre nego je rat počeo (septembra 1939. nemačkim napadom na Poljsku), Teleki je predviđao i to svoje gledište izložio je rekavši da će se neizbežno formirati savez protiv Hitlera koji će osim SAD obuhvatiti Francusku, Englesku i Sovjetski Savez. U ovom razgovoru Teleki i Žilinski imali su podudarne stavove o tome kakav stav Mađarska treba da zauzme prema Jugoslaviji. Opasnost od Hitlera činilo se da raste koju niko više ne može da zaustavi. U martu 1938. godine Nemačke trupe umarširale su u Beč.
Raste uznemirenost u Beogradu, a i u Mađarskoj mnogi, osim krugova bliskih Nemačkoj, dosta dobro osećaju neugodnost nemačke sile koja sve više preti celom kontinentu.
U BEOGRADU te jeseni 1939. godine osećaju se izrazite simpatije za neke poteze mađarske vlade. Telekijeva vlada, naime, ispoljila je čestito držanje za vreme Hitlerove agresije na Poljsku. Odbila je Hitlerovim trupama da koriste njenu teritoriju za prolaz, a kasnije kada su desetine hiljada izbeglica iz Poljske nagrnule u Mađarsku, pružila im je najbolji mogući tretman.
Jedan mađarski publicista koji je tada boravio u jugoslovenskoj prestonici iznenadio se koliko se mađarskih filmova ovde prikazivalo, koliko se mađarskih romansi po kafanama pevalo i koliko je uopšte mađarskog duha u Beogradu bilo prisutno. Taj novinar se vratio u Budimpeštu i napisao jedan topao članak kojem je dao dugačak i neobičan naslov: "Đavo bi ga znao od čega zavisi naša (jugoslovensko-mađarska sudbina), ali je jedno sigurno: treba da se udružimo".
Taj publicista Imre Nemet otišao je po povratku iz Beograda premijeru Palu Telekiju i opisao mu atmosferu kakvu je doživeo u glavnom gradu Jugoslavije.
Tu atmosferu, prema Nemetu, nije sačinjavalo samo ponašanje zvaničnih krugova, već pre svega ona raspoloženja i reagovanja na opštu evropsku situaciju koja su dolazila mimo neoficijelnih ličnosti. Opšti ton takvih reagovanja, kako beleži mađarski novinar, bio je: zbijmo se, zbijmo se, jer će nas Nemci progutati. Ovakvim opisom situacije u susednoj zemlji grof Teleki bio je zadovoljan.

SJAJNI MOMCI
PRILIKE u Jugoslaviji Imre Nemet izložio je još opširnije Bajči Žilinskom kojeg je sreo odmah po povratku iz Beograda. Kad je saslušao izlaganje svog prijatelja, obraćajući pri tom pažnju na svaki detalj koji ovaj iznosi, Bajči Žilinski oduševljeno je uskliknuo:
- Za ime Gospodnje, pa ja moram s tim ljudima da razgovaram, mora da su to sjajni momci!
(NASTAVLJA SE)