Franjo igra tenis

Piše: Jovanka Simić
POSLE više od dva meseca sistematskog zastrašivanja srpskog stanovništva u Vukovaru i okolini, i najsurovije likvidacije oko 100 srpskih civila, Tomislav Merčep je sredinom avgusta 1991. godine smenjen sa mesta komandanta specijalnih policijskih snaga i prekomandovanu Zagreb.
Tuđman je to uradio gotovo preko noći, ali ne zato što je mislio da je Merčep prevršio meru u iživljavanju nad Srbima, već stoga što se sa svojim miljenikom oštro sukobio u vezi sa planovima za odbranu Vukovara. Ovaj grad, do proleća 1991. godine, komunistički prototip višenacionalnog sklada i berićeta, za nekoliko meseci pod Merčepovom komandom za srpske stanovnike postao je poprište strave iz kojeg je polovina od 26.000 Srba već bila izbegla. Preostali su se zabarikadirali u svojim mestima gde su bili u većini.
Hrvatska policija i formacije Zbora narodne garde, mada naoružani do zuba, nisu se usuđivali da oružanom akcijom deblokiraju zabarikadirana srpska sela i nasilno uspostave svoju vlast. U gradu je postojao jak garnizon JNA koji je u slučaju hrvatskog napada na srpska sela mogao da interveniše. Regularna vojska još uvek postojeće SFRJ delovala je tih meseci po naredbi armijskog rukovodstva, odnosno Predsedništva SFRJ, ne mešajući se otvoreno u srpsko-hrvatske sukobe.
U STRATEGIJI “tampon zone”, međutim, nije bilo doslednosti. Pripadnici JNA su 2. maja u Borovu Selu organizovali akciju spasavanja hrvatskih policajaca, ali nisu micali iz kasarne 4. i 25. jula u vreme Merčepove najžešće akcije “čišćenja” srpskih stanovnika u Borovu Naselju i Lužcu. Sa izuzetkom rezervista iz Vukovara, pripadnici JNA slobodno su se kretali gradom i u vreme kada vukovarski Srbi, zbog sistematskog progona i straha, nisu smeli ni da izlaze u svoja dvorišta.
Tih dana je i strateškom laiku bilo jasno da se približava sukob između Tuđmanove policije, čiji cilj je bilo osamostaljenje Hrvatske, i JNA, koja je trebalo da spreči da i ova republika, poput Slovenije, ode iz zagrljaja bratstva i jedinstva.
Znajući to, Merčep je od Tuđmana tražio da brojčano pojača policiju, da se već jednom krene u konačni obračun, te da hrvatske snage što pre izađu na Dunav, na granicu sa Srbijom. Tuđman je, osluškujući moguće reakcije Vatikana i Nemačke, bio znatno oprezniji. Znao je da bi u sukobu sa JNA poginulo na hiljade Hrvata:
- Ja to, Tomice, moram gledat iz drugog ugla - pokušavao je tog 13. avgusta Tuđman da objasni svom miljeniku. - Za Hrvatsku je bolje da pogine dvije tisuće, nego dvjesto tisuća Hrvata.
Merčepa, rođenog Vukovarčanina, poznatog po prgavoj naravi, ova “predsjednikova” računica toliko je razjarila da je svog poglavnika zasuo mnoštvom uvredljivih reči, posle kojih više nikada nisu sasvim izgladili odnose. Merčep je posle rata napustio HDZ i osnovao svoju Hrvatsku pučku stranku, a više puta je biran na čelnu funkciju Udruge dragovoljaca domovinskog rata. Nedavno je, gostujući na HRT- u, jetko rekao da je hrvatski predsednik toliko bio “zabrinut” za Vukovar da je u vreme najtežih borbi, uoči pada grada u srpske ruke, igrao - tenis!
U svakom slučaju, Tuđman je na sugestiju Josipa Manolića, gotovo u tajnosti, povukao Merčepa u Zagreb na mesto pomoćnika ministra MUP-a. Pet dana kasnije, 18. avgusta 1991. godine, poverenik hrvatske vlade u Vukovaru Marin Vidić Bili, uputio je poverljivo pismo Tuđmanu u kojem ga obaveštava da je Merčep u Vukovaru prethodnih meseci uzurpirao vlast, okružio se kriminalcima koji su upadali u privatne kuće, pretili Srbima, nasilno ih privodili i vršili egzekucije.
- TAKVIM ponašanjem stvorio je u gradu opću psihozu straha među hrvatskim i srpskim pučanstvom, što je rezultiralo masovnim bijegom iz grada, totalnom blokadom rada policije, ZNG, organa uprave i stvorilo opću konfuziju - upozoravao je Vidić, koji je u početku “delio” vlast sa Merčepom, dok ovaj nije potpuno preuzeo grad u svoje ruke.
Da Vidićeva reakcija nije tada bila podstaknuta samo ličnom sujetom, nego i ljudskim porivom, pokazalo se sedam godina kasnije, kada je bio pozvan da u Hagu svedoči protiv bivšeg vukovarskog gradonačelnika Slavka Dokmanovića, optuženog za ubistvo oko 200 Hrvata na PP ”Ovčara”. Vidić nije želeo da svedoči protiv Dokmanovića čak ni kao zaštićeni svedok, što je šokiralo hrvatsku javnost.
U svom prilično hrabrom pismu Tuđmanu, Vidić je upozorio hrvatskog predsednika da se zbog progona srpskog življa pošteni Hrvati smatraju “oblaćenim i kompromitiranima”.
Vidićevo pismo nije ni najmanje uticalo na promenu kursa Tuđmanovog “broda” pod imenom “samostojna Hrvatska”, ali je u haškom dosijeu Merčep jedan od najubedljivijih dokaza o zlodelima “vukovarskog Napoleona”. Bude li slučaj Merčep zaista dospeo pred sud, bez sumnje, Vidić će biti jedan od najneprijatnijih svedoka po “vukovarskog Napoleona.”

PRVI SUKOB SA JNA
PRVI ozbiljniji incident između naoružanih pripadnika HDZ i JNA dogodio se 20. avgusta 1991. godine kada su u vukovarskoj pošti napadnuti vojnici Dejan Lazarević i LJubo Braduljević, koji su tu svakodnevno dolazili po pisma i novčane pošiljke za vojnike u kasarni. Mada je to bio ozbiljan nagoveštaj novih, još žešćih sukoba, komanda garnizona i vrh vukovarske policije pokušali su da umanje njegov značaj. Zajednička istraga nije dovedena do kraja jer su hrvatske snage narednog dana blokirale kasarnu. Naredni incident izbio je 25. avgusta kada su hrvatske snage podmetnule eksploziv pod kamion JNA. Poginuo je jedan vojnik, a četvorica su ranjena. Sukovi su se nizali, a 14. septembra počeo je rat. U dva meseca strahota, palo je na hiljade žrtava na obe strane, s tom razlikom što je Hrvatska uz pomoć svetskih sila i moćnih medija obezbedila oreol žrtve. Sudbine likvidiranih stotinu i više srpskih civila u Vukovaru, godinama su ostale zatrpane pod ruševinama ranjenog grada.

(NASTAVLJA SE)