Na sceni su se igrale predstave uglavnom na nemačkom jeziku. Hrvatski sabor donosi odluku po kojoj kazalište postaje Narodni zavod. Gostovanje zagrebačke glumačke družine u Beogradu.
Piše: akademik Dejan Medaković
U ZAGREBU je lagano sazrevala ideja o osnivanju stalne hrvatske pozornice, tim pre, što je već 1840. godine Hrvatski sabor doneo odluku da kazalište postane Narodni zavod. Novosadska trupa popunila je svoj sastav Zagrepčankama Julijom Štajn, Franjicom Vesel i darovitom glumicom Josipom Vagi, a povećanje ansambla omogućilo je i da trupa obogati repertoar. Uz prevode Kocevia, prevode sa i dela Hana, Šeridana, Holbajna i V. Igoa. Tako je postepeno napušten repertoar koji je bio ograničen uskonacionalnom tematikom.
Drugu sezonu su Novosađani završili 31. marta 1841. Treća sezona u Zagrebu započela je 26. avgusta 1841. godine, Kernerovom dramom "Zrinjski", objavljenom 1814. u Beču, gde je uskoro izvedena i u pozorištu. NJen uspeh u Hrvatskoj je razumljiv, jer je tragični junak Nikola Šubić Zrinjski hrvatsku publiku podsećao na davno prošlu feudalnu slavu i hrabrio je za nove borbe u procesima konstituisanja evropskih nacionalnih država. Čak je i znameniti austrijski slikar Peter Kraft naslikao kompoziciju koja predstavlja "Ispad grofa Nikole Zrinjskog iz Sigeta i juriš na Turke". Ovakvi podsticaji prihvaćeni su u ilirskom preporodu najpre u književnosti kao istorijske drame i u epskom pesništvu, a zatim i u operi Vatroslava Lisinskog.
Godine 1843. i 1844. u Zagrebu su opet nastupale nemačke putujuće trupe. Tek 1845. direktor Ling je priredio nekoliko hrvatskih predstava, u kojima je učestvovao i tenor Frajberg. Pozorišni život je dobio snažan podstrek kada je Vatroslav Lisinski dovršio svoju operu "LJubav i zloba", koja je izvedena nekoliko puta tokom 1846. godine. Za razvoj kazališta zaslužen je i Karl Rozenšen (Karl Rosenschen), koji je u proleće 1847. stigao u Zagreb sa nemačkom družinom. NJega je prosvećeni ilirac dr Dimitrije Demeter, član pravoslavne crkvene opštine, nagovorio da stvori hrvatsku trupu.
ROZENŠEN je ostvario Demeterovu želju, a u njegovu trupu stupila su tada braća Josip i Franc Frojdenrajh, kojima su se pridružili i neki Hrvati i Česi. Hrvatske predstave počele su da se igraju u maju 1847. godine, prikazivanjem predstave "Serežan i junaci", a nastavljene su Kukuljevićevom dramom "Guslar". Bili su to samo povremeni nastupi, jer je trupa, sastavljena na brzinu, bila slabog kvaliteta i radila je sa prekidima. Posle revolucije 1848. godine, Demeter se vratio svojoj staroj ideji da stvori Hrvatsko pozorište, pa je zajedno sa Ognjanom Štriglom osnovao veliko Društvo hrvatskih pozorišnih dobrovoljaca. Na repertoar su stavljeni novi komadi iz tadašnjeg romantičarskog teatra, na pr. "Čaša vode" od Sribea, "Hernani" od Igoa, "Gospođe i husari" od Fredra. Pokrenuta je i biblioteka pod nazivom "Igrokazi društva dobrovoljaca zagrebačkih".
U vreme Bahovog apsolutizma, u Zagrebu su opet igrale nemačke trupe, a Frojdenrajh je napustio Zagreb i otišao u Lavov. Posle pada apsolutizma 1860. Demeter je u Zagreb ponovo doveo Frojdenrajha i Mandrovića, a hrvatski kazališni repertoar obnovljen je izvođenjem Demetrove drame "Crna kraljica". U izmenjenim političkim prilikama nemačke trupe su prestale sa radom i od tada se u Zagrebu glumilo na hrvatskom jeziku. Frojdenrajh je upravu kazališta kao zemaljskog zavoda ponovo preuzeo u jesen 1863. godine, kada je izvedena Ofenbahova opera "Svadbe kod svetiljaka". Obnovljena je i predstava Demetrove drame "Teuta", a prvi put je izvedena i drama "Zvonimir" Jovana Subotića.
Hrvatsko kazalište je sa više sigurnosti ušlo u svoje treće doba, obeleženo ličnošću pisca Augusta Šenoe. To je period koji je započeo 6. septembra 1868. U to vreme deluje komičar Josip Plemenčić, a kao heroina ističe se Marija Ružička Štroci, koju nazivaju hrvatskom Sarom Bernar. Podizanju kazalištnog nivoa doprineo je i Adam Mandrović koji se iz Beograda vratio u Zagreb. Bilo je to vreme kada je odlučeno da se u Zagrebu stvori stalna opera, pa je iz Beča pozvan kompozitor Ivan pl. Zajc. Već 24. februara on je prvi put dirigovao svoje operete "Mjesečnica" i "Momci na brodu", kao i operu "Mislov".
TEK što se u Zagrebu obrazovala glumačka družina, krenula je na gostovanja, ne samo po hrvatskim nego i po srpskim krajevima. U leto 1862. zagrebački glumci krenuli su na put na čelu sa Mandrovićem, najpre u Veliki Bečkerek, zatim u Pančevo i najzad u Beograd. Dolazak ove zagrebačke trupe nije u srpskoj javnosti priman sa istim oduševljenjem, mada su odjeci većinom bili pozitivni. Beogradski "Vidovdan" u broju 86 od 28. jula 1862. pisao je pohvalno o predstavi "Merime" od Matije Bana, istakavši da je "društvo svojom čestitošću zadobilo poštovanje svojoj visokoj umetnosti, a uz to i ljubav svekolike publike". Na šestoj i sedmoj oproštajnoj predstavi Društvo iz Zagreba prikazalo je prvo dramu "Đurađ Smederevac" od Karla Obernjikova, ponovilo je "Vernost srpskog vojnika" i prikazalo komediju "LJubomorna žena", delo koje je u Beogradu igrano još 1847. godine. Značaj srpsko-hrvatskih pozorištnih veza, posebno od šezdesetih godina 20. veka obradio je teatrolog Slavko Batušić.
U junu 1895. odigrana je poslednja predstava u nekadašnjem Stankovićevom pozorištu u Gornjem gradu. Novu epohu započinje intendant dr Stjepan pl. Miletić, potomak pravoslavne porodice.
ZABORAVLJENI DESKAŠEV
MUZIČKU klimu u Zagrebu upotpunjavalo je i delovanje tenora Stevana Deskaševa, rođenog u Aradu 3. oktobra 1825. Muzičko obrazovanje dobio je kod Davorina Jenka u Beogradu, gde je kao lirski tenor dobio angažman u Narodnom pozorištu od 1875. do 1881. Tada je po pozivu došao u Zagreb gde je postao član Hrvatskog zemaljskog kazališta. Često je gostovao i izvan Zagreba, u Rusiji, Novom Sadu i Beogradu, a neko vreme i u Peštanskoj operi. NJegove glavne partije bile su iz operskih dela, a nastupao je i u operetama i nacionalnim komadima sa pevanjem. Nekada traženi pevač, omiljen kod publike, Deskašev je poslednje godine života proveo u Zagrebu zaboravljen i u velikoj bedi, gde je i umro 13. januara 1921. godine.
(NASTAVLJA SE)
U ZAGREBU je lagano sazrevala ideja o osnivanju stalne hrvatske pozornice, tim pre, što je već 1840. godine Hrvatski sabor doneo odluku da kazalište postane Narodni zavod. Novosadska trupa popunila je svoj sastav Zagrepčankama Julijom Štajn, Franjicom Vesel i darovitom glumicom Josipom Vagi, a povećanje ansambla omogućilo je i da trupa obogati repertoar. Uz prevode Kocevia, prevode sa i dela Hana, Šeridana, Holbajna i V. Igoa. Tako je postepeno napušten repertoar koji je bio ograničen uskonacionalnom tematikom.
Drugu sezonu su Novosađani završili 31. marta 1841. Treća sezona u Zagrebu započela je 26. avgusta 1841. godine, Kernerovom dramom "Zrinjski", objavljenom 1814. u Beču, gde je uskoro izvedena i u pozorištu. NJen uspeh u Hrvatskoj je razumljiv, jer je tragični junak Nikola Šubić Zrinjski hrvatsku publiku podsećao na davno prošlu feudalnu slavu i hrabrio je za nove borbe u procesima konstituisanja evropskih nacionalnih država. Čak je i znameniti austrijski slikar Peter Kraft naslikao kompoziciju koja predstavlja "Ispad grofa Nikole Zrinjskog iz Sigeta i juriš na Turke". Ovakvi podsticaji prihvaćeni su u ilirskom preporodu najpre u književnosti kao istorijske drame i u epskom pesništvu, a zatim i u operi Vatroslava Lisinskog.
Godine 1843. i 1844. u Zagrebu su opet nastupale nemačke putujuće trupe. Tek 1845. direktor Ling je priredio nekoliko hrvatskih predstava, u kojima je učestvovao i tenor Frajberg. Pozorišni život je dobio snažan podstrek kada je Vatroslav Lisinski dovršio svoju operu "LJubav i zloba", koja je izvedena nekoliko puta tokom 1846. godine. Za razvoj kazališta zaslužen je i Karl Rozenšen (Karl Rosenschen), koji je u proleće 1847. stigao u Zagreb sa nemačkom družinom. NJega je prosvećeni ilirac dr Dimitrije Demeter, član pravoslavne crkvene opštine, nagovorio da stvori hrvatsku trupu.
ROZENŠEN je ostvario Demeterovu želju, a u njegovu trupu stupila su tada braća Josip i Franc Frojdenrajh, kojima su se pridružili i neki Hrvati i Česi. Hrvatske predstave počele su da se igraju u maju 1847. godine, prikazivanjem predstave "Serežan i junaci", a nastavljene su Kukuljevićevom dramom "Guslar". Bili su to samo povremeni nastupi, jer je trupa, sastavljena na brzinu, bila slabog kvaliteta i radila je sa prekidima. Posle revolucije 1848. godine, Demeter se vratio svojoj staroj ideji da stvori Hrvatsko pozorište, pa je zajedno sa Ognjanom Štriglom osnovao veliko Društvo hrvatskih pozorišnih dobrovoljaca. Na repertoar su stavljeni novi komadi iz tadašnjeg romantičarskog teatra, na pr. "Čaša vode" od Sribea, "Hernani" od Igoa, "Gospođe i husari" od Fredra. Pokrenuta je i biblioteka pod nazivom "Igrokazi društva dobrovoljaca zagrebačkih".
U vreme Bahovog apsolutizma, u Zagrebu su opet igrale nemačke trupe, a Frojdenrajh je napustio Zagreb i otišao u Lavov. Posle pada apsolutizma 1860. Demeter je u Zagreb ponovo doveo Frojdenrajha i Mandrovića, a hrvatski kazališni repertoar obnovljen je izvođenjem Demetrove drame "Crna kraljica". U izmenjenim političkim prilikama nemačke trupe su prestale sa radom i od tada se u Zagrebu glumilo na hrvatskom jeziku. Frojdenrajh je upravu kazališta kao zemaljskog zavoda ponovo preuzeo u jesen 1863. godine, kada je izvedena Ofenbahova opera "Svadbe kod svetiljaka". Obnovljena je i predstava Demetrove drame "Teuta", a prvi put je izvedena i drama "Zvonimir" Jovana Subotića.
Hrvatsko kazalište je sa više sigurnosti ušlo u svoje treće doba, obeleženo ličnošću pisca Augusta Šenoe. To je period koji je započeo 6. septembra 1868. U to vreme deluje komičar Josip Plemenčić, a kao heroina ističe se Marija Ružička Štroci, koju nazivaju hrvatskom Sarom Bernar. Podizanju kazalištnog nivoa doprineo je i Adam Mandrović koji se iz Beograda vratio u Zagreb. Bilo je to vreme kada je odlučeno da se u Zagrebu stvori stalna opera, pa je iz Beča pozvan kompozitor Ivan pl. Zajc. Već 24. februara on je prvi put dirigovao svoje operete "Mjesečnica" i "Momci na brodu", kao i operu "Mislov".
TEK što se u Zagrebu obrazovala glumačka družina, krenula je na gostovanja, ne samo po hrvatskim nego i po srpskim krajevima. U leto 1862. zagrebački glumci krenuli su na put na čelu sa Mandrovićem, najpre u Veliki Bečkerek, zatim u Pančevo i najzad u Beograd. Dolazak ove zagrebačke trupe nije u srpskoj javnosti priman sa istim oduševljenjem, mada su odjeci većinom bili pozitivni. Beogradski "Vidovdan" u broju 86 od 28. jula 1862. pisao je pohvalno o predstavi "Merime" od Matije Bana, istakavši da je "društvo svojom čestitošću zadobilo poštovanje svojoj visokoj umetnosti, a uz to i ljubav svekolike publike". Na šestoj i sedmoj oproštajnoj predstavi Društvo iz Zagreba prikazalo je prvo dramu "Đurađ Smederevac" od Karla Obernjikova, ponovilo je "Vernost srpskog vojnika" i prikazalo komediju "LJubomorna žena", delo koje je u Beogradu igrano još 1847. godine. Značaj srpsko-hrvatskih pozorištnih veza, posebno od šezdesetih godina 20. veka obradio je teatrolog Slavko Batušić.
U junu 1895. odigrana je poslednja predstava u nekadašnjem Stankovićevom pozorištu u Gornjem gradu. Novu epohu započinje intendant dr Stjepan pl. Miletić, potomak pravoslavne porodice.
ZABORAVLJENI DESKAŠEV
MUZIČKU klimu u Zagrebu upotpunjavalo je i delovanje tenora Stevana Deskaševa, rođenog u Aradu 3. oktobra 1825. Muzičko obrazovanje dobio je kod Davorina Jenka u Beogradu, gde je kao lirski tenor dobio angažman u Narodnom pozorištu od 1875. do 1881. Tada je po pozivu došao u Zagreb gde je postao član Hrvatskog zemaljskog kazališta. Često je gostovao i izvan Zagreba, u Rusiji, Novom Sadu i Beogradu, a neko vreme i u Peštanskoj operi. NJegove glavne partije bile su iz operskih dela, a nastupao je i u operetama i nacionalnim komadima sa pevanjem. Nekada traženi pevač, omiljen kod publike, Deskašev je poslednje godine života proveo u Zagrebu zaboravljen i u velikoj bedi, gde je i umro 13. januara 1921. godine.
(NASTAVLJA SE)
Pratite nas i putem iOS i android aplikacije
Najnovije iz rubrike
uživoRAT U UKRAJINI Zelenski: Zabrana pregovora se ne odnosi na mene; Peskov: Rusija se sprema za pregovore u Istanbulu
RAT u Ukrajini-1.175. dan.
13. 05. 2025. u 07:31 >> 16:53
NEVEROVATNO UKUSNA: Kruna od lisnatog testa sa spanaćem i kozijim sirom
OVA kruna od lisnatog testa sa spanaćem i kozjim sirom pravi je hit za svaku priliku – izgleda impresivno, a priprema se lako.
13. 05. 2025. u 16:45
PARIZ OSTAJE BEZ NAJBOLJEG IGRAČA: Ti DŽej Šorts ide u NBA ligu
PRAVO otkrovenje u Evroligi bio je omaleni plejmejker Pariz Ti Džej Šorts. Njegove sjajne partije nisu promakle ni NBA klubovima, pa se tako pojavila informacija da mi Amerikanac naredne sezone mogao da igra u najjačoj ligi na svetu.
13. 05. 2025. u 16:45
NESTOROVIĆ O BLOKADERIMA FOTELJAŠIMA: Gadili su se politike, a onda je došlo do kopernikanskog obrta! (VIDEO)
DOKTOR Branimir Nestorović, poslanik u Skupštini Srbije i redova "Mi, snaga naroda" govorio je u jednom gostovanju o blokaderima foteljašima.
13. 05. 2025. u 16:41
ZELENSKI: "DEKRET NE VAŽI ZA MENE" Najavljuje mogući susret sa Putinom u Turskoj 15. maja
DEKRET o zabrani pregovora sa Rusijom ne odnosi se na mene lično, izjavio je Vladimir Zelenski u razgovoru sa novinarima. On je takođe potvrdio da 15. maja ima planiran sastanak sa turskim liderom Redžepom Tajipom Erdoganom u Ankari, ali i da računa da će se sastati sa ruskim predsednikom Vladimirom Putinom u Ankari ili Istanbulu.
13. 05. 2025. u 16:32
