Slikar Nikola Mašić, Srbin po narodnosti,pravoslavac po veri, polazi od načela da je borba za političare, a mir za umetnike. Ferd Kikerec ilustruje Mažuranićev "Smrt Smail-age Čengića" i NJegošev "Gorski vijenac" .
Piše: akademik Dejan Medaković
AUSTRIJSKO istorijsko slikarstvo je kod mnogih naroda Monarhiej podstaklo želju za priključivanjem raznovrsnim tokovima probuđenog istorizma. Tako dolazi do naglog porasta istorijskog slikarstva kod Poljaka, Čeha, Mađara, Hrvata i Srba. Ono je, na razne načine, služilo prosvetiteljskim i nacionalno-oslobodilačkim ciljevima, doprinoseći stvaranju političkog otpora germanizaciji. Bahov apsolutizam nije bio kadar da zadrži procese koji su u Habzburškoj Monarhiji oglašavali kraj njenog srednjovekovngo ustrojstva. Pad omraženog režima 1859. godine, do kojeg je došlo posle austrijskog vojnog poraza u Italiji, kod potlačenih naroda u Monarhiji probudio je nade u dobijanje političkih sloboda i konačno potvrđivanje njihovih nacionalnih prava.
Istorijsko slikarstvo kod Hrvata dobilo je zamah zahvaljujući slikaru Ferdu Kikerecu đaku Franje Mikea. Nadahntu pesmom A. Šenoe, Kikerec je 1869. naslikao svoju impresiju na temu Dolazak hrvata... Posle školovanja u Minhenu i u Italiji, odlazi 1875. u Dalmaciju i Crnu Goru, gde je pratio crnogorsku borbu s Turcima, pripremajući istovremeno i ilustracije za Mažuranićev ep Smrt Smail-age Čengića i NJegošev Gorski vijenac...Nakon povratka u Zagreb 1876, radio je istorijske kompozicije, a već nazivi tih slika otkrivaju njegovo romantičarsko raspoloženje. Tako, 1879. nastaje kompozicija Smrt Matije gubca, a 1878. Krunisanje kralja Zvonimira... Iz 1879. potiču Ženidba cara Dušana i Kosovka devojka, a 883. nastaje slika Poslednji časovi Petra Zrinjskog i Krste Frankopana... Time je i on doprineo širenju kulta zrinjskih i Frankopana i proslavljanju hrvatskih kraljeva, posebno kralja Tomislava, iz čijeg je života naslikao više kompozicija. Umro je 1893.
IDEJNE osnove istorijskog slikarstva kod Srba stvorene su u drugačijim uslovima od hrvatskih. Prve istorijske kompozicije se u srpskoj umetnosti javljaju već u 18. veku. Joakim Marković je 1750. naslikao u zadužbini barona Mikašinovića u Dišniku (Moslavina), dve istorijske kompozicije, čija je sadržina bila preuzeta iz ruske prerade Baronijevih crkvenih Anala... Na jednoj je prikazan trenutak kada Srbi u varaždinskom generalatu primaju 1630. tzv. Statuta Vlachorum, a na drugoj je naslikan vizantijski car Vasilije 2, koji Srbima i Hrvatima dozvoljava naseljavanje na Balkanu. Sve do sredine 19. veka, kod Srba jedva da je postojalo istorijsko slikarstvo. NJegov nastanak se vezuje za ideju obnove srpske države u romantizmu. Kod perifernih Srba se takvo slikarstvo javlja još kasnije, jer su tadašnji slikari zanemarivali istorijsku temutiku.
Među njima prvenstvo ima Nikola Mašić. Godine 1891. u zemunskom listu "Novo vreme", dr Vladimir Nikolić je objavio opširni članak o slikaru Nikoli Mašiću, a nešto kasnije, 1895. isti članak je preštampan u dragocenoj knjižici Srpski slikari. U njemu su sabrani glavni podaci o Mašićevom rođenju "od srpskih roditelja" u Otočcu 15/27. novembra 1852, o životnom putu, školovanju u Trstu, Beču, Gracu, Minhenu, o njegovim putovanjima u Francusku i Italiju i o njegovoj delatnosti u Zagrebu, gde je bio nastavnik na tek osnovanoj Obrtnoj školi. Umro je 4. juna 1902. godine.
Nikolić je prvi dotakao pitanje, kome narodu Mašić pripada? Svoje stanovište obrazložio je na najtolerantniji način, rekavši: "To je i takav je Nikola Mašić. Po narodnosti Srbin a po veri pravoslavan, ne sudeluje on kao ni njegove slike u današnjoj borbi, koja mimo njega prolazi kao posve dnevna larma mimo umetnosti. On poštuje na Hrvatima i Srbima one strane koje se dobrima nazivaju i ljubi i jedan i drugi narod podjednako. On ispoveda načelo da umetnik ne treba da je političar i da je za političare borba, a za umetnike mir. U ovome se ugledao na Đuru Daničića. Za to se i Srbi i Hrvati prepiru, ko će više tu umerenost da poštuje i zato ga rado i jedni i drugi nazivaju svojim.
NEDOPUSTIVO je prećutkivanje da je Nikola Mašić Srbin, odnosno da pripaad i razvoju srpske umetnosti. NJegov je opus ugrađen u hrvatsku umetnost, u kojoj predstavlja važnu etapu tzv. idealističkog realizma, koji cveta u razdoblju 1860-1890. NJegovo srpsko opredeljenje ožalili su glavni pisci hrvatske umetničke istoriografije, LJuba Babić i Matko Peić... Prehvaljen u svom vremenu, anegdotskom ljupkošću svojih slika nije izbegao strožije sudove moderne hrvatske likovne kritike, posebno LJube Babića. Mašić kao da se zauvek vezao za programska načela Ise Kršnjavog, koji je strogo propovedoa "da realizam ili istina mora biti u umjetničkom djelu poljepšana, idealizirana, oljepšana po jeziku, po stilu, po činu i materijalu Seoska odijela na pozornici treba da budu od finijeg materijala, kroj te odjeće po svetačkoj narodnoj nošnji.
Zato je Babić i mogao da osudi Mašićevo slikarstvo, tvrdeći da mu je impresionistička paleta tajna". Sa svojim umetničkim shvatanjima Mašić se nije mogao naći u kolu tadašnje Moderne, koja se počela okupljati pred kraj Kuenovog vremena. Bez obzira na odsustvo iz pokreta koji je u hrvatsku umetnost donela "zagrebačka šarena škola" pod vođstvom Vlaha Bukovca, on je bio značajan slikar hrvatskog akademizma, onog njegovog htenja koje je čeznula za "ulepšanim svetom", kako ga je nazvao sliakr i kritičar Aleksa Čelebonović. Tom, danas odbačenom svetu, ne može se osporiti crtačka preciznsot, zrelost i studioznsot, koja zahteva gipkost i majstorstvo ruke. To su vrline koje je ovaj Srbin iz Like, zaljubljenik idiličnih stanja koja oplemenjuju i preobražavaju svkau ružnoću ovog sveta, sigurno posedovao.
SVESTRANI KONJOVIĆ
MUZIČKI život u Zagrebu pred Prvi svetski rat ne može se ni zamisliti bez srpskih muzičkih velikana koji i danas predstavljaju klasike.
To je kompozitor Petar Konjović, rođen 5. maja 1883. koji se svojim delom višestruko utkao u muzički život Zagreba. Tu se 1917. predstavio svojim operskim prvencem "Miloševa ženidba", kasnije sa izmenjenim nazivom u "Vilin veo" i samostalnim kompozicionim koncertom. U doba austrijske cenzure i pritisaka sarađivao je u časopisu "Hrvatska njiva", gde je kao muzički kritičar objavljivao članke o pozorištu sa kojim se upoznao još kao student u Pragu. Do kraja Prvog svetskog rata dovršio je svoju simfoniju, duhovnu muziku koja sadrži dve liturgije i nekoliko duhovnih pesama. Tokom prvog svetskog rata nastale su njegove simfonijske varijacije "Na selu", komponovane 1915. godine. One predstavljaju prvi krupniji muzički oblik u kojem se oseća uticaj Stevana Mokranjca. Konjović se ogledao i kao kritičar i muzički hroničar Zagreba, a svoje članke sabrao je 1919. u knjizi "Ličnosti". Posle Prvog svetskog rata, jedno vreme bio je direktor Opere i intendant Hrvatskog narodnog kazališta, a 1939. postao je rektor i profesor tek osnovane Muzičke akademije u Beogradu, gde je i umro 1. oktobra 1970.
(NASTAVLJA SE)
AUSTRIJSKO istorijsko slikarstvo je kod mnogih naroda Monarhiej podstaklo želju za priključivanjem raznovrsnim tokovima probuđenog istorizma. Tako dolazi do naglog porasta istorijskog slikarstva kod Poljaka, Čeha, Mađara, Hrvata i Srba. Ono je, na razne načine, služilo prosvetiteljskim i nacionalno-oslobodilačkim ciljevima, doprinoseći stvaranju političkog otpora germanizaciji. Bahov apsolutizam nije bio kadar da zadrži procese koji su u Habzburškoj Monarhiji oglašavali kraj njenog srednjovekovngo ustrojstva. Pad omraženog režima 1859. godine, do kojeg je došlo posle austrijskog vojnog poraza u Italiji, kod potlačenih naroda u Monarhiji probudio je nade u dobijanje političkih sloboda i konačno potvrđivanje njihovih nacionalnih prava.
Istorijsko slikarstvo kod Hrvata dobilo je zamah zahvaljujući slikaru Ferdu Kikerecu đaku Franje Mikea. Nadahntu pesmom A. Šenoe, Kikerec je 1869. naslikao svoju impresiju na temu Dolazak hrvata... Posle školovanja u Minhenu i u Italiji, odlazi 1875. u Dalmaciju i Crnu Goru, gde je pratio crnogorsku borbu s Turcima, pripremajući istovremeno i ilustracije za Mažuranićev ep Smrt Smail-age Čengića i NJegošev Gorski vijenac...Nakon povratka u Zagreb 1876, radio je istorijske kompozicije, a već nazivi tih slika otkrivaju njegovo romantičarsko raspoloženje. Tako, 1879. nastaje kompozicija Smrt Matije gubca, a 1878. Krunisanje kralja Zvonimira... Iz 1879. potiču Ženidba cara Dušana i Kosovka devojka, a 883. nastaje slika Poslednji časovi Petra Zrinjskog i Krste Frankopana... Time je i on doprineo širenju kulta zrinjskih i Frankopana i proslavljanju hrvatskih kraljeva, posebno kralja Tomislava, iz čijeg je života naslikao više kompozicija. Umro je 1893.
IDEJNE osnove istorijskog slikarstva kod Srba stvorene su u drugačijim uslovima od hrvatskih. Prve istorijske kompozicije se u srpskoj umetnosti javljaju već u 18. veku. Joakim Marković je 1750. naslikao u zadužbini barona Mikašinovića u Dišniku (Moslavina), dve istorijske kompozicije, čija je sadržina bila preuzeta iz ruske prerade Baronijevih crkvenih Anala... Na jednoj je prikazan trenutak kada Srbi u varaždinskom generalatu primaju 1630. tzv. Statuta Vlachorum, a na drugoj je naslikan vizantijski car Vasilije 2, koji Srbima i Hrvatima dozvoljava naseljavanje na Balkanu. Sve do sredine 19. veka, kod Srba jedva da je postojalo istorijsko slikarstvo. NJegov nastanak se vezuje za ideju obnove srpske države u romantizmu. Kod perifernih Srba se takvo slikarstvo javlja još kasnije, jer su tadašnji slikari zanemarivali istorijsku temutiku.
Među njima prvenstvo ima Nikola Mašić. Godine 1891. u zemunskom listu "Novo vreme", dr Vladimir Nikolić je objavio opširni članak o slikaru Nikoli Mašiću, a nešto kasnije, 1895. isti članak je preštampan u dragocenoj knjižici Srpski slikari. U njemu su sabrani glavni podaci o Mašićevom rođenju "od srpskih roditelja" u Otočcu 15/27. novembra 1852, o životnom putu, školovanju u Trstu, Beču, Gracu, Minhenu, o njegovim putovanjima u Francusku i Italiju i o njegovoj delatnosti u Zagrebu, gde je bio nastavnik na tek osnovanoj Obrtnoj školi. Umro je 4. juna 1902. godine.
Nikolić je prvi dotakao pitanje, kome narodu Mašić pripada? Svoje stanovište obrazložio je na najtolerantniji način, rekavši: "To je i takav je Nikola Mašić. Po narodnosti Srbin a po veri pravoslavan, ne sudeluje on kao ni njegove slike u današnjoj borbi, koja mimo njega prolazi kao posve dnevna larma mimo umetnosti. On poštuje na Hrvatima i Srbima one strane koje se dobrima nazivaju i ljubi i jedan i drugi narod podjednako. On ispoveda načelo da umetnik ne treba da je političar i da je za političare borba, a za umetnike mir. U ovome se ugledao na Đuru Daničića. Za to se i Srbi i Hrvati prepiru, ko će više tu umerenost da poštuje i zato ga rado i jedni i drugi nazivaju svojim.
NEDOPUSTIVO je prećutkivanje da je Nikola Mašić Srbin, odnosno da pripaad i razvoju srpske umetnosti. NJegov je opus ugrađen u hrvatsku umetnost, u kojoj predstavlja važnu etapu tzv. idealističkog realizma, koji cveta u razdoblju 1860-1890. NJegovo srpsko opredeljenje ožalili su glavni pisci hrvatske umetničke istoriografije, LJuba Babić i Matko Peić... Prehvaljen u svom vremenu, anegdotskom ljupkošću svojih slika nije izbegao strožije sudove moderne hrvatske likovne kritike, posebno LJube Babića. Mašić kao da se zauvek vezao za programska načela Ise Kršnjavog, koji je strogo propovedoa "da realizam ili istina mora biti u umjetničkom djelu poljepšana, idealizirana, oljepšana po jeziku, po stilu, po činu i materijalu Seoska odijela na pozornici treba da budu od finijeg materijala, kroj te odjeće po svetačkoj narodnoj nošnji.
Zato je Babić i mogao da osudi Mašićevo slikarstvo, tvrdeći da mu je impresionistička paleta tajna". Sa svojim umetničkim shvatanjima Mašić se nije mogao naći u kolu tadašnje Moderne, koja se počela okupljati pred kraj Kuenovog vremena. Bez obzira na odsustvo iz pokreta koji je u hrvatsku umetnost donela "zagrebačka šarena škola" pod vođstvom Vlaha Bukovca, on je bio značajan slikar hrvatskog akademizma, onog njegovog htenja koje je čeznula za "ulepšanim svetom", kako ga je nazvao sliakr i kritičar Aleksa Čelebonović. Tom, danas odbačenom svetu, ne može se osporiti crtačka preciznsot, zrelost i studioznsot, koja zahteva gipkost i majstorstvo ruke. To su vrline koje je ovaj Srbin iz Like, zaljubljenik idiličnih stanja koja oplemenjuju i preobražavaju svkau ružnoću ovog sveta, sigurno posedovao.
SVESTRANI KONJOVIĆ
MUZIČKI život u Zagrebu pred Prvi svetski rat ne može se ni zamisliti bez srpskih muzičkih velikana koji i danas predstavljaju klasike.
To je kompozitor Petar Konjović, rođen 5. maja 1883. koji se svojim delom višestruko utkao u muzički život Zagreba. Tu se 1917. predstavio svojim operskim prvencem "Miloševa ženidba", kasnije sa izmenjenim nazivom u "Vilin veo" i samostalnim kompozicionim koncertom. U doba austrijske cenzure i pritisaka sarađivao je u časopisu "Hrvatska njiva", gde je kao muzički kritičar objavljivao članke o pozorištu sa kojim se upoznao još kao student u Pragu. Do kraja Prvog svetskog rata dovršio je svoju simfoniju, duhovnu muziku koja sadrži dve liturgije i nekoliko duhovnih pesama. Tokom prvog svetskog rata nastale su njegove simfonijske varijacije "Na selu", komponovane 1915. godine. One predstavljaju prvi krupniji muzički oblik u kojem se oseća uticaj Stevana Mokranjca. Konjović se ogledao i kao kritičar i muzički hroničar Zagreba, a svoje članke sabrao je 1919. u knjizi "Ličnosti". Posle Prvog svetskog rata, jedno vreme bio je direktor Opere i intendant Hrvatskog narodnog kazališta, a 1939. postao je rektor i profesor tek osnovane Muzičke akademije u Beogradu, gde je i umro 1. oktobra 1970.
(NASTAVLJA SE)
Pratite nas i putem iOS i android aplikacije
Najnovije iz rubrike
uživoRAT U UKRAJINI Zelenski: Zabrana pregovora se ne odnosi na mene; Peskov: Rusija se sprema za pregovore u Istanbulu
RAT u Ukrajini-1.175. dan.
13. 05. 2025. u 07:31 >> 16:53
NEVEROVATNO UKUSNA: Kruna od lisnatog testa sa spanaćem i kozijim sirom
OVA kruna od lisnatog testa sa spanaćem i kozjim sirom pravi je hit za svaku priliku – izgleda impresivno, a priprema se lako.
13. 05. 2025. u 16:45
PARIZ OSTAJE BEZ NAJBOLJEG IGRAČA: Ti DŽej Šorts ide u NBA ligu
PRAVO otkrovenje u Evroligi bio je omaleni plejmejker Pariz Ti Džej Šorts. Njegove sjajne partije nisu promakle ni NBA klubovima, pa se tako pojavila informacija da mi Amerikanac naredne sezone mogao da igra u najjačoj ligi na svetu.
13. 05. 2025. u 16:45
NESTOROVIĆ O BLOKADERIMA FOTELJAŠIMA: Gadili su se politike, a onda je došlo do kopernikanskog obrta! (VIDEO)
DOKTOR Branimir Nestorović, poslanik u Skupštini Srbije i redova "Mi, snaga naroda" govorio je u jednom gostovanju o blokaderima foteljašima.
13. 05. 2025. u 16:41
ZELENSKI: "DEKRET NE VAŽI ZA MENE" Najavljuje mogući susret sa Putinom u Turskoj 15. maja
DEKRET o zabrani pregovora sa Rusijom ne odnosi se na mene lično, izjavio je Vladimir Zelenski u razgovoru sa novinarima. On je takođe potvrdio da 15. maja ima planiran sastanak sa turskim liderom Redžepom Tajipom Erdoganom u Ankari, ali i da računa da će se sastati sa ruskim predsednikom Vladimirom Putinom u Ankari ili Istanbulu.
13. 05. 2025. u 16:32
