Papa priznao greške

Piše: Ana PETROVIĆ

OD samog završetka Drugog vatikanskog koncila, 1965, kao jedna od njegovih najznačajnijih odluka smatra se odustajanje Rimokatoličke crkve od "ekskluziviteta" među religijama, a posebno među hrišćanskim crkvama.
Unutar hrišćanskih crkava i zajednica pokrenut je ekumenizam, dijalog i saradnja, koji su bili stubovi politike i pape Jovana Pavla Drugog. On je, međutim, u "startu" izneverio koncilske stavove, jer je insistirao na najvišem mogućem stepenu jedinstva i zajedništva među hrišćanima.
Omiljena papina uzrečica da "Evropa diše s dva plućna krila: istokom i zapadom" odnosila se podjednako na duhovne i svetovne odnose.
Velika želja pape Vojtile - obnova jedinstva hrišćanstva - nije nešto čime je mogao biti zadovoljan, uzele se u obzir njene političke implikacije ili ne.
Mada je, pokretanjem teološkog dijaloga između katolicizma i pravoslavlja, 1980. godine, učinio veliki korak ka ponovnom ujedinjenju, stavio je veliku prepreku tom cilju zahtevom da papa zadrži ulogu vrhovnog poglavara za sve hrišćane.
Svojim apostolskim pismom pravoslavnim crkvama iz 1995. godine, papa se ponovo približio koncilskim stavovima o pitanjima hrišćanskog raskola i pomirenja. Tada je prvi put priznao greške Vatikana, ističući kako je priznavanje grešaka iz prošlosti "čin poštenja i hrabrosti, koji nam pomaže da ojačamo našu veru".
Bilo je, međutim, kasno da se nešto više na tome postigne za veličanstveni dvomilenijumski jubilej hrišćanstva. Ispostavilo se da ni sama vatikanska Kurija nije bila spremna da prati to papino "spektakularno" pokajanje i otvaranje, a nacionalne pravoslavne crkve još manje.
Ipak, u to vreme došlo je do posete vaseljenskog patrijarha Vartolomeja Prvog Svetoj Stolici.
TAJ krupni korak je, kao i prethodna dva susreta na najvišem nivou u drugom milenijumu, doživeo svoj uzmak, radi sasvim vanreligijskih pitanja, kojima se papa bavi snagom svog autoriteta. Mada se tada, 1995. godine, suprotstavio bombardovanju Srba u Bosni i Hercegovini, ostaće neizbrisivo njegovo višegodišnje zalaganje za "pravedni rat" i "osvetu" i žrtvovanje pravoslavnih Srba u tom ratu, kako bi očuvao dobre odnose sa islamskim svetom.
Bio je to i ostao jedan od kamenova spoticanja u odnosima sa svim pravoslavnim crkvama i značajna prepreka proklamovanom projektu "ujedinjavanja". To se posebno odnosi na Rusku prvoslavnu crkvu.
Budući da jedinstvo hrišćana nije ni na vidiku, Vatikan je pred proslavu drugog milenijuma hrišćanstva ponudio "mekšu" varijantu: "kikonija" - "zajedništvo", umesto ranijeg zahteva za "povratak" pravoslavaca i ostalih hrišćanskih zajednica u katoličanstvo. I dalje je ostala deviza "Mi smo jedna crkva Hristova!".
A onda je, još jednim od papinih retrogradnih poteza, i to dovedeno u pitanje. Deklaracijom "Dominus Jezus" (Gospod Hristos) od 5. septembra 2000. godine, Vatikan je prvi put posle Drugog koncila značajno izmenio stav prema drugim crkvama i religijama.
Ne dovodeći u pitanje ekumenizam i "sestrinstvo" crkava, ovim dokumentom Vatikan ga je sveo samo na - pravoslavne crkve.
To je, četiri meseca pred ulazak u treći milenijum hrišćanstva, izazvalo pravi šok među crkvama koje su, tokom dvodecenijske ekumenske saradnje i međukonfesionalnih odnosa, stekle utisak da su od najvećeg hrišćanskog autoriteta prihvaćene u zajednicu Hristovu.
USLEDILE su oštre reakcije. Vatikan je optužen za "povratak u srednji vek", za novi (stari) rimocentrizam, apsolutizam i reviziju Drugog vatikanskog koncila. Kritičari su se pozivali na Novi zavet, gde se ne pominje izraz "sestrinska crkva", a pogotovu ne "majka" crkva, što je Vatikan pod vođstvom pape Jovana Pavla Drugog nastojao da Rimokatolička crkva ponovo bude.
Kroz celu svoju istoriju, Rimokatolička crkva je sebe smatrala "majkom i učiteljicom" ljudi i naroda. Na Drugom koncilu, Crkva se proglasila "služiteljicom čovečanstva", odbacivši raniju težnju za "vladanjem" ovozemaljskim vrednostima i objavivši autonomiju države i kulture od crkvene hijerarhije.
Na širem hrišćanskom planu, Koncil je postigao spektakularno povlačenje anatema između Katoličke i Grčkopravoslavne crkve Carigradskog patrijarhata.
Ne zna se da li je i u ovome Vojtila imao ličnog udela, ali u jednom drugom potezu svakako jeste. Dan pre završetka Koncila, Episkopat Poljske katoličke crkve uputio je pismo crkvenom vođstvu Nemačke, sa predlogom da se "približe naša dva katolička naroda".

KARDINAL
PONUDA i molba za oproštaj izazvala je snažan protest državnog rukovodstva Poljske, javnog mnjenja, pa čak i radnika. Prašina se slegla zahvaljujući tome što je počela jubilarna hiljadita godišnjica pokrštenja Poljske, čije je obeležavanje ujedinilo emocije katoličkih masa Poljaka. Vojtila je još jednom trijumfovao: papa mu je dodelio kardinalsku kapicu.

(NASTAVLJA SE)