Tito u Vatikanu

Piše: Ana Petrović
RAZUME se da je papa bio svestan opasnosti po regionalnu i evropsku bezbednost ako bi se udovoljilo secesionističkim aspiracijama kosmetskih Albanaca. Stoga su i njegovi zahtevi za obustavljanje bombardovanja Jugoslavije, uz snažnu podršku njenim civilnim žrtvama, koja je izražena slanjem u Beograd visoke diplomatske delegacije i ostankom papskog nuncija sve vreme rata u našem glavnom gradu - značili mnogo više od humanističke poruke koja se od svetog oca očekuje u ovakvim (ne)prilikama.
Pa, ipak, bilo je nemalo iznenađenje što prilikom posete pape Rumuniji, njegove prve posete jednoj pravoslavnoj državi, ni pravoslavni patrijarh ni katolički vrhovni pastir nisu nedvosmisleno osudili bombardovanje i zatražili da se ono prekine.
U iščekivanju takvog poteza, sve što je u zajedničkom apelu objavljeno zazvučalo je u najmanju ruku nedovoljno. Ako se izuzmu izrazi solidarnosti i kvalifikacija "žrtve ubilačkog bombardovanja", ostale glavne sintagme govore o poistovećivanju (odgovornosti) agresora i žrtve. Papa i patrijarh Teoktist su, naime, govorili o "konfliktnim stranama" i pozvali ih da "reše svoje razlike" u skladu sa važećim konvencijama i da "polože oružje".
Za razumevanje svih tih poteza potrebno je poznavati ukupost složenih odnosa između Jugoslavije i Svete Stolice pre i od dolaska pape Jovana Pavla Drugog na njeno čelo.
Na osnovama Drugog vatikanskog koncila, došlo je do uspostavljanja kontakta i međudržavnih odnosa (SFR) Jugoslavije i Svete Stolice posle Drugog svetskog rata. Nakon potpisivanja Protokola o uspostavljanju diplomatskih odnosa, 1966. godine, u Vatikanu je Josip Broz Tito posetio papu Pavla Šestog.
USLEDILE su posete predsednika državnog predsedništva Cvijetina Mijatovića, a onda i premijera Branka Mikulića papi Jovanu Pavlu Drugom, uz aktuelizovanje ranijeg poziva da papa poseti Jugoslaviju, koji je više puta zvanično obnavljan.
Poziv je "sa zadovoljstvom" prihvaćen, ali je stalno odlagan, s obrazloženjem da će do posete doći "kada za to budu sazreli uslovi", odnosno kad to "obe strane utvrde".
Ti uslovi nikada nisu bili do kraja precizirani, ali je sa jugoslovenske strane kao preduslov navođeno da papa mora da najpre dođe u Jasenovac i da se pokloni tamošnjim žrtvama fašizma i time prizna krivicu Rimokatoličke crkve za te zločine (ne samo) u Hrvatskoj.
Između Beograda i Vatikana se decenijama isprečio duh Alojzija Stepinca, kardinala i zagrebačkog nadbiskupa iz Drugog svetskog rata, kojem su jugoslovenske vlasti sudile za nasilno pokrštavanje srpskog življa i za kolaboraciju sa ustašama i Nezavisnom Državom Hrvatskom, a Rimokatolička crkva ga slavila kao mučenika, da bi ga na kraju papa proglasio za sveca.
Ponašanje vrha Katoličke crkve u Hrvatskoj najviše je remetilo odnose SFR Jugoslavije i Vatikana i otežavalo nameravani dolazak pape. Kardinal Kuharić obnavljao je crkveni poziv papi kao predsednik Biskupske konferencije Jugoslavije, a istovremeno je u kontaktima sa Svetom Stolicom tražio podršku u pripremama za rušenje zajedničke države.
Ispostavilo se da je sa otcepljenjem Hrvatske (Slovenije, BiH i Makedonije) nestalo najvećih prepreka sa strane ovdašnje Rimokatoličke crkve, ali su ostali složeni odnosi sa Srpskom pravoslavnom crkvom, zbog poznatih stavova Vatikana i Rimokatoličke crkve prema stradanju srpskog naroda u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, u Drugom svetskom ratu i ratovima u Hrvatskoj i BiH 1992-1995.
SVE to nije se mnogo odrazilo na međudržavne odnose. Diplomatski odnosi Beograda i Vatikana nisu bili prekinuti nakon rušenja SFR Jugoslavije. Posle opoziva ondašnjeg jugoslovenskog ambasadora Ivice Maštruka (inače, od svih ambasadora "druge" Jugoslavije pri Svetoj Stolici nijedan nije bio Srbin) januara 1992. godine, Vatikan je ostavio u Beogradu svog nuncija, monsinjora Gabrijela Montalva (inače dekana diplomatske akademije Vatikana), koji je bio doajen diplomatskog kora u nas, u vreme dok je zbog sankcija u Beogradu ostalo malo ambasadora.
Sveta Stolica je bila zainteresovana da SR Jugoslavija odmah pošalje u Vatikan svog otpravnika poslova, ali je naša vlast sačekala punu normalizaciju diplomatskih odnosa. Taj trenutak su obe strane iskoristile i došlo je do kurioziteta u diplomatskoj praksi: agreman za našeg ambasadora Dojčila Maslovarića dat je za samo jedanaest dana. Činjenica da je papa u tom trenutku bio u Latinskoj Americi pokazuje koliko je Sveta Stolica bila zainteresovana za normalizaciju odnosa.
Bila je to kruna intenzivnih kontakata između Beograda i Vatikana, u okviru kojih je papa primio tadašnje šefove jugoslovenske diplomatije Vladislava Jovanovića i Milana Milutinovića, a prilikom zvanične posete jugoslovenskog predsednika Dobrice Ćosića Rimu njegovi saradnici su imali i razgovore u Vatikanu.

IZNENAĐENJE
PRVE signale izvesne promene stava i želje za poboljšanjem odnosa nakon 1991. godine Sveta Stolica je poslala odlučnim zalaganjem u Ujedinjenim nacijama za ukidanje ekonomskih sankcija SR Jugoslaviji, u proleće 1994.
To je izazvalo prilično iznenađenje, pre svega u italijanskoj javnosti. Zazvučalo je kao "senzacionalni zaokret", nepuna dva meseca nakon poslednjeg poziva pape zapadu da obuzda "agresora" u BiH "svim sredstvima".
Vatikanski mediji su "obrazložili" da se radi o "humanitarnom kontinuitetu" papine politike prema primeni sankcija, koja se obnavlja još od reagovanja na slučaj kažnjavanja Poljske (za vreme generala Jaruzelskog), preko Kube i Libije, do Iraka i Haitija.
(NASTAVLJA SE)