Istočna politika Vatikana

PIŠE: ANA PETROVIĆ
PAPA je prestao sa prizivanjem "humanitarne vojne intevencije", a generalno se zalagao za ljudska prava civila i protiv zločina. Mada Vatikan nije javno osudio zločine protiv srpskih civila u hrvatskoj operaciji "Oluja", on je bio protiv te akcije. Javni protesti zvaničnika Katoličke crkve u Hrvatskoj i BiH, i zagrebačkog nadbiskupa kardinala Kuharića i banjalučkog biskupa Komarice, protiv zločina prema srpskom narodu bili su mogući samo u skladu sa takvim stavom Vatikana.
Zvaničnici Vatikana kažu da je papa američkom predsedniku Klintonu lično govorio da treba ukinuti sankcije SR Jugoslaviji. Sam Vatikan je u nekoliko navrata poslao značajnu humanitarnu pomoć našoj zemlji.
I pored kontinuiteta međudržavnih odnosa, ima mnogo toga u odnosima Srbije i Crne Gore i Svete Stolice što će morati da se postavi na nove osnove. Pre svega, diplomatski odnosi dveju zemalja ponovo su uspostavljeni Protokolom iz 1966. godine, na osnovu stanja koje je bilo bitno drugačije nego danas.
To se naročito odnosi na Rimokatoličku crkvu u Hrvatskoj. Verski deo interesa Vatikana u našoj zemlji je njenim odlaskom bitno promenjen. S jedne strane, neuporedivo je manja katolička dijeceza, a sa druge je porastao značaj ovog prostora sa dominantnom Srpskom pravoslavnom crkvom, važnom za ekumensku i "istočnu" politiku pape Jovana Pavla II.
Iz tih okolnosti proističu i državni interesi. Teritorijalno, SR Jugoslavija, odnosno danas Srbija i Crna Gora, postala je još isturenija ka "predziđu kršćanstva", i Svetoj Stolici nije nevažno da održava pune diplomatske odnose sa našom zemljom. Sa druge strane, u ovoj geopolitičkoj konstelaciji gube se najznačajnije prepreke koje su otežavale dobrosusedske odnose.
ZA našu državu, kao i za sve zemlje, veoma su važni puni diplomatski odnosi sa specifičnom državom Vatikan, duhovnim (neki kažu i administrativnim!) centrom katoličanstva, zemljom koja je uticajan moralno-politički faktor u svetu.
Pitanje kada će papa doći u Beograd, s obzirom na stav Srpske pravoslavne crkve, ostalo je u nasleđe novoj diplomatiji, nakon demokratskih promena. Papu su posetili ne samo ministri spoljnih poslova, već i predsednik državne zajednice Srbija i Crna Gora Svetozar Marović, i to dva puta, u junu 2003, i oktobra 2004. NJegove najave da će pozvati papu da poseti našu zemlju i izjava u Vatikanu kojom je izrazio nadu da će se "u odnosima između Katoličke i Pravoslavne crkve naći način da se organizuje ta poseta" izazvale su pretežno negativna reagovanja (podržali su ga njegov ministar za ljudska prava Rasim LJajić i vođa nepriznate Crnogorske pravoslavne crkve Mihail). Zamerke su bile da o tom potezu nije obavestio ni Savet ministara niti se dogovorio sa Srpskom pravoslavnom crkvom, ni Vladom Srbije.
Sam patrijarh Pavle, koji je pre toga bio u poseti kod pape, pa se moglo očekivati u najmanju ruku izostanak njegovog protivljenja, reagovo je negativno, možda i zbog toga što se tada nalazio u Moskvi, sa državnom delegacijom Srbije, koju je predvodio predsednik Boris Tadić. Bez diplomatskog uvijanja, patrijarh Pavle je na konferenciji za štampu u Moskvi izjavio:
- Poseta pape Jovana Pavla Drugog Srbiji je nepoželjna i Sveti sinod je doneo odluku o tome.
SADA, kad je papina smrt skinula sa dnevnog reda to pitanje, ostaje da vreme pokaže koliko će takva odluka Srpske pravoslavne crkve uticati na odnose Srbije i Crne Gore sa Vatikanom pod novim vođstvom.
Papina hodočašća su bila najvažnija poluga ostvarivanja njegove politike i uticaja. Sistematski planirana i sprovođena, izuzetno dobro pripremana i organizovana, ona su bila usmerena na sve mesne crkve, gde postoji i "jedan jedini" katolik, na svim kontinentima. Na njima je papa jačao Rimokatoličku crkvu iznutra, pridobijao lokalne biskupe za rimsku centralu, razvijao ekumenske odnose sa Hristovim sledbenicima svih "varijanti", ali i sa nehrišćanima, nastojeći da za Rimokatoličku crkvu pridobije nove vernike.
Poslednju deceniju svog pontifikata Jovan Pavle II je intenzivirao svoje i aktivnosti Rimokatoličke crkve prema Aziji, najmnogoljudnijem kontinentu sa proporcionalno najmanjim brojem hrišćana. Sredinom 1995. godine papa je izjavio da "Aziju očekuje naveštanje reči Božje".
Prema vatikanskim informacijama, koje su plasirane u zapadnim medijima, "azijski hrišćani nikad nisu bili u težoj situaciji nego danas". Potencirano je da su progoni vernika neregistrovanih religija intenzivirani u "komunističkoj" Kini i Vijetnamu, da su hrišćani u Indoneziji (gde inače čine samo dva odsto stanovništva) uvučeni u kriminal i socijalne nemire koji su eskalirali u zemlji zahvaćenoj krizom.


KINESKI ZID
GLAVNO mesto u vatikanskim prozelitskim akcijama prema Aziji zauzima Tajvan, gde Katolička crkva ima oko 300.000 vernika. Tajvan je, inače, postao kamen spoticanja između Vatikana i Pekinga, pošto je Sveta Stolica, uz Makedoniju, jedina evropska zemlja koja je uspostavila diplomatske odnose sa Tajvanom, ali ne i sa Kinom (Makedonija ih je kasnije raskinula).
Odnos Pekinga i Vatikana primer je mešanja međudržavnih i religijskih interesa i odnosa. Pošto je pao i "kubanski zid", Kina je ostala najdosledniji i najotporniji bedem političkom uticaju Rimokatoličke crkve kroz "hristijanizaciju".
(NASTAVLJA SE)