Motivi bivše braće

Piše: Dr Branko KOSTIĆ
USTAVOM SFRJ iz 1974. godine, koji je dao još veći podsticaj separatističkim težnjama pojedinih delova zajedničke države, Srbija sa dve autonomne pokrajine u svom sastavu bila je dovedena u položaj da Skupština Srbije ne može da donese nijedan zakonodavni akt bez prethodne saglasnosti obe pokrajine, a skupštine pokrajina su mogle da donose akta bez saglasnosti Skupštine Srbije. Ovo je u Srbiji podstaklo zahtev da se Srbija, kao jedna od šest federalnih jedinica, dovede u ravnopravan položaj sa drugim republikama i da se kroz promene ustavnih rešenja otklone ove manjkavosti i ograničenja.

Državno i partijsko rukovodstvo Srbije pokušavalo je nekoliko puta, još u uslovima jednopartijskog monopola Saveza komunista, da kroz Predsedništvo CKSKJ i Predsedništvo SFRJ dobije saglasnost za ove ustavne promene. S obzirom na to da u tome nisu uspeli u toku nekoliko godina, i državni i partijski vrh iskoristili su nacionalno pitanje i nacionalni osećaj i na tome okupili gotovo čitav korpus srpskog naroda, što je dovelo do tzv. događanja naroda i smene partijskog i državnog rukovodstva na Kosovu, u Vojvodini i Crnoj Gori. Ova zbivanja su još više podstakla separatističke težnje, posebno u Sloveniji i Hrvatskoj, i predstavljala su dolivanje ulja na vatru onim snagama u tim republikama koje su se i odranije zalagale za izlazak iz Jugoslavije.

Ustavne promene koje je Srbija sprovela ostale članice federacije su smatarle nelegitimnim i ocenjivale ih kao kršenje Ustava SFRJ, što su koristili kao opravdanje da i sami grubo naruše važeći Ustav zemlje i krenu u otvorenu secesiju. Ilustrativan je primer Hrvatske.

Uvođenjem višepartijskog političkog sistema (početkom devedesetih godina 20. veka) Hrvatska demokratska zajednica, kao politička stranka na prvim višestranačkim izborima u Hrvatskoj, osvojila je ubedljivu većinu. Ta stranka je u svom programu kao osnovno opredeljernje imala istupanje iz Jugoslavije i formiranje samostalne države hrvatskog naroda. Doneli su novi Ustav Hrvatske iz kojeg su isključili srpski narod koji je vekovima živeo na teritoriji Hrvatske i koji je u ranijem Ustavu SFRJ bio imenovan kao konstitutivni narod u Hrvatskoj. A Ustavom SFRJ bilo je predviđeno pravo svakog konstitutivnog naroda na samoopredeljenje do otcepljenja i izričito onemogućeno da jedan konstitutivni narod donosi bilo kakvu odluku koja bi bila na štetu drugog konstitutivnog naroda.

GENOCID koji je srpski narod u Hrvatskoj doživeo u Drugom svetskom ratu, kada je formirana Nezavisna Država Hrvatska i marionetski režim Ante Pavelića, kao saradnika Hitlera i Musolinija, kao i bujanje hrvatskog nacionalizma, uplašili su srpski narod u SR Hrvatskoj da mu se može ponoviti sudbina iz Drugog svetskog rata. Hrvatske vlasti su pokušale da uspostave svoju lokalnu vlast i na teritorijama (Hrvatske) gde je srpski narod predstavljao etničku većinu u uslovima kada je još uvek postojala jedinstvena država SFRJ. Srpski narod na tim teritorijama se samoorganizovao u cilju zaštite, insistirajući na primeni Ustava SFRJ i na zadržavanju u sastavu Jugoslavije. Time su započeli prvi građanski sukobi su Hrvatskoj na etničkoj osnovi.

Jugoslovenska narodna armija, kao jedinstveno organizovana oružana sila države SFRJ, imala je ustavnu obavezu ne samo da štiti spoljne granice države već i da obezbedi građanski mir, štiti živote i imovinu svih građana na teritoriji zemlje. Već posle prvih sukoba, Jugoslovenska narodna armija je na tim teritorijama iskorišćena kao tampon koji treba da spreči izbijanje građanskih sukoba širih razmera.

Za sve ovo vreme, državni i politički vrh Slovenije i Hrvatske posebno je podržavao u institucijama SFRJ nabujale separatističke snage na Kosovu. I danas verujem da je državni i politički vrh Slovenije i Hrvatske još tada očekivao da će do masovnih građanskih sukoba u jedinstvenoj SFRJ najpre doći na Kosovu, računajući da bi time i ostvarenje njihovog projekta otcepljenja od SFR Jugoslavije bilo lakše realizovati.

Građanski sukobi na teritoriji Hrvatske sve su više eskalirali. Hrvatska je tajno uvezla oružje, a pored policijskih snaga, formirala je i nacionalnu gardu (ZENGE) koja je u suštini predstavljala paravojnu formaciju u tada još uvek jedinstvenoj SFRJ. Tajno uvezeno oružje masovno je deljeno i civilima, prema stranačkoj pripadnosti, što je prvi slučaj u Evropi posle Hitlerovog naoružanja njegove nacionalsocijalističke stranke.

(NASTAVLjA SE)