Fabrike za uništenje

Piše: dr Predrag Ilić

POSTOJANjE i funkcionisanje koncentracionih logora, i u unutrašnje i u spoljnopolitičke svrhe, s razlogom se, najčešće, povezuje sa nemačkim nacistima. Oni su, naime, za relativno kratko vreme (1935-1945) oformili najviše koncentracionih logora u dosadašnjoj istoriji sveta. Zavisno od kriterijuma njihovog klasifikovanja (veliki, srednji i mali; glavni i područni; centralni i periferni) postoje dosta velike razlike u računanju ukupnog broja tih logora. Po jednom izvoru, marta 1944, u Trećem rajhu je bilo 22 velika koncentraciona logora i 165 radnih logora. Po drugom, taj je broj mnogo veći - 58 glavnih i 958 područnih logora, dakle, ukupno 1.016. Sam taj broj, međutim, nije ono što je najvažnije. Mnogo je važnija činjenica da su nacisti većinu tih logora pretvorili u prave "fabrike smrti", u kojima je našlo smrt oko 11 milona ljudi, među kojima je bilo šest miliona Jevreja.
Među svim tim mnogobrojnim nacističkim koncentracionim logorima jedan je zauzimao posebno mesto. To je logor koji su nacisti podigli u Gornjoj Bavarskoj, u blizini gradića Dahau, udaljenog 17 kilometara severozapadno od Minhena. Po nazivu mesta uz koje je izgrađen, on je u istoriji ostao poznat kao Koncentraciioni logor "Dahau" ili samo kao "Dahau". A poznat je, pre svega, po tome što je to bio prvi koncentracioni logor u nacističkoj Nemačkoj, otvoren 22. marta 1933. godine, dakle, nepuna dva meseca posle dolaska Adolfa Hitlera i njegove Nacionalsocijalističke stranke na vlast u Nemačkoj.
Zbog tog hronološkog prvenstva, ali i zbog načina arhitektonskog uređenja, unutrašnje organizacije i načina funkcionisanja, "Dahau" je vrlo brzo postao prototip nacističkih koncentracionih logora uopšte i sinonim za tu vrstu kazneno-političke ustanove. Sinonim, čije je već samo pominjanje izazivalo jezu kod svih protivnika nacističkog režima. Na zao glas je posebno izašao zbog uvođenja mnogih dotad nepoznatih metoda sistematskog terorisanja, mučenja i likvidiranja logoraša, koji su kasnije primenjivani u svim nacističkim koncentracionim logorima. U njemu su svoj zločinački "zanat" "učili" Rudolf Hes, kasniji komandant "Aušvica", Johan Švarcbeher, komadant logora u "Ravensbriku" i Baranovski, komadant "Zaksenhauzena".
Logor u Dahauu je zamišljen i organizovan, pre svega, kao institucija pomoću koje će se nacisti obračunavati sa svim svojim političkim protivnicima, kao i sa određenim nepoželjnim pojedincima i grupama. U njegove žice i barake najpre su upućivani komunisti i socijalisti, a zatim Jevreji, Romi, masoni, sveštenici Rimokatoličke i nekih protestantskih crkava, disidenti nacističke partije, kao i jedan broj običnih ili tzv. klasičnih kriminalaca. Posle anšlusa Austrije i okupacije Češke, u "Dahau" su dovedeni protivnici nacizma i iz tih država, a od početka Drugog svetskog rata i iz svih ostalih zemalja koje su se našle pod nacističkom čizmom. Iako ni do danas, iz određenih razloga objektivne prirode, nije precizno utvrđen broj onih koji su bili dovedeni u taj logor, računa se, ipak, sa velikom verovatnoćom, da je od 1933. do 1945. godine, kroz njega prošlo negde između 230.000 i 260.000 ljudi, iz 24 zemlje, uključujući tu i nekoliko hiljada Jugoslovena.


SVIREPOST

OKO 70.000 logoraša nije izašlo živo iz "Dahaua", našavši smrt u njegovom krematorijumu ili u mnogobrojnim masovnim i pojedinačnim grobnicama unutar i izvan njegovih žica. Prema istraživanjima dr Nikole Živkovića, među 32.000 logoraša koji su dočekali oslobođenje "Dahaua" nalazilo se i 3.080 Jugoslovena, dok je njih 597 izgubilo život u njemu. Ubijani su, kao i ostali logoraši "Dahaua", na mnogobrojne, krajnje svirepe načine - sadističkim prebijanjem i mrcvarenjem do smrti, izgladnjivanjem i prepuštanjem izgladnelim psima, pucanjem u potiljak iz zabave logorskih stražara i funkcionera, gušenjem u gasnim komorama, vešanjem, izvođenjem medicinskih i drugih eksperimenata in vivo.
(Nastavlja se)