Robijaši u mantiji

Piše: dr Predrag ILIĆ"DAHAU" je u toku Drugog svetskog rata postao svojevrsno stecište sveštenika logoraša iz svih delova nacističke imperije, pa među njima i iz Jugoslavije. Toj činjenici, odnosno tom aspektu istorije "Dahaua", u inostranstvu je posvećena veoma velika pažnja, pa je objavljeno mnogo knjiga i manjih tekstova naučnoistraživačkog i memoarskog karaktera.

Prema nalazima nemačkog istoričara dr Rejmunda Šnabela, jednog od najboljih poznavalaca istorije "Dahaua" i nacizma, kroz ovaj logor je prošao, odnosno u njemu je bio zatočen 2.771 sveštenik iz 20 evropskih zemalja. Među njima je bilo ubedljivo najviše Poljaka - čak 1.773, zatim Nemaca - 390, Francuza - 156, Čeha - 122 i Austrijanaca - 105, itd. Po njegovim evidencijama, u "Dahauu" je bilo i 46 sveštenika iz Jugoslavije. Što se tiče strukture ove zasebne grupacije logoraša, 93,8 odsto je bilo sveštenika Rimokatoličke crkve, zatim 4,9 odsto protestantskih, 0,6 odsto pravoslavnih.

Prvi sveštenik kojeg su nacisti poslali u "Dahau" bio je Nemac Vilhelm Braun, rimokatolički sveštenik iz Minhena. On je imao tu nesreću da u ovaj koncentracioni logor bude upućivan dva puta - prvi put 11. decembra 1935. godine, a drugi put 16. avgusta 1940. godine. Juna 1941. godine upućen je jednim transportom u koncentracioni logor "Buhenvald", posle čega mu se izgubio trag među živima.

Od 1938. godine u "Dahau" bivaju dovođeni i pojedini sveštenici iz Austrije, a od 1939. godine i iz ostalih evropskih zemalja koje su osvojili Nemci. U periodu od 10. oktobra 1939. do 18. februara 1940. godine (tzv. druga faza istorijata koncentracionog logora "Dahau") logor je privremeno ispražnjen da bi se u njemu pripremila za front divizija "Vafen SS". Logoraši "Dahauu" preseljeni su u "Buhenvald", "Mathauzen" i "Flosenberg". U logoru je ostalo samo oko 100 logoraša, radi obavljanja najnužnijih poslova održavanja. Kada je pomenuta divizija otišla na front, u "Dahau" su vraćeni "njegovi" logoraši, s tim što je, uskoro, došlo do jedne interesantne novine.

UZ povećavanje ukupnog broja logoraša, nacisti, naime, od kraja 1940. godine, počinju da grupišu svoje političke protivnike u svešteničkim odorama baš u "Dahauu". I dok su ranije pojedini sveštenici logoraši raspoređivani u bilo koju od dvadesetak "Dahauskih" baraka, sada nacisti izdvajaju dve posebne barake, odnosno dva bloka samo za sveštenike. Najpre su to bili blokovi broj 28 i 30, a potom broj 26 i 28. Na početku su u tim barakama stanovali sveštenici svih nacionalnosti, zajedno. Od 1941. godine nacisti su odredili 28. blok za smeštaj poljskih sveštenika, pa je taj blok nazvan "poljski". Kako su u drugom preovlađivali sveštenici nemačke nacionalnosti, on je dobio naziv "nemački". Inače je i u jednom i u drugom bloku bilo i sveštenika drugih nacionalnosti. Srbi i Hrvati su u glavnom bili smešteni u "poljskom" bloku, dok su Slovenci, zajedno sa Francuzima, Belgijancima, Italijanima i drugima, bili u "nemačkom" bloku.

Tako su ancisti, rukovođeni nekim svojim ideološko-političkim i organizaciono-upravnim razlozima, stvorili u "Dahauu" jednu specifičnu zajednicu sveštenika raznih religija i konfesija. Zajednicu kakva do tada nikada nije postojala u istoriji Evrope i sveta i kakva se, tada, s obzirom na poznatu netrpeljivost i antagonizme između pripadnika različitih religija i verskih zajednica, mogla samo silom stvoriti. Članovi te zajednice bili su ne samo pripadnici različitih veroispovesti i različitih verskih zajednica, već i pripadnici različitih svešteničkih staleža i činova unutar istih zajednica.

VELIKODOSTOJNICI

TAKO su se među žicama "Dahaua", u ova dva bloka, ali i u nekim drugim objektima, nalazili, jedni uz druge, sveštenici najnižih i najviših činova - iskušenici i obični monasi i sveštenici (kapelani, župnici, parosi i pastori), uz dekane, opate, provincijale, igumane, arhimandrite, biskupe i episkope, pa, čak, i uz jednog pravoslavnog patrijarha. Uz patrijarha Srpske pravoslavne crkve Gavrila (Dožića) i episkopa Nikolaja (Velimirovića), bio je tu i praški mitropolit Antonin (Vrabec), poljski katolički biskup Mihal Kozal i njegov francuski kolega Gabrijel Pike, lider Nemačke evangelističke crkve dr Martin Nimeler, kao i nekoliko posleratnih katoličkih biskupa, nadbiskupa i kardinala, među kojima je svakako najpoznatiji bio praški nadbiskup i kardinal Jozef Beran.
(Nastavlja se)