Sveštenici u žicama

Piše: dr Predrag ILIĆ

O RAZLOZIMA hapšenja i interniranja sveštenika u nacističkoj Nemačkoj, na teritorijama zemalja koje je ona anektirala i okupirala, uglavnom postoje dva stava, odnosno - dva objašnjenja. Po jednom, zastupljenom, pre svega, među samim sveštenicima - logorašima, nacisti su sa posebnim žarom ili posebnom mržnjom progonili sveštenike kao profesiju, posebno sveštenike Rimokatoličke crkve. Prema drugom, nacisti nisu pravili nikakvu diskriminaciju ljudi prema profesijama, niti prema njihovoj pripadnosti pojedinim religijama i verskim zajednicama, izuzev prema otvoreno pronacističkoj Nemačkoj državnoj hrišćanskoj crkvi. Nama je ovo drugo objašnjenje mnogo ispravnije od prvog.

Kada su u pitanju sveštenici nemačke nacionalnosti, bilo da su pripadali Rimokatoličkoj crkvi ili nekoj od protestantskih, nacisti su ih hapsili i slali u logore pre svega zbog njihovog ličnog neprijateljskog stava prema Hitleru i nacizmu. Svako ko se usudio da progovori ili uradi nešto protiv njih bio je nemilosrdno proganjan. Sveštenici iz okupiranih zemalja hapšeni su i internirani uglavnom zbog svog patriotskog držanja, odnosno zbog pomaganja nacionalno-oslobodilačkim pokretima. Ili, jednostavno, zbog nepoštovanja utvrđenih okupacionih režima. Za njih nije bilo bitno gde je to i kako učinjeno; za crkvenom propovedaonicom, na opelima i sahranama ili na ulici, u kući, šumi i sl.

Iako su ih u Dahauu grupisali i uglavnom izolovali od ostalih logoraša, nacisti su se, u globalu gledano, odnosili prema njima kao i prema drugim logorašima. Bilo je, doduše, perioda kada su sveštenici bili posebno proganjani i mučeni, ali je bilo i perioda (posebno pri kraju Drugog svetskog rata) kada su uživali izvesne privilegije. Nacisti su, takođe, u pojedinim periodima pravili razlike među sveštenicima - logorašima prema njihovoj nacionalnoj pripadnosti, u smislu pooštravanja režima prema nekim nacijama, pre svega prema poljskoj.

O podjednakom tretmanu sveštenika i ostalih logoraša u Dahauu govore i podaci o broju sveštenika koji su našli smrt u tom logoru. Iako se ti podaci razlikuju od autora do autora, uopšte nije sporno da je za procentualno veliki broj sveštenika dovođenje u Dahau bilo kobno. Logoraš Branko Đorđević tvrdi u jednom svom tekstu da je čak 1.600 sveštenika umrlo na različite načine u tom logoru. U slovenačkom zborniku "Dahau" se navodi vrlo precizna cifra - 1.034 umorena sveštenika (od čega čak 84 odsto otpada na sveštenike poljske nacionalnosti). Živan Bezić pominje samo podatak da je do njegovog dolaska u Dahau (početkom decembra 1944) u tom logoru već umrlo 868 poljskih sveštenika. U svakom slučaju, broj preminulih sveštenika u Dahauu prelazi cifru od hiljadu, što je više od trećine svih sveštenika koji su u tom logoru bili zatočeni. Među umrlima su bila i trojica sveštenika iz Jugoslavije.


JUGOSLOVENI
MEĐU zatvorenicima logora Dahau bilo je i nekoliko hiljada Jugoslovena. Jugoslovenska i srpska istoriografija nisu, nažalost, uspele da utrde ni približno precizan broj Jugoslovena i Srba koji su bili zarobljeni u ovom logoru. Jedino što se, kako izgleda, zna precizno, jeste cifra od 3.080 Jugoslovena logoraša koji su dočekali oslobođenje Dahaua (među kojima je bilo 516 Srba ili bar žitelja srpsko-crnogorskih delova nekadašnje Kraljevine Jugoslavije). Mnoge druge važne činjenice o njima nisu utvrđene i sve su manje šanse da ikad budu utvrđene, s obzirom na protok vremena i sve manji broj preživelih logoraša, s jedne strane i na nedostatak bilo kakvih ozbiljnih inicijativa i organizovanih poduhvata u tom smislu, s druge.
(NASTAVLjA SE)