Patrijarh u žici

KROZ koncentracioni logor "Dahau" prošlo je oko 3.000 sveštenika, raznih nacija i veroispovesti; oslobođenje su dočekala svega 1.354. Oko 1.600 sveštenika kroz logorski krematorijum pretvorili su se u pepeo, s kojim su "kulturni" Nemci posipali logorske njive i bašte da bi usevi bolje uspevali. Poslednjih dana pred oslobođenje kroz ovaj krematorijum prošao je, pored mnogih, i naš dobri drug prota Milan Petković, bivši paroh u Drinjači (Bosna) i biviši narodni poslanik...

Imena preživelih Srba su:

1. Njegova svetost patrijarh srpski Gavrilo; 2. Njegovo preosveštensvo episkop žički Nikolaj; 3. Branko Đorđević, viši činovnik Patrijaršije, 4. sveštenik Petar Žiravac, veroučitelj (Žička eparhija), 5. sveštenik Đorđe Jovanović, paroh (Zvorničko-tuzlanska eparhija), 6. sveštenik Stojan Stojanović, paroh (Banatska eparhija), 7. sveštenik Veljko Babić, paroh (Banjalučka eparhija), 8. sveštenik Strahinja Svitlić, paroh (Zvorničko-tuzlanska eparhija), 9. sveštenik Milutin Stojanović, paroh (Arhiepiskopija beogradsko-karlovačka), 10. Miodrag Stanojlović, paroh (Šabačka eparhija), 11. sveštenik Milan Kiždobranski, paroh (Bačka eparhija), 12. jeromonah Stefan Maletić, starešina manastira (Šabačka eparhija) 13. jerođakon Stefan Stakić (Bačka eparhija).

Iako je ovo bila jedna sasvim mala grupa sveštenika Srpske crkve, ona je, ipak, na neki način bila skoro verna slika ondašnje Srpske crkve. U njoj su bili zastupljeni i mladi i stari sveštenici, od tek diplomiranog bogoslova i đakona i jeromonaha, do samog vrhovnog poglavara Crkve. U njoj je bilo i oženjenih i porodičnih ljudi i onih koji su se zavetovali na celibat. Neki od njih su bili aktivni članovi pojedinih političkih partija u Kraljevini Jugoslaviji, pa čak i narodni poslanici, dok su drugi bili politički neangažovani. U toku okupacije, jedan deo se vezao za Narodnooslobodilački pokret, tj. partizane, drugi deo za četnički pokret Draže Mihailovića, dok se za treće ne može ustanoviti za koga su bili. I po poreklu i po mestima službovanja bilo ih iz skoro svih delova Jugoslavije u kojima su živeli Srbi, odnosno pripadnici Srpske crkve - od Beograda i Novog Sada, preko Banjaluke, Tuzle, itd. do Morače u Crnoj Gori i čak Sjedinjenih Američkih Država.

Babić (Petra) Veljko je bio jedan od sveštenika Srpske pravoslavne crkve koji su pre dolaska u "Dahau" bili zatočenici "Mathauzena".

Rođen je 8. novembra 1810. godine u blizini Banjaluke. Što se tačnog mesta njegovog rođenja tiče, u dostupnoj dokumentaciji i literaturi se pominju sledeća četiri: Kopljernica i Kobljanica kod Ključa, sam Ključ i Štrpci, kod Prnjavora.

Šestoaprilski rat i stvaranje tzv. Nezavisne Države Hrvatske zatekli su ga na mestu paroha u Štrpcima, kod Prnjavora (Banjalučka eparhija). Krajem 1941. godine postavljen je za privremenog paroha donjobelorečkog, u Timočkoj eparhiji, što znači da je prebegao ili je bio proteran u ondašnju Nedićevu Srbiju.

Svi dostupni izvori se slažu u tome da je Babić uhapšen 20. avgusta 1943. godine.

Đorđević (Milorada) Branislav je rođen 2. decembra 1892. u Obrenovcu. Iako se do podataka o njegovom obrazovanju nije moglo doći, vrlo je verovatno da je ono bilo bogoslovsko. U kalendaru "Crkva" za 1939. godinu piše da je on tada bio jedan od petorice sekretara Patijaršijske upravne kancelarije, a u kalendaru za 1941. godinu se percizira da je bio jedan od trojice sekretara Opšteg odeljenja te kancelarije. Jedan od dobrih poznavalaca prilika u Srpskoj crkvi pre Drugog svetskog rata, novinar i političar Milan Jovanović Stoimirović pominje ga, na jednom mestu, kao nekadašnjeg sekretara patrijarha Srpske crkve, Varnave (Rosića) koji se potpisivao kao "šef kabineta Nj. s. patrijarha srpskog".

Šestoaprilski rat zatekao je Đorđevića na dužnosti u Patrijaršiji. Uhapšen je 2. avgusta 1943. godine, pod optužbom da je "neprijatelj Nemačke".

VOJVODA GLEDIĆKI
ŽIRAVAC (Pauna) Petar je rođen 26. juna 1907. godine u Dovarju, kod Užica, kao sedmo dete Pauna i Stane Žiravac. Bogosloviju je pohađao u Sremskim Karlovcima i Sarajevu. Po njenom završetku i rukopoloženju, započeo je svešteničku službu u selu Zabojnici, kod Gruže (Žička eparhija). Godine 1935. položio je veroučiteljski ispit i postavljen za veroučitelja u Užicu.

Šestoaprilski rat zatekao ga je u Užicu, a kapitulacija Kraljevine Jugoslavije u Kraljevu, kao vojnog sveštenika. Sa porodicom (ženom i četvoro dece) sklonio se kod tasta, u selu Godačici, kod Kraljeva, izbegavši deportaciju u nemačke zarobljeničke logore. Uskoro potom, stavlja se na čelo Gledićkog četničkog odreda i postaje vojvoda gledićki. I njegov odred je, zajedno sa ostalim četničkim, ali i partizanskim, odredima iz okoline Kraljeva učestvovao u poznatoj opsadi Kraljeva i borbama sa Nemcima i Nedićevim snagama, oktobra 1941. (posle kojih su usledila masovna streljanja građana Kraljeva).

Okolnosti pod kojima je uhapšen nisu sasvim jasne. U leto 1942. godine Nedićeva vlada ga je postavila za predsednika kraljevačke opštine, a 26. oktobra iste godine je uhapšen i prebačen u koncentracioni logor "Sajmište", kod Beograda.

(NASTAVLjA SE)