Pogrom rodoljuba

Piše: dr Predrag Ilić


ĐORĐE Jovanović je bio sveštenik Zvorničko-tuzlanske eparhije Srpske pravoslavne crkve. Rođen je 23. septembra 1909. godine, u selu Priboju, ispod Majevice (Bosna), u svešteničkoj porodici.

Završio je tzv. nižu gimnaziju, a potom i Bogosloviju u Sarajevu. Posle ženidbe i rukopoloženja, službovao je kao sveštenik u Skuguriću, kod Gračaca i u rodnom Priboju.

Šestoaprilski rat ga je zatekao na susednoj parohiji, u Rastošnici. Posle stvaranja tzv. Nezavisne Države Hrvatske, oteran je u logor "Caprag", kod Siska, a zatim proteran u Srbiju. Jula 1941. godine postavljen je za privremenog paroha novoosnovane druge runjanske parohije u Arhijerejskom namesništvu lozničkom (u okviru Šabačko-valjevske eparhije). U "Glasniku Srpske pravoslavne crkve", iz janura 1943, piše da je oktobra 1942. godine postavljen za pomoćnika starešine crkve prve i druge belocrkvanske parohije u Arhijerejskom namesništvu rađevskom (u okviru iste eparhije), iako je prema S. Milunoviću i evidencijama Jugoslovenskog crvenog krsta bio uhapšen još 25. avgusta 1942. godine.

Kao što je već ranije rečeno, S. Milunović je u svom članku zapisao da je Jovanović uhapšen "zbog prekoračenja granice", u Banji Koviljači.

Sveštenik sa čijim su prezimenom imali problema ne samo nacisti i strani autori knjiga o "Dahauu" već i neki domaći, bio je jedan od najmlađih sveštenika Srpske crkve u tom logoru.

Kiždobranski je rođen 22. novembra 1914. godine u Srbobranu. Posle diplomiranja na teologiji, avgusta 1938. godine, rukopoložen je za đakona i prezvitera i postavljen za privremenog paroha u Starom Vrbasu.
Uhapsila ga je, 14. jula 1944. godine, mađarska okupaciona policija, u Rumenki, kod Novog Sada, u kojoj je bio paroh. Zbog pripadnosti Narodnooslobodilačkom pokretu, bio je u zatvorima u Bačkoj Topoli, Novom Sadu i Komarnom. U "Dahau" je prebačen 11. novembra 1944. godine, dobivši broj 125.291. Zajedno sa ostalim logorašima dočekao je njegovo oslobođenje 29. aprila 1945.

IGUMAN Stefan rođen je 29. septembra 1917. godine, u selu Dolovu, kod Pančeva. Otac Lazar bio je seoski kovač i poliglota (kažu da je govorio sedam jezika), a majka Živka, domaćica. Pored Stefana, imali su još šestoro dece.

Stefan je završio šest razreda osnovne škole u svom rodnom mestu, a zatim i tri razreda gimnazije u Pančevu. Pošto roditelji nisu mogli dalje da ga školuju, Stefan je odlučio da ode u monahe. Najpre je završio tri razreda Monaške škole u manastiru Visoki Dečani. Zamonašen je 1937. godine u manastiru Radovašnici, ispod Cera. Iste godine premešten je u bratstvo manastira Bogovađe, kod Valjeva. U čin jerođakona unapređen je 25. oktobra 1937, a u čin jeromonaha 3. aprila 1938. godine. Septembra 1939. godine premešten je za sabrata manastira Petkovice, nedaleko do Šapca. Oktobra iste godine postavljen je za privremenog upravitelja manastira Kaone, u istoimenom selu u blizini Šapca.

Na tom mestu ga je zatekao šestoaprilski rat. Tu je i uhapšen, 16. maja 1942. godine, "zbog naklonosti i pomoći partizanima".

Milan Petković je prvi sveštenik Srpske pravoslavne crkve koji je doveden u "Dahau" i jedini od trinaestoro sveštenika te crkve koji nije preživeo taj zloglasni logor.

Petković je završio šest razreda gimnazije u Tuzli, a zatim Bogosloviju u Reljevu, kod Sarajeva. Posle toga se posvetio svešteničkom pozivu, ali i radu na očuvanju nacionalnih prava i interesa Srba u Bosni i Hercegovini pod austrougarskom vlašću. Zbog takvog političkog delovanja, austrougarske vlasti su mu sudile na poznatom Banjalučkom veleizdajničkom procesu, 1915/1916.

Svi izvori domaćeg porekla saglasni su u konstataciji da je Petković bio ne samo pristalica četničkog pokreta Draže Mihailovića, nego i njegov istaknuti funkcioner u istočnoj Bosni 1941/1942. godine. Tako se u "Srpskoj reči" konstatuje da je bio predsednik četničke Privremene uprave istočne Bosne u toku 1941. godine.

I Strahinja Svitlić je bio sveštenik Zvorničko-tuzlanske eparhije, koji je bio logoraš i "Mathauzena" i "Dahua".

Stakić (Gliše) Stevan je bio najmlađi duhovnik Srpske crkve koji je u toku Drugog svetskog rata doveden u "Dahau".

Za vreme boravka u manastiru Gornji Kovilj povezao se sa ilegalcima Komunističke partije Jugoslavije u Novom Sadu i sakrivao u manastiru mlade novosadske Jevreje koji su se pripremali za prebacivanje u fruškogorske partizanske jedinice. Prenosio je i sakrivao i oružje (bombe i revolvere) i municiju za buduće partizane. Početkom aprila 1944. godine mađarska policija je presekla tu vezu, a 14. aprila i uhapsila jerođakona Stevana Stakića.



POZIV ČITAOCIMA

AUTOR moli sve čitaoce ovog feljtona koji su bliže poznavali ličnosti o kojima piše da mu dostave svoja saznanja o njima i eventualne fotografije i dokumenta - preko Redakcije "Večernjih novosti". Posebno će biti zahvalan za podatke o okolnostima njihovog hapšenja i odvođenja u "Dahau", odnosno o sudbini u tom logoru.

(KRAJ)