Popovi na udaru

Piše: dr Predrag Ilić

MIODRAG Stanojlović je bio sveštenik Šabačko-valjevske eparhije koji je prošao kroz logore u Šapcu, na Banjici, "Muthauzen" i "Dahau".
Rođen je 21. septembra 1908. godine u Družetiću, kod Valjeva, kao četvrto dete seljaka Milana i njegove žene Zagorke.
Od 12. do 16. godine pohađao je osnovnu školu u mestu Gola Glava, a zatim i četiri razreda "gimnazije" u Valjevu. Posle toga se odlučio za sveštenički poziv i upisao Bogosloviju u Sremskim Karlovcima. Posle njenog završetka, služio je 1932. godine šest meseci vojsku u sanitetskoj četi u Valjevu. Iste godine rukopoložen je za sveštenika i svešteničku karijeru započeo kao paroh u rodnom mestu. Služio je zatim u Ubu i u Ševaricama, kod Šapca, da bi 1937. godine bio premešten u Štitar, takođe kod Šapca, u kojem se skrasio sa ženom i sinom Pavlom, na imanju svog tasta.
Iako je bio član Demokratske stranke, nije se aktivno bavio politikom.
Šestoaprilski rat i okupacija Jugoslavije zatekli su ga na mestu paroha u Štitaru. U jesen 1941. godine, kada je kroz Mačvu prolazila nemačka kaznena ekspedicija, bio je uhapšen i držan u šabačkom logoru "Senjak" šest nedelja. Posle toga je oslobođen i nastavio je da vrši svoju svešteničku dužnost u Štitaru sve do marta 1944. godine. Krajem 1943. i početkom 1944. godine, Gestapo je sa nekoliko strana dobio prijave koje su optuživale Stanojlovića za prokomunističku aktivnost. Ponovo je uhapšen 20. marta 1944. godine i zatvoren u drugom šabačkom logoru, na obalama Save. Nedelju dana posle toga prebačen je u Beograd, na "Banjicu", u kojoj je držan do početka septembra iste godine. Desetog septembra 1944. prebačen je u "Mathauzen", gde je dobio broj 100.391.
U "Dahau" je doveden 1. decembra 1944. godine sa velikom grupom jugoslovenskih i drugih sveštenika iz "Mathauzena". U tom je logoru nosio logoraški broj 134.396.
MILUTIN Stojanović, među prijateljima poznat po nadimku Bilja, sveštenik Beogradsko-karlovačke arhiepiskopije, imao je tu nesreću da bude logoraš i "Mathauzena" i "Dahaua".
Rođen je 11. jula 1907. godine, u selu Baćevcu, kod Barajeva, odnosno kod Beograda, kao jedno od sedmoro dece Mihaila i Jane Stojanović. Otac mu je poginuo za vreme Prvog svetskog rata, 1915. godine. Kao ratno siroče, Milutin je pohađao i uspešno završio osnovnu školu koju je odmah posle završetka tog rata organizovala Engleska misija, na Avali, kod Beograda. Posle završetka gimnazije, upisao je Bogosloviju u Sremskim Karlovcima, koju je završio 1929. godine, sa odličnim uspehom. Potom je završio vojni rok, oženio se i primio sveštenički čin, 1930. godine. Prvih pet godina svešteničke službe proveo je u Vraniću, kod Beograda, a zatim je prešao u Barič, takođe u blizini glavnog grada Kraljevine Jugoslavije.
Stojanović je kao mladić bio predsednik Demokratske stranke u svom mestu, a zatim član Demokratske stranke i kandidat za poslanika 1939. godine na listi te stranke. Aktivno je učestvovao u velikim demonstracijama u Beogradu, 27. marta 1941. godine, na koje je doveo više od 100 svojih parohijana i na kojima je bio jedan od govornika protiv Trojnog pakta, na Terazijama. Nemački agenti u Beogradu snimili su ga tom prilikom, pa mu je, kasnije, u banjičkom logoru pokazana ta fotografija.
Šestoaprilski rat ga je zatekao na mestu paroha u Bariču. U jesen 1941. godine, za vreme zajedničkog delovanja partizana i četnika u Obrenovcu, Stojanović je organizovao priručnu bolnicu za njihovo zbrinjavanje, u Mislođinu. Nemci za to nisu saznali, ali su ga, ipak, kao uglednu ličnost, uhapsili u jesen 1941. godine, iz preventivnih razloga. Posle izvesnog vremena je pušten iz zatvora, pa je nastavio da vrši svoju svešteničku dužnost. Ledinek je zabeležio da je Stojanović ponovo uhapšen 6. novembra 1942. godine, Milunović pominje 6. decembar iste godine, a sin M. Stojanovića, dr Radoslav Stojanović (sada penzionisani profesor Pravnog fakulteta u Beogradu) tvrdi da se to desilo na Badnji dan sledeće godine, 6. januara 1943. Posle višemesečnog boravka u logoru na Banjici, deportovan je u "Mathauzen", 5. maja 1943, u kojem je nosio broj 29.102. Iz "Mathauzena" je deportovan u "Dahau" 1. decembra 1944. godine, zajedno sa Babićem, Žiravcem, Bezićem i drugim sveštenicima. U njemu je dobio broj 134.398. Bezić ga se seća kao "krupnog i dobrog čoveka, paroha iz Bariča..."

BELEŠKE OSTRADANjU

POSLE oslobođenja logora i završetka Drugog svetskog rata, Stanojlović se vratio u Štitar i služio kao paroh u njemu sve do svog penzionisanja. Dobio je čin protojereja i bio postavljen za arhijerejskog namesnika mačvanskog. I kao čovek i kao sveštenik uživao je veliki ugled u čitavoj Mačvi i Šabačko-valjevskoj eparhiji. Umro je marta 1984.
Jedini je sveštenik Srpske pravoslavne crkve koji je ostavio beleške o svom boravku i stradanju u nacističkim logorima, među kojima i o "Dahauu". (Prava je šteta što one nisu dovršene i sređene i, naravno, objavljene).