Otmica Leke Rankovića

Priredili: Uglješa BALŠIĆ I Veljko LALIĆ

“U JULU 1941. doprinosim spasavanju Leke Rankovića, člana CK i vođe KP Srbije, time što Gestapou ne odajem njegovo ime ni funkciju, da bi bio zastrašen kao Mustafa Golubić i drugi i tako omogućujem otmicu. Činim to da bih spasao svog zemljaka Kaličanina, čiji sam potpis video na lažnoj legitimaciji Rankovića. Istragu nad osobljem bolnice, koje je zamalo trebalo da strada u vezi sa otmicom, svesno sabotiram, da bih spasao svog drugog zemljaka bolničara, koji je bio uhapšen u vezi stim”, počinje Božidar Bećarević, šef IV antikomunističkog odseka odbranu u izjavi, koju je dostavio kao dopunu saslušanja, koje je obavljeno juna 1949. godine u Udbi za Srbiju.
Ranković je ranjen na ulici 27. jula, pre podne. Prema saopštenju glavnog štaba narodnooslobodilačkih partizanskih odreda za Srbiju, namenjenog Beograđanima, Rankovića su “napala sedmorica gestapoovaca”. Ranjeni Ranković je odveden u kliniku u Vidinskoj ulici, u kojoj se nalazilo pritvoreničko odeljenje. U ličnoj ispravi koju je imao Ranković samo je fotografija bila njegova. Nosila je ime Perišić Z. Momčilo iz Lazarevca, Banovina Dunavska, dan rođenja 28. 11. 1910. u Lazarevcu, a datum izdavanja je bio 16. novembar 1940. godine. Bećarević nastavlja:

“IZ iste bolnice ne povlačim desetak članova Partije, među kojima nekoliko viših rukovodilaca, koji su tu ležali, i tako omogućujem bekstvo Mitre Mitrović, člana PK Srbije, i Vere Vrbalov, člana Partije. Ujedno sprečavam da se svi komunisti, zajedno sa njima dvema, budu streljani radi odmazde, zbog tadašnje pogibije nemačkog vojnika, jer predstavljam ih kao obične, preventivne pritvorenike i kasnije i pored bekstva Mitre Mitrović i Vere Vrbalov, puštam ih sve na slobodu. Tim puštanjem spasavam živote sledećim komunistima još 1941: Ivanki Nedić, Veri Lazović, Bobi Đorđević, Jeleni Matić, Nevenki Vujić, Stojanki Jovanović, Trifunu Mrkšiću, Mihailu Iveši, Miši Jovanoviću, osuđivanom komunisti, Vukašinu Jakovljeviću, osuđivanom radi štampanja komunističkog materijala, dr Juliji Marić, dr Mirjani Simenić-Mocić.
U avgustu 1941, po cenu vlastitog života, vratolomnom automobilskog brzinom odlazim na Skelu i pod `vidom istrage` sklanjam ispred vešala devet lica, među njima i Ljubu Radovanovića, profesora, bivšeg člana CK KPJ, koji kao i ostali biva sačuvan do kraja i postaje član NOF - a.”
Bećarević nabraja:

“U septembru 1941. spasavam smrtne kazne oko 15 omladinaca i omladinki iz `čukaričke saboterske grupe`, koji su bili uhapšeni zbog uništavanja radio-kablova i telefonskih stubova i sve ih kasnije puštam na slobodu. Iz predmeta koji je u kartoteci može se videti da je nađeno i oružje i da su postojali svi uslovi da budu streljani od Nemaca. Nešto kasnije spasavam jednu manju grupu od 6 do 7 omladinaca, koji su uzeli učešća u rušenju pruge kod kuće skretničara u Žarkovu, kao i članove skojevske grupe Milana Mauzera, koji mi u 1943. godini ubije brata - seljaka, a ja posle toga spasavam živote njegovom bratu i sestri, članovima Skoja, i roditelje taoce puštam.”
Šef antikomunističkog odseka u izjavi, koju “Novosti” ekskluzivno objavljuju, nastavlja:

”ZA sve vrema okupacije i pored mnogobrojnih pritisaka sa svih strana odbijam hapšenja ili uhapšene puštam na slobodu takva lica, koja su smatrana duhovnim vođama komunističkog pokreta, bila ranije u vrhovima KPJ, bila na sudu, ili radila kao intelektualni radnici na razne načine, sačuvavši živote u nekoliko vrlo kritičnih situacija, kao naprimer: Pavle Pavlović, Živojin Cvetković, Ilija Milkić, Triša Kaclerović, Draga Stefanović, Dragi Marjanović, Julka Lazarević, Nikola Gulan, Vida Pavlović, Boža Stefanović (osuđivan), inž. Bratislav Petković, dr Dragomir Guelmino, dr Stefan Đelinea, Velibor Gligorić, Raša Plaović, Milan Đoković, Sreten Stojanović itd.”
Bećarević navodi kako je u jesen 1941. sprečio odvođenje u Norvešku oko 20.000 ljudi iz šabačkog logora.

“Lično i isključivo ja, uspeo sam u januaru 1942. godine da iz nemačkog logora na Banjici izvučem oko 400 lica i pustim ih na slobodu, neposredno pred transport u Norvešku. To su sve bili pripadnici partizanskih odreda od prvih dana. Spasao sam u raznim situacijama i pod raznim okolnostima živote mnogih članova Partije i Skoja, katkad čitave mesne organizacije. Tako, na primer, celu jednu omladinsku grupu iz Kragujevca, ceo MK Partije iz Kragujevca, skoro celu organizaciju iz Kruševca, skojevski aktiv iz Aranđelovca, skojevski aktiv iz izbegličkih domova, mnoge članove Partije iz martovske grupe itd. Bilo je slučajeva da sam pojedina lica po tri puta spasavao, služeći se raznim metodama da ne skrenem pažnju na sebe, tj. označavajući ta lica kao policijske poverenike (Nastasija Labudović, Plavša Tatarin, Evka Popović, Boža Milosavljević i mnogi drugi), što ona u stvari i nisu bila, a danas su živa i mogu se ispitati”, navodi u izjavi Bećarević.
Navodi kako je sigrne smrti spasao još mnogo ljudi, svih profesija lekara, apotekara, radnika, advokata, inženjera, umetnika...

Bez osvete za brata

“... DO toga su doveli komunisti, time što su mi 9. oktobra 1943. ubili nevinog brata, seljaka, i tako umanjili moj uticaj na odgovornom mestu: moja reč u odbranu komunista od jeseni 1943. nije više uvažavana, jer se smatrala izrazom straha i slabosti zbog porodice na selu, a ja sam lično sam izbegavao dalja mešanja od tada, da mi se ne prebaci kako sam osvetnik”, navodi Bećarević.

Buha molio da uhapsimo Stambolića

“STAMBOLIĆ Pera Petar, ćlan PK Srbije i komandant štaba odreda, nije namerno hapšen u vezi sa padom Buhe, koji je za to molio, mada je otkrio njegov stan u Šumadijskoj ulici, i u kući neke svastike Vilka Vinterhaltera, novinara, te mu omogućeno bekstvo. Nije hapšen ni lekar kod kojeg se Pera lečio u Ulivi kraljice Natalije”, navodi Bećarević, između ostalih Stambolića kao čoveka kojeg je “spasao ili doprineo spasavanju”.