Detinjstvo kod ujaka

Piše: Zoran ARACKI

MALO je poznato da je Stevan Sremac po majčinoj liniji cincarskog porekla. O tome pouzdano svedoči rodoslov Sremčevih predaka.
- Preci Stevana Sremca su iz Stare Srbije i oni su u Vojvodinu došli u 17. veku, najverovatnije u vreme Čarnojevićeve seobe ili kasnije - tvrdi Jovan Mladenović, kustos Narodnog muzeja u Nišu, čovek koji se više godina bavi izučavanjem života jednog od naših najpoznatijih komediografa. - Njegovi preci su, najverovatnije, najpre došli u Srem, docnije prešli u Bačku, a u vreme mađarske revolucije 1848. godine zatekli se u Senti, gde su se stalno nastanili. Poznat je rodoslov Sremčevih potomaka na osnovu jedne njegove beleške o poreklu, ali samo sa ženske linije, dok podaci o precima sa muške strane nisu poznati. Sremčev deda po majci zvao se Filip, sin Jovana Đorđevića iz Iđoša, a baba Ana bila je ćerka Julke i Obrada Miloševića, zlatara iz Stare Srbije. Negde u Staroj Srbiji Obrada su ubili i opljačkali Arnauti, a njegova žena Julka sa troje male dece i nešto sačuvanog zlata došla je u Sentu. Sremčeva prababa Julka bila je poreklom Cincarka ili Grkinja. Na to ukazuje memoarski zapis jedne Sremčeve rođake Vide D. Radojčević iz 1953. godine, koji se čuva u Arhivu SANU. U tom dokumentu piše da "ako bi je zapitali (Julku prim. autora) odakle je došla u Sentu, odgovarala bi: `Od ta Maleš planina!`" (nalazi se u Makedoniji).
Sremčev deda po majci Filip Đorđević bio je ugledni senćanski trgovac. Imao je radnju u Senti, bio član Gradskog veća i Matice srpske. Obrazovan i imućan, pomagao je pri realizaciji kulturnih i nacionalnih projekata toga vremena, posebno očuvanju srpske kulturne baštine.
- Uživao je ugled i među Mađarima, koji su ga zvali "budna glava". Podržavao je i Srbe i Mađare, naročito sirotiji svet, zbog čega je u građanstvu, kao i kod vlasti, uživao veliki ugled i poštovanje - navodi Sremčev biograf Mile Pavlović.
U 24. godini Filip se oženio Anom Malešević sa kojom je imao devet kćeri, među njima je bila i Stevanova majka Ekaterina (1834-1858), i jednog sina Jovana, koji će posle smrti Sremčevih roditelja biti njegov staratelj.

Porodica Đorđević živela je u velikoj kući u središtu Sente i tu negovala srpsku tradiciju i nacionalno vaspitanje, što će najpre majka Ekaterina, a potom i ujak Jovan snažno preneti na mladog Sremca. To vaspitanje i taj duh Stevan Sremac će potom pretočiti u moralno načelo koga se striktno pridržavao ne samo u životu, već i u svom književnom delu, što je najizraženije u istorijskim pripovetkama o srpskim županima u ciklusu pod naslovom "Iz knjiga starostavnih".
Stevanov omiljeni "uja" Jovan Đorđević, autor himne "Bože pravde", bio je, nesumnjivo, jedan od najvećih umova i rodoljuba svog vremena u Srbiji. Kao visokoobrazovani čovek bio je zahvaćen valom oduševljenja za narodne ideale. Naročito je radio na duhovnom podizanju svog naroda, a sve u želji da se među Mađarima očuvaju jezik i vera srpskog naroda.
- Njegovom inicijativom i preduzimljivošću, dok je još sarađivao na "Srbskom dnevniku", probuđen je interes u narodu za življi rad na unapređenju pozorišta i pozorišne umetnosti, čime se kroz glumu i živo prikazivanje istorije uticalo na čuvanje tradicija i svetlih primera prošlosti - napisao je Mile Pavlović u svojoj knjizi "Stevan Sremac" objavljenoj još 1938. godine.
Iz Sente u Novi Sad, a potom u Beograd stigao je Jovan Đorđević, a ubrzo zatim i sva tri njegova sestrića - Stevan, Jovan i Andrija. Dečaci su bili prilično nestašni, pa je ujak dvojicu mlađih poslao na zanat, a školovanje je nastavio samo najstariji - Stevan Sremac.

ČETVORKA IZ PRIPOVEDANjA
SREMČEVO školsko svedočanstvo prilikom prelaska u ondašnju Srbiju izgleda ovako:
"Stevan Sremac iz Sente, varoši u potiskom, starom Bečejskom dištrihtu u Bačkoj, Srbin, pravoslavne istočne vere, 14 godina star, učenik IV glavnog osnovnog razreda u srpskoj Senćanskoj školi. Vladao se dobro, a u pojedinim propisanim predmetima školskim ovakav je uspeh pokazao i to:
15.Nauci hrišćanskoj (vrlo dobar)
16.Bibvličnoj povesnici sa životom sv. ugodnika (vrlo dobar)
17.Tumačenje Evangelija (dobar)
18.Liturđici (vrlo dobar)
19.Pojanju crkvenom (dobar)
20.Srpskom čitanju, jezikoslovlju i pripovedanju (vrlo dobar)
21.Mađarskom čitanju (vrlo dobar)
22.Nemačkom čitanju (dobar)
23.Računu (dovoljan)
24.Zemljopisu (vrlo dobar)
25.Otačestvenici (vrlo dobar)
26.Ekonomiji (dobar)
27.Pisanju (vrlo dobar)
28.Risovanju (vrlo dobar)
29.Đimnastici (odličan)