Zločin i - odbrana

Piše: dr Radmila Radić
REIS ul-ulema Jakub Selimoski je pisao patrijarhu da se muslimani ubijaju samo zato što su druge vere, a da mnogi od napadača govore da to čine u ime zaštite srpstva i pravoslavlja. Selimoski je očekivao da će se patrijarh ranije oglasiti da osudi agresiju u Bosni i Hercegovini jer stradaju i Srbi i Hrvati, a Arkanove jedinice vrše pokolj u Bijeljini.

Patrijarh je odgovorio da je SPC sve učinila da do neprijateljstva ne dođe, ali da po njenom viđenju srpski narod nije vinovnik sukoba u Bosni i Hercegovini, mada ima onih koji su "u odbrani nastupili nasilnički" i njihovi zločini su za osudu. U uredničkom komentaru pravoslavlja, Dragan Terzić je pisao tih dana da Srbi u Bosni ne žele da žive u džamahiriji sličnoj Libiji i da bi oni pod vlašću mudžahedina imali isti status koji imaju hrišćani u islamskim zemljama, tj. bili bi robovi, što su već iskusili tokom petovekovne islamske okupacije.

Jedan krug teologa u SPC prihvatao je rat kao božju kaznu za ovozemaljske grehe i smatrao da on može biti sasvim opravdan, ako se vodi kao odbrambeni rat. Takav stav najbolje je formulisao sam patrijarh Pavle, koji je u jednom intervjuu rekao:
"Zlo uvek napada i dobro mora da se brani. Kain uvek gleda da ubije Avalje i Avelj mora da se brani. Odbrana, dakle, od nasilja zlih, odbrana svog života od zločinca, život, a i mir svojih bližnjih, granice su koje označavaju pravedan rat". Osam godina kasnije, prilikom bombardovanja NATO snaga, patrijarh je u jednom intervjuu ponovio da je reč o: "nametnutom ratu" koji je "pravedan jer je odbramben".

DELIMIČNO neslaganje sa navedenim viđenjem rata izrazio je profesor Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta dr Vladeta Jerotić. Jermonah dr Ignatije Midić protivio se korišćenju rata za postizanje "nekih viših ciljeva, bilo odbrambenih ili agresorskih" i smarao da je "rat neprihvatljiv i neopravdan i sa ljudskog stanovišta, a kamoli crkvenog".

Proglašenju Savezne Republike Jugoslvije, 27. aprila 1992. godine, prisustvovao je i patrijarh Pavle. Njegovo prisustvo ovom činu izazvalo je brojne komentare. Povodom toga se i sam patrijarh oglasio rekavši da politička strana ovog čina ostaje van njegovog domašaja. Uredništvo "Pravoslavlja" reagovalo je člankom pod naslovom "Crkva je iznad stranaka", u kom se objašnjavalo da SPC mora da istupa u nekim slučajevima, ali da to ne znači odmah da je pristala uz vladajući režim.

Sve više mesta u crkvenoj štampi polovinom 1992. godine dobijali su napisi o dinastiji Karađorđević i stavovima krune prema pravnom i političkom uređenju srpske države, prema kojima bi jedino parlamentarna ustavna monarhija omogućila stabilan politički i ekonomski razvitak zemlje. Paralelno se sve češće sugerisalo da je "Crkva najpozvanija i najodgovornija institucija za očuvanje srpskog nacionalnog pravoslavnog identiteta... Crkva je dužna da kaže šta misli o državnoj politici, da opomene, ispravi, usmeri ili osudi ako je ta politika štetna za građane, odnosno članove Crkve. Svidelo se to nekome ili ne, Crkva je jedini moralni arbitar u državno-političkim poslovima, jer se oni neposredno tiču naroda za koji je Crkva odgovorna pred Bogom i pred istorijom. Crkva nema pretenzija da zameni državnu vlast, već samo da tu vlast može spolja da nagleda i da o njoj izriče svoj sud, a sve to samo za dobrobit naroda".

TOKOM 1996. godine patrijarh je boravio u poseti Bugarskoj pravoslavnoj crkvi, Gruzijskoj crkvi, Ruskoj pravoslavnoj crkvi, Kiparskoj crkvi i Mitropoliji novogračaničkoj u SAD. Poseta patrijarha srpskim pravoslavnim eparhijama u Americi bila je treća patrijarhova poseta. Po povratku je izjavio da je "zadovoljan ishodom susreta sa našim episkopima, sveštenstvom i pravoslavnim narodom u toj zemlji, koji je protekao u prijateljskim razgovorima i zajedničkim molitvama".
Poglavar SPC je istakao da je boraveći u Americi "u svojstvu patrijarha i administratora Mitropolije novogračaničke, zbog bolesti mitropolita Irineja, učestvovao u radu komisije za usaglašavanje sadašnjeg i pripremu jedinstvenog crkvenog ustava za sve eparhije u inostranstvu". "Rad je protekao u uzajamnom razumevanju, bratskom i hrišćanskom shvatanju da pripadamo jednoj svetoj, sabornoj i apostolskoj crkvi, jednom narodu koji je kroz vekove znao u svim prilikama i nevoljama, evanđelsku istinu da je - bolje izgubiti glavu nego svoju ogrešiti dušu".

Prilikom osvećenja novopodignute crkve Svete trojice u Velikoj Reci kod Vučitrna patrijarh Pavle je 12. oktobra 1996. godine pozvao sve ljude na Kosovu i Metohiji, da bez obzira na veru i naciju, žive u jedinstvu i slozi. "Nema tog interesa ni Božjeg ni nacionalnog koji bi mogao dozvoliti da se na zločin odgovara zločinom. Braniti se moramo od zločina, ali ne zločinom", rekao je patrijarh Pavle. On je ukazao na to da je kosmetska zemlja dovoljno dugačka i široka da na njoj žive svi ljudi dobre volje.

Oktobra 1996. godine novinar iz Švajcarske Hanspeter Born vodio je razgovor sa patrijarhom. Taj razgovor objavljen je kasnije u ciriškim novinama. Born u tom intervju kaže: "Poznata mi je činjenica da je patrijarh u prošlosti imao loša iskustva sa medijima. Njegove reči o zajedničkom životu Srba i Hrvata i njegov stav prema nasilju u ratu pogrešno su interpretirani i zatim u tom iskrivljenom obliku dalje prenošeni. Tokom razgovora on se u nekoliko navrata vraćao na ova iskrivljena tumačenja i pokušao je da ih ispravi. On nikada nije rekao da Srbi i Hrvati nisu u stanju da zajedno žive, nikada nije izjavio da je 40.000 srpskih žena silovano. On nije ratni huškač, poput drugih klerikalaca u prethodnoj Jugoslaviji".

PAKAO GRAĐANSKOG RATA
ŠVAJCARSKI novinar Born dalje navodi patrijarhove reči "Svaki rat je nesreća, ali je građanski rat nesreća veća od svih ostalih. U konvencionalnom ratu neprijatelj dolazi spolja, a kada se rat završi on odlazi. U građanskom ratu neprijatelj je sused, sugrađanin, pa čak i rođak, jer u našoj zemlji ima mnogo mešovitih brakova. Zbog toga je ovaj građanski rat nešto najgore što se može zamisliti. Svi snose krivicu za to, Srbi, Hrvati i muslimani, jer oni su neposredni učesnici. Bez namere da se umanji krivica, treba reći da odgovornost snose i druge zemlje u Evropi, i Amerika".
(NASTAVLjA SE)