Tajna večera u dvoru

Piše: dr Petar Opačić
SUOČEN s pretnjama o mogućoj pobuni u zemlji, i ultimativnog nemačkog zahteva da do ponoći 23. marta jugoslovenska vlada saopšti konačan odgovor na njihovu ponudu, kod kneza je održana u večernjim časovima “tajna” večera na kojoj su učestvovali predsednik vlade Cvetković, ministar dvora Antić, potpredsednik vlade Maček, ministar finansija Juraj Šutej, ministar inostranih poslova Cincar-Marković, ministar pravde Konstatinović, koji je povukao ostavku datu na sednici vlade 20. marta, i ministar vojni general Pešić.
U toku sastanka vođena je diskusija o eventualnom hapšenju generala Simovića, ali se, na insistiranje generala Pešića odustalo od toga, pošto je on uverio prisutne da ne treba uzeti strogo Simovićeve pretnje. Nakon toga, tačno u ponoć, Maček i Cincar-Marković primili su nemačkog ambasadora fon Herna i obavestili ga da sutradan, 24. marta, vladina delegacija putuje u Beč da potpiše akt o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu.
Konačno, 25. marta 1941. godine, jugoslovenska vladina delegacija, koju su predvodili predsednik vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković, u bečkoj palati Belvedere, u prisustvu Adolfa Hitlera i drugih zvaničnika Sila osovine, potpisala je Protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu, uz koji su pridružene tajne note ministara inostranih poslova Nemačke i Italije, kao i pisma Dragiše Cvetkovića o prijemu tajnih saopštenja o specijalnim povlasticama i garancijama koje su Nemačka i Italija priznale Jugoslaviji. Stroga diskrecija dugo je prekrivala sadržinu tih dokumenata.
TROJNI pakt je bio vojno-politički savez fašističke Nemačke, Italije i Japana, zaključen 27. septembra 1940. godine, o uspostavljanju novog svetskog poretka putem sile na ruševinama Versajskog sistema iz 1919. godine i osiguranja svetske dominacije tri države pa bazi podele interesnih sfera među njima. U prva tri člana Pakta izložena je suština toga saveza koja glasi: “Čl. 1. Japan priznaje i poštovaće vođstvo Italije i Nemačke pri stvaranju novog poretka u Evropi; čl. 2. Nemačka i Italija priznaju i poštovaće vođstvo Japana pri stvaranju novog poretka u istočnoj Aziji u širem smislu reči; čl. 3. Nemačka, Italija i Japan saglasili su se da sarađuju pri svojim težnjama koje počivaju na gore obeleženoj osnovici. One, osim toga, primaju obavezu da se uzajamno pomažu svim političkim, privrednim i vojničkim sredstvima, ako bi jedna od sila potpisnica bila napadnuta od koje sile koja sad ne učestvuje u evropskom ratu ili u kinesko-japanskom sukobu…”
Sve ostale zemlje, koje su prišle Paktu, preuzele su na sebe obavezu da stave svoju teritoriju, vojsku i sve zemaljske potencijale za ostvarivanje ciljeva formulisanih u citiranim tačkama Trojnog pakta. Samo Jugoslaviji nisu nametnute te obaveze. To se vidi iz sledećih dokumenata, koje je objavio V. Terzić u svojoj monografiji o “aprilskom ratu 1941…”, tekst Protokola o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu, sastavljen u tri primerka, u Beču, 25. marta 1941. godine, u 9. godini fašističke ere, ima tri člana koja glase:
“Čl. 1.
Jugoslavija pristupa Paktu triju sila, potpisanom u Berlinu 27. septembra 1940. godine, između Nemačke, Italije i Japana.
Čl. 2.
Kad zajedničke tehničke komisije, predviđene u čl. 4. Pakta, budu raspravljale o pitanjima koja dotiču interese Jugoslavije, biće isto tako i predstavnici Jugoslavije pozvani da učestvuju u savetovanjima komisija.
Čl. 3.
Tekst Trojnog pakta priložen je Protokolu.” Itd..

PROTOKOL su potpisali D. Cvetković i A. Cincar-Marković, s jugoslovenske strane, Ribentrop, Ćano i general Ošima u ime Sila osovine.
Uz Protokol su priložene note istovetnog sadržaja ministra Nemačke Ribentropa i Italije Ćana, koje su adresovane na predsednika jugoslovenske vlade D. Cvetkovića, u kojima se, pored ostalog, kaže: “Povodom današnjeg pristupanja Jugoslavije Paktu triju sila, nemačka vlada (u noti grofa Ćana stoji italijanska vlada), potvrđuje svoju odluku da u svako doba poštuje suverenitet i integritet Jugoslavije.” Itd.
Predsednik jugoslovenske vlade D. Cvetković je, u istovetnim notama, ministrima Nemačke i Italije, potvrdio da je primio na znanje odluke Nemačke i Italije “da će uvek poštovati suverenitet i teritorijalni integritet Jugoslavije”. U prilozima protokolu nalaze se i tajna saopštenja Ribentropa i Ćana, koja su takođe adresovana na predsednika jugoslovenske vlade, kao i odgovor D. Cvetkovića na ta saopštenja, koja smo kao i napred citirana dokumenta preuzeli iz dvotomne studije generala Velimira Terzića "Slom Kraljevine Jugoslavije , uzrok i posledice poraza", a koje zbog njihovog vrlo značajnog sadržaja donosimo u celini: “
“Ministar inostranih poslova Rajha
Beč, 25. mart 1941.
Gospodine ministre predsedniče!
U vezi sa razgovorima održanim povodom današnjeg pristupanja Jugoslavije Paktu triju sila, imam čast da Vašoj ekselenciji u ime vlade Rajha ovim potvrdim sporazum između vlada Sila osovine i vlade Kraljevine Jugoslavije o sledećem:
(Nastaviće se)