Frula pored crkve

NAŠI ljudi, bilo da su rođeni ovde, bilo da su došli u jednoj od mnogobrojnih seoba, velikih, ili malih, ostavili su iza sebe vidne tragove. Kada sam jednog leta posetio u letovalištu Kesthelj, na južnoj strani Balatona, dvorac grofa Feštetića, čija se prijemčivost za lepo ispoljavala stotinama sačuvanih slika i statua najvrednijih stranih i domaćih majstora, a smisao za obrazovanje i kulturu jedinstvenom bibliotekom kakva i danas, posle više od dva veka, predstavlja svojevrstan ponos, zastao sam pred prezimenom koje nije ukazivalo na mađarsko poreklo. Nezavisno od toga kako se ko osećao u pogledu nacionalnosti, bilo je u svakom slučaju zanimljivo tragati za ovakvim i spisak "nobilitasa" proširivati prezimenima kao što su Čekonići, Kolonići, Grašalkovići, Pejačevići, Draškovići, Jankovići, Brankovići, Bajići...

Poseta Kesthelju i obilazak dvorca veleposednika Feštetića odvukla me je misaono na druge moćne ljude iz redova mađarskog plemstva koji ne asociraju na nemađarsko poreklo kao ovi napred spomenuti. Tu su, pre svega, veleposednici Esterhazi i Brunsvik, koji su u svojim dvorcima ugostili takve veličine kao što su kompozitori Hajdn i Betoven; Esterhazijevo materijalno obilje merilo se veličinom poseda koji je imao više od 220.000 jutara zemlje.

U NEPOSREDNOJ blizini "Tekelijanuma", u ulici Vereš Palne koju preseca Srpska ulica ("Szerb utca") nalazi se pravoslavna crkva (hram svetog Georgija) čiji je paroh dugo godina bio najugledniji pravoslavni sveštenik u Mađarskoj prota Dušan Vujičić. Impozantan kao pojava, obrazovan, prava hrišćanska duša, koji je održavao kontakte, koliko mu je vreme dopuštalo sa Patrijaršijom u Beogradu. Jednom prilikom, kako mi je ispričao prota Dušan, delegacija Srpske pravoslavne crkve sa patrijarhom Germanom na čelu vraćajući se iz Moskve učinila je posetu Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Mađarskoj.

Na večeri koju su pravoslavni sveštenici priredili u hotelu "Gelert", patrijarh je bio najtoplije pozdravljen, a prota Vujičić zaželeo je uzvišenom gostu da još dugo, bar još 20 godina uspešno vodi našu crkvu. U odgovoru na zdravicu i dobrodošlicu patrijarh se zahvalio, a o izraženoj želji, onoj o 20 godina, duhovito je uzvratio da on ne bi "dragom Bogu vezivao ruke".

Prota Dušan je imao dva sina: književnika Stojana, vrsnog poznavaoca srpske, mađarske i svetske literature i - Tihomira, kompozitora veoma upućenog u svetsku, naročito istočnjačku muziku. Veoma agilan na muzičkom prosvećivanju srpske omladine, Tihomir je osnovao hor koji i danas, tridesetak godina posle njegove smrti, postoji i deluje pod njegovim imenom.

OPSEDNUT istočnjačkom muzikom, a u želji da je što bolje upozna, jednoga dana krenuo je u posetu Persiji (Iranu), na kongres na koji je bio pozvan. Sudbina je htela da tog dana, 19. avgusta, na praznik Preobraženja, Tihomir zadocni na mađarski avion koji je krenuo na vreme, pa se ukrcao na čehoslovačku letilicu koja je odmah potom uzletela. Iznad peščanih dina Sirije, takoreći pred samo sletanje, u Teheranu, avion je pao. U Budimpeštu je dospeo samo Tihomirov prah, koji smo sahranili na ulazu u Sabornu sentandrejsku crkvu, zajedno sa neizbežnom frulom koju je pokojnik stalno nosio sa sobom.

Sa čovekom kojem najbolje pristaju atributi jedinstven i neponovljiv, vezivalo me je i lično prijateljstvo, ali je to sasvim skromno rečeno, u odnosu na veze i kontakte koje je održavao i negovao sa ljudima od pera iz svih delova bivše Jugoslavije. To je Zoltan Čuka, pesnik i esejista, istoričar književnosti, ali iznad svega umetnik prevodilac, čovek koji je time što je na mađarski jezik preveo stotinak dela jugoslovenske literature potpuno zaslužio blistavu titulu ambasadora jugoslovenske kulture u Mađarskoj.

Teško bi čak na dve stranice stala imena svih jugoslovenskih autora i naslovi svih dela koje je ovaj neumornik predstavio mađarskom čitaocu. Oko sto knjiga i gotovo 20.000 stranica - rezultat su jedinstvenog napora koji je Zoltan uložio prevodeći najpre srpske narodne pesme čiju mu je lepotu i vrednost prvi otkrio Veljko Petrović, zatim Njegoša, Nušića, Dučića, Andrića, Mešu Selimovića, Gorana Kovačića, Miroslava Krležu, Prešerna, Nazora...

(Nastaviće se)