Strah od ukletog zdanja

Piše: Borislav LALIĆ
U PRIČU o tome kako bi zgrada mogla da bude ukleta, nije verovao samo kralj, nego i mnogi drugi. Smatralo se da je zgrada podizana na pogrešnom mestu, jer po narodnom verovanju, ne zida se kuća na raskrsnici puteva, a još manje na ostacima starih grobalja i hramova.
A, baš na mestu gde je počela izgradnja Skupštine, nalazilo se staro rimsko groblje. Neki hroničari tvrde da se ispod same zgrade nalazila jedna od tri rimske nekropole, koliko ih je u ono vreme imao grad Singidunum.
Najveće groblje iz rimskog perioda nalazilo se pored puta koji je vodio do današnjeg Trga Republike, Kosovskom, pa preko Tašmajdana i dalje Bulevarom kralja Aleksandra ka rimskoj provinciji Gornje Mezije.
Istočna nekropola zahvatala je prostor današnje Dečanske i Kondine ulice, pa preko parka oko današnje Skupštine, ka Tašmajdanu. U svim tim ulicama, uključujući Vlajkovićevu i Palmotićevu, nađeni su ostaci groblja.
Stručnjaci su, međutim, dugo tvrdili da ispod samog zdanja Skupštine nema grobova, da bi se tek 1993. godine, prilikom izgradnje toplovoda za zgradu Skupštine, pronašao deo nekropole sa 13 grobova, koji pripadaju vremenu iz druge polovine drugog veka nove ere.
Rimljani su odatle otišli, grad je nastavio da živi novi život, od Singidunuma su ostala groblja i istorija, a onda su stigli Turci, koji su baš tu, između današnje Pošte u Takovskoj i mesta na kojem je zgrada Skupštine, napravili džamiju. Kako kaže predanje, džamija je uzalud građena, jer je ubrzo zapostavljena i napuštena, pa je u ono vreme bila poznata kao Batal džamija. I kao takva, nestaće sa srpske zemlje, koja se konačno oslobađa osmanlijske vlasti.
POD stručnim nadzorom Pavla Ilkića, radovi na zgradi Skupštine obnovljeni su početkom dvadesetih godina prošlog veka. Mnoge stvari su morale da se rade iz početka, jer je u godinama ratnih razaranja mnogo štošta uništeno i oštećeno. Opet su se zagubili neki od crteža, u ratu su nestali neki od glavnih majstora. Ali, izgradnja je krenula, istina, sporo, sa velikim pauzama.
Na snazi je dobijala i priča da sam kralj Aleksandar koči izgradnju. Kažu da je strahovao od proročanstva koje mu je neko usadio u glavu, a pa kojem će on da pogine čim se završi skupštinska palata!
Nije ispalo tako. Kralj Aleksandar ubijen je u Marselju, 1934. godine, dve godine pre nego što će poslanici Kraljevine Jugoslavije zakoračiti u novu Skupštinu.
Tek tada, beleže hroničari, ubrzani su radovi na dovršetku "uklete zgrade".
U međuvremenu, u priču o zdanju "Skadra na Bojani" uključen je Nikola Krasnov, ruski emigrant, arhitekta blizak dvoru, jedan od vrhunskih stručnjaka u toj oblasti, kome je, praktično, poveren završetak izgradnje Skupštine i posebno osmišljavanje i projektovanje njenih enterijera. To je, možda, bio najbolji izbor kada je reč o davanju završnog i spoljnog i unutrašnjeg sjaja u toj prelepoj zgradi kojom se Beograd sa razlogom ponosi.
ZGRADA Skupštine je završena i osvećena 18. oktobra 1936. godine, skoro tri decenije od dana kada je položen kamen-temeljac. Dva dana kasnije u njene odaje ušli su poslanici Kraljevine, koji su morali biti impresionirani njenom monumentalnošću i raskošom koji je sa mnogo stila i ukusa, krasio njene sale, kabinete, odaje, a naročito glavni hol.
Onih koji su pokrenuli ideju o izgradnji Doma narodnog predstavništva i na tome radili sa manje ili više entuzijazma - kralja Petra Karađorđevića, Nikole Pašića, arhitekte Konstantina Jovanovića i Jovana Ilkića, kralja Aleksandra i mnogih drugih "neimara", nije više bilo u životu.
Ali, Skupština je proradila. Poslanici su se na trg koji je danas okružen Starim i Novim dvorom i monumentalnom zgradom pošte, preselili iz skromne i zastarele zgrade, koja se nalazila na uglu Kneza Miloša i Kraljice Natalije, i prvi put u istoriji srpske i jugoslovenske države seli u klupe zgrade koja je u svakom pogledu ispunjavala sve evropske standarde i domete.
No, poslanici Kraljevine Jugoslavije nisu dugo uživali u novom komforu velelepnog zdanja. Skupština je raspuštena, u septembru 1939. godine, kada su se i nad Evropom i nad Jugoslavijom već bili nadneli zloslutni ratni oblaci.
Tako da vrata zgrade za poslanike nisu otvorena do kraja Drugog svetskog rata.
U međuvremenu, u zdanje, koje je srećno preživelo bombardovanje Beograda 6. aprila 1941. godine, uselila se civilna okupaciona uprava Nemačke za celu Srbiju.

DOK zgrada nije završena, poslanici Skupštine Srbije i Jugoslavije (prve, druge i treće) zasedali su u: "Velikoj pivari", u kojoj je održana Svetoandrejska skupština, Narodnom pozorištu, Kapetan-Mišinom zdanju, privremenoj zgradi Narodne skupštine, koja se nalazila na mestu gde je danas bioskop "Odeon". U Kragujevcu dom poslanika bila je zgrada Narodne skupštine koja je sazidana po nalogu Kneza Miloša 1859. godine. U Nišu - osnovna škola "Sveti Sava".


(Nastaviće se)